13 bí mật ít người biết về tháp Eiffel - Biểu tượng nước Pháp

Với khoảng 7 triệu lượt khách mỗi năm, tháp Eiffel xứng đáng là công trình thu hút du khách hàng đầu thế giới. Điều thú vị là chỉ 13% trong số đó là người Pháp, 87% còn lại là du khách quốc tế, đặc biệt đến từ Mỹ, Anh và Italy.

Nổi bật giữa lòng Paris với chiều cao ấn tượng và kiến trúc độc đáo, tháp Eiffel nhanh chóng trở thành biểu tượng du lịch không thể bỏ qua. Công trình này không chỉ gắn liền với lịch sử Paris mà còn là nhân chứng của nhiều sự kiện trọng đại: từ màn pháo hoa rực rỡ ngày Quốc khánh 14/7, các sự kiện quốc gia cho đến những giải đấu thể thao tầm cỡ.

Từ nhiều góc độ khác nhau trong thành phố, du khách đều có thể chiêm ngưỡng vẻ đẹp của tháp Eiffel. Hình ảnh ngọn tháp xuất hiện khắp nơi: từ những bức ảnh du lịch, tác phẩm hội họa đến các bộ phim điện ảnh. Đây là công trình được nhiếp ảnh nhiều nhất Paris, dần trở thành biểu tượng của nước Pháp trong văn hóa đại chúng, nghệ thuật và văn chương.

Kiệt tác tháp Eiffel được khởi công năm 1887 dưới bàn tay tài hoa của kỹ sư Gustave Eiffel - bậc thầy về các công trình khung thép với nhiều tác phẩm để đời khắp châu Âu như Cầu cạn Porto (Bồ Đào Nha), Cầu Garabit (Pháp) và nhà ga Budapest (Hungary).
Xưởng thi công tại Levallois Perret của ông còn ghi dấu ấn với công trình biểu tượng khác - tượng Nữ thần Tự do ở New York, món quà vô giá từ nước Pháp nhân dịp kỷ niệm 100 năm nền độc lập Hoa Kỳ.

Đáng kinh ngạc hơn, chỉ với 5 tháng cho phần móng và 21 thợ lành nghề, toàn bộ kết cấu thép đồ sộ đã được hoàn thiện - một tốc độ thi công thần tốc với công nghệ thời bấy giờ. Quá trình lắp ráp đạt độ chính xác hoàn hảo, khiến các sử gia đương thời không khỏi thán