Tuyển chọn 6 bài soạn xuất sắc nhất về "Quá trình tạo lập văn bản" lớp 7

I - KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Để viết nên một văn bản có hiệu quả, người học cần tuần tự thực hiện các bước:

a) Xác định định hướng giao tiếp:

- Viết cho ai? (đối tượng)

- Viết để làm gì? (mục đích)

- Viết về điều gì? (nội dung)

- Viết như thế nào? (cách thức)

b) Phát triển và sắp xếp ý tưởng:

Ý tưởng ban đầu cần được tổ chức theo bố cục mạch lạc và phù hợp với định hướng đã đặt ra.

c) Biến ý tưởng thành lời văn:

Dựa trên bố cục đã lập, người viết cần triển khai bằng câu, đoạn văn rõ ràng, logic, ngôn từ chính xác và liên kết chặt chẽ.

d) Kiểm tra, chỉnh sửa văn bản:

Đọc lại, hiệu chỉnh để văn bản hoàn thiện cả về nội dung lẫn hình thức.

2. Văn bản cần bảo đảm đúng chính tả, ngữ pháp, dùng từ chuẩn xác, bố cục hợp lý, lời văn trong sáng và liên kết chặt chẽ.

II - HƯỚNG DẪN PHÂN TÍCH

1. Trong cuộc sống, khi muốn truyền đạt suy nghĩ, cảm xúc hoặc trao đổi thông tin, con người thường tạo lập văn bản.

Ví dụ: Việc viết thư bắt nguồn từ nhu cầu chia sẻ tình cảm hay trao đổi công việc giữa người gửi và người nhận.

2. Khi viết một văn bản như thư, cần xác định rõ:

- Gửi cho ai?

- Gửi để làm gì?

- Gửi về vấn đề gì?

- Gửi bằng cách nào?

3. Sau đó, sắp xếp ý tưởng một cách logic để trình bày hiệu quả.

4. Tạo lập văn bản không dừng ở dàn bài mà cần hoàn thiện lời văn, đảm bảo:

- Viết đúng chính tả và ngữ pháp

- Dùng từ ngữ chính xác

- Mạch lạc, liên kết tốt

- Lời văn trong sáng, đặc biệt với văn tự sự cần hấp dẫn.

5. Kiểm tra chất lượng văn bản dựa trên các tiêu chí nêu trên.

III - LUYỆN TẬP

1. Dựa vào những văn bản đã thực hành để trả lời các câu hỏi gợi ý.

2. Báo cáo học tập cần điều chỉnh:

a) Lồng ghép chia sẻ kinh nghiệm học tập để bạn bè tham khảo.

b) Hướng bài viết đến người đọc là học sinh.

3. Soạn bố cục dưới dạng dàn bài rõ ràng, dùng hệ thống ký hiệu hợp lý để thể hiện ý lớn - nhỏ.

4. Khi viết thư thay mặt En-ri-cô, cần thực hiện đầy đủ các bước như phần hướng dẫn.

A. KIẾN THỨC CỐT LÕI

1. Các bước hình thành một văn bản

Văn bản ra đời từ nhu cầu giao tiếp và chia sẻ thông tin. Chẳng hạn, khi muốn thăm hỏi, chia sẻ tâm tư với một người thân, ta có thể viết thư để thể hiện tình cảm ấy.

Trước khi bắt đầu viết, người tạo lập văn bản cần trả lời rõ bốn câu hỏi then chốt: Viết cho ai? Viết để làm gì? Viết về điều gì? Viết như thế nào? Đây là bước định hướng giúp xác định đối tượng, mục đích, nội dung và cách thể hiện. Sau đó, ta cần tìm ý, sắp xếp các ý hợp lý để tạo nên một bố cục chặt chẽ, tránh lặp ý hoặc thiếu mạch lạc.

Tiếp theo, dựa trên định hướng đã xác định, người viết tổ chức các ý tưởng thành bố cục hợp lý và bắt đầu diễn đạt. Việc chuyển dàn ý thành văn bản hoàn chỉnh đòi hỏi tuân thủ đúng chính tả, ngữ pháp, ngôn ngữ sáng rõ, có liên kết và trình bày hấp dẫn.

2. Ghi nhớ

Để tạo lập một văn bản hoàn chỉnh, người viết cần:

• Xác định rõ định hướng
• Tìm ý và bố trí ý tưởng hợp lý
• Diễn đạt thành câu, đoạn rõ ràng, trong sáng, mạch lạc
• Kiểm tra, chỉnh sửa để hoàn thiện văn bản

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN

Câu 1:

a. Những nội dung em viết trong giờ Tập làm văn đều rất cần thiết.

b. Em chưa chú trọng đúng mức đến đối tượng người đọc, điều này khiến nội dung và cách diễn đạt chưa thật phù hợp.

c. Việc lập dàn ý giúp em định hình bài viết tốt hơn, tránh lạc đề và đảm bảo tính logic.

d. Em luôn kiểm tra lại bài viết, vì đó là cơ hội để phát hiện và sửa lỗi, làm cho văn bản rõ ràng, hiệu quả hơn.

Câu 2:

Bạn học sinh báo cáo học tập như sau:

a. Chỉ liệt kê thành tích học tập là chưa đủ; nên chia sẻ thêm kinh nghiệm học tập để truyền cảm hứng cho các bạn khác.

b. Việc xưng hô hướng về thầy cô chưa phù hợp vì đối tượng nghe là các bạn học sinh. Cần thay đổi cách xưng hô cho phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp.

Câu 3:

a. Dàn bài không nhất thiết phải là câu hoàn chỉnh nhưng cần rõ ràng, ngắn gọn, có tính liên kết.

b. Để phân biệt mục lớn nhỏ, dùng ký hiệu La Mã (I, II…), chữ cái (A, B…) và số (1, 2…). Hình thức trình bày phải hợp lý: mục lớn viết thẳng dòng, mục nhỏ lùi vào phù hợp, đảm bảo dễ theo dõi và thể hiện sự rành mạch trong bố cục.

Câu 4:

Bài viết thay mặt En-ri-cô gửi thư cho bố:

Dàn ý:

Mở bài: Nêu lý do viết thư.

Thân bài: Bày tỏ cảm xúc khi đọc thư bố; thể hiện sự ân hận vì lời nói thiếu lễ độ với mẹ; thấu hiểu tình cảm và hy sinh của bố mẹ; cam kết sửa sai và rèn luyện bản thân.

Kết bài: Thể hiện quyết tâm sửa lỗi, lòng biết ơn và tình yêu thương dành cho bố mẹ.

I. NHỮNG BƯỚC CẦN THIẾT KHI TẠO LẬP VĂN BẢN

Bài 1 – SGK Ngữ văn 7, trang 45

Người ta thường có nhu cầu viết văn bản khi muốn truyền đạt tri thức hay bày tỏ cảm xúc. Ví dụ, em viết thư cho ông bà để kể về việc học hành, công việc hoặc hỏi thăm sức khỏe.

Bài 2

Muốn viết một văn bản, trước hết cần xác định rõ: Viết cho ai? Để làm gì? Viết về điều gì? Và viết như thế nào? Thiếu một trong bốn yếu tố này, văn bản sẽ không trọn vẹn.

– Viết cho ai: Xác định người nhận thông điệp.

– Viết để làm gì: Xác định mục đích giao tiếp.

– Viết về điều gì: Xác định chủ đề, nội dung.

– Viết như thế nào: Lựa chọn cách thể hiện, ngôn ngữ phù hợp.

Bài 3

Sau khi định hướng, cần tìm ý, sắp xếp hợp lý thành bố cục rõ ràng.

Bài 4

Chỉ có ý và dàn bài chưa đủ, phải viết thành câu văn hoàn chỉnh.

Yêu cầu:

• Chính tả, ngữ pháp đúng
• Ngôn từ chính xác
• Bố cục mạch lạc
• Có sự liên kết và diễn đạt trong sáng

Bài 5

Văn bản cũng như sản phẩm cần được kiểm tra trước khi “ra mắt”: về hướng đi, bố cục, diễn đạt.

PHẦN LUYỆN TẬP

Bài 1

a) Phải có điều thực sự cần nói mới tạo lập văn bản.

b) Việc xác định người đọc ảnh hưởng đến xưng hô, lựa chọn từ ngữ.

c) Lập dàn bài giúp sắp xếp ý mạch lạc, bài viết logic hơn.

d) Việc kiểm tra lại giúp phát hiện và sửa lỗi, nâng cao chất lượng văn bản.

Bài 2

Bạn học sinh đã báo cáo chưa phù hợp: mục đích không rõ, đối tượng giao tiếp chưa đúng.

• Mục đích nên là chia sẻ kinh nghiệm học tập, không chỉ kể thành tích.
• Đối tượng chính là bạn học, không phải thầy cô nên cần điều chỉnh cách xưng hô.

Bài 3

a) Dàn bài không nhất thiết viết thành câu hoàn chỉnh, chỉ cần phác thảo ý. Tuy nhiên, vẫn phải thể hiện được liên kết nội dung.

b) Dùng ký hiệu để phân biệt ý lớn, nhỏ. Trình bày hợp lý giúp dễ kiểm tra và hoàn chỉnh nội dung.

Bài 4

Viết thư xin lỗi bố thay mặt En-ri-cô cần:

• Định hướng: Gửi bố, thể hiện sự hối lỗi và mong bố tha thứ.
• Tìm ý: Cảm xúc khi đọc thư, sự ân hận và cách khắc phục lỗi lầm.
• Dàn ý: Mở đầu, trình bày lý do, cảm xúc, lời xin lỗi, hành động sửa chữa và kết thư.

GHI NHỚ

• Xác định rõ người nhận, mục đích, nội dung, cách viết.
• Tìm ý và xây dựng bố cục hợp lý.
• Diễn đạt bằng câu từ chính xác, liên kết chặt chẽ.
• Kiểm tra lại toàn bộ văn bản để chỉnh sửa kịp thời.

I. Các bước để hình thành một văn bản hoàn chỉnh

1. Trong cuộc sống hằng ngày, con người thường có nhu cầu diễn đạt suy nghĩ, mong muốn hoặc trao đổi thông tin – và đó là khi việc tạo lập văn bản trở nên cần thiết.

2. Trước khi bắt đầu viết, cần xác định rõ:

- Đối tượng tiếp nhận là ai?

- Mục đích viết để làm gì?

- Nội dung sẽ trình bày điều gì?

- Phương thức thể hiện ra sao?

3. Sau khi xác lập các yếu tố trên, hãy triển khai các ý theo trình tự hợp lý để văn bản có tính logic và sức thuyết phục cao.

4. Nếu chỉ dừng lại ở việc lên ý tưởng và dàn ý thì vẫn chưa hoàn chỉnh. Việc viết thành văn cần tuân thủ:

- Chính tả và ngữ pháp chuẩn

- Từ ngữ chính xác, phù hợp

- Tuân thủ bố cục hợp lý

- Kết nối mạch lạc các phần trong văn bản

- Ngôn từ sáng rõ, dễ hiểu

→ Đặc biệt, với văn bản tự sự, lời kể cần sinh động, hấp dẫn.

5. Để đánh giá chất lượng văn bản, hãy căn cứ vào các tiêu chí trên.

II. Luyện tập

Bài 1 (SGK trang 46)

Trong quá trình làm văn, em đã chú trọng đến tính cần thiết của điều muốn nói, sử dụng đại từ phù hợp với ngữ cảnh và luôn linh hoạt theo yêu cầu đề. Em thường lập dàn ý để bài viết rõ ràng, logic. Cuối bài, em dành thời gian đọc lại, giúp hạn chế sai sót và thiếu ý.

Bài 2 (SGK trang 46)

Văn bản báo cáo kinh nghiệm chưa phù hợp. Cần sửa lại hướng đến các bạn học sinh thay vì thầy cô, đồng thời kết hợp kể việc học với chia sẻ kinh nghiệm thiết thực.

Bài 3 (SGK trang 47)

Muốn lập văn bản, cần bắt đầu bằng dàn ý với các mục lớn nhỏ phân định rõ ràng bằng kí hiệu như I, II, III hoặc a, b, c… giúp kiểm soát nội dung mạch lạc, rõ ràng.

Bài 4 (SGK trang 47)

Thay mặt En-ri-cô viết thư xin lỗi bố cần:

- Xác định: gửi cho bố; nội dung là lời xin lỗi; mục đích mong được tha thứ

- Dàn ý: cảm xúc khi đọc thư bố, tình cảm với mẹ, sự hối lỗi của bản thân, lời hứa sửa sai.

Phần I: CÁC BƯỚC TẠO LẬP VĂN BẢN

Câu hỏi 1: Khi nào con người cần tạo lập văn bản?

Trả lời: Con người tạo lập văn bản khi muốn truyền đạt thông tin, chia sẻ cảm xúc hoặc kiến thức. Ví dụ, để thăm hỏi tình hình sức khỏe và học tập của gia đình, em viết thư cho ông bà.

Câu hỏi 2: Để viết một văn bản như thư từ, cần xác định những gì?

Trả lời: Phải xác định rõ: Viết cho ai? Viết để làm gì? Viết về điều gì? Viết bằng cách nào? Thiếu một trong bốn yếu tố ấy, văn bản sẽ không hoàn chỉnh.

Câu hỏi 3: Sau khi xác định vấn đề cần làm gì?

Trả lời: Cần tìm ý, chọn lọc nội dung, sắp xếp thành bố cục hợp lí và rõ ràng, theo đúng định hướng đã đề ra.

Câu hỏi 4: Chỉ có ý và dàn bài, đã là văn bản chưa?

Trả lời: Chưa. Việc viết thành văn cần đảm bảo: chính tả chuẩn xác, ngữ pháp đúng, từ ngữ chính xác, mạch văn chặt chẽ, bố cục hợp lí và lời văn sáng sủa.

Câu hỏi 5: Có nên kiểm tra lại văn bản sau khi viết không?

Trả lời: Có. Văn bản là sản phẩm sáng tạo cần được rà soát lại về hướng đi, nội dung, hình thức diễn đạt.

Phần II: LUYỆN TẬP

Câu hỏi 1: Hãy tự đánh giá quá trình em tạo lập văn bản:

• a) Luôn xác định rõ điều mình muốn nói là cần thiết.
• b) Chú trọng đối tượng tiếp nhận, từ đó điều chỉnh cách xưng hô, chọn từ phù hợp.
• c) Luôn lập dàn bài, nhờ đó bài viết có bố cục rõ ràng.
• d) Thường xuyên kiểm tra và chỉnh sửa, giúp bài viết đạt chất lượng tốt nhất.

Câu hỏi 2: Một bạn học sinh chỉ báo cáo thành tích, luôn hướng về thầy cô, xưng hô “em/con”. Có phù hợp không?

Trả lời: Không. Cần rút ra kinh nghiệm từ thực tế học tập, hướng tới bạn học sinh – đối tượng chính. Cách xưng hô cũng cần điều chỉnh cho phù hợp.

Câu hỏi 3: Dàn bài có cần viết trọn câu và liên kết không?

Trả lời: Không cần viết câu hoàn chỉnh, nhưng các ý phải có mối liên hệ chặt chẽ về nội dung. Việc dùng hệ thống kí hiệu hợp lí sẽ giúp trình bày mạch lạc, dễ hiểu.

Câu hỏi 4: Viết thư thay mặt En-ri-cô gửi cha:

Gợi ý:

• Định hướng: viết thư cho cha, bày tỏ nỗi ân hận, xin lỗi và hứa sửa lỗi.
• Tìm ý: cảm xúc khi đọc thư cha, sự hối lỗi, hành động sửa chữa.
• Dàn ý: mở đầu – lí do viết thư – cảm xúc – lỗi lầm – hối hận – lời hứa – kết thư.

Bức thư mẫu:

Gửi cha kính yêu!

Con biết rằng những ngày qua cha mẹ đã buồn lòng vì lời nói thiếu lễ độ của con dành cho mẹ. Con thật ân hận và xấu hổ vì hành động bồng bột, vô tâm của mình. Lời cha viết trong thư khiến con thức tỉnh, khiến con nhìn lại bản thân mình và nhận ra rằng con đã làm tổn thương người phụ nữ yêu thương con nhất trên đời này.

Mẹ đã từng vì con mà thức trắng đêm, từng lo lắng từng hơi thở của con, nhưng con lại quên đi tất cả để buông lời thiếu suy nghĩ. Cha nói đúng – nếu con không biết trân trọng, con sẽ chỉ là một đứa con bất hiếu, vô tâm. Con không muốn như vậy, con muốn được là niềm tự hào của cha mẹ.

Con hứa sẽ thay đổi, sẽ xin lỗi mẹ và không bao giờ tái phạm. Nếu có lần nữa, xin cha hãy nghiêm khắc trừng phạt con. Con sẽ mang bài học hôm nay theo suốt cuộc đời mình.

Con yêu cha mẹ rất nhiều!

Kính thư,
Con của cha

I. Các bước hình thành một văn bản

1. Việc viết hoặc phát biểu một văn bản thường khởi nguồn từ nhu cầu thể hiện ý kiến, tình cảm hoặc tư tưởng cá nhân.

2. Trước khi bắt đầu, người viết cần xác định rõ:

- Đối tượng hướng đến là ai?

- Mục đích viết để làm gì?

- Nội dung xoay quanh vấn đề gì?

- Hình thức thể hiện ra sao?

3. Sau khi đã có định hướng, tiếp theo cần:

- Xây dựng bố cục gồm mở bài, thân bài và kết bài.

- Sắp xếp các ý theo trình tự logic, dễ hiểu.

4. Một văn bản chỉ được coi là hoàn chỉnh khi đã diễn đạt thành câu chữ, đảm bảo các yếu tố sau:

- Chính tả, ngữ pháp chuẩn xác
- Diễn đạt mạch lạc, logic
- Sử dụng từ ngữ phù hợp, hấp dẫn
- Câu văn trong sáng, dễ tiếp cận
- Có sự liên kết nội dung giữa các phần

5. Văn bản cần được đọc lại, hiệu chỉnh sau khi hoàn tất để đảm bảo không có lỗi và đạt hiệu quả truyền tải cao nhất.

II. Phần luyện tập

Câu 1.

a. Việc trình bày điều mình mong muốn trong văn bản là rất quan trọng.

b. Sự chú ý đến người đọc sẽ ảnh hưởng đến cách viết, ví dụ: Cách xưng hô với thầy cô cần trang trọng, còn với bạn bè thì thân mật, gần gũi.

c. Lập dàn ý giúp bài viết đầy đủ, tránh lạc đề, tăng sự liên kết.

d. Kiểm tra lại văn bản giúp tránh lỗi và nâng cao chất lượng bài viết.

Câu 2.

Hành động của học sinh trong tình huống là chưa hợp lý, cần điều chỉnh nội dung báo cáo, thay đổi bố cục và cách xưng hô cho phù hợp với người đọc khác nhau.

Câu 3.

a. Dàn ý không bắt buộc là câu văn hoàn chỉnh, nhưng phải liền mạch và rõ ý.

b. Khi lập dàn bài, cần sử dụng hệ thống ký hiệu mục lớn nhỏ rõ ràng, mạch lạc.

Câu 4.Viết thư thay mặt En-ri-cô gửi cha để bày tỏ sự hối lỗi vì đã hỗn với mẹ.

* Các bước cần làm:

- Xác định đối tượng, mục đích, nội dung, cách diễn đạt.

- Tìm ý, lập dàn ý hợp lý.

- Viết thành câu, đoạn văn rõ ràng.

- Kiểm tra lại toàn văn.

* Gợi ý dàn ý:

- Mở bài: Gửi lời chào, nêu lý do viết thư.
- Thân bài: Thể hiện sự hối lỗi, mong bố mẹ tha thứ, hứa sửa đổi.
- Kết bài: Bày tỏ tình cảm chân thành với cha mẹ.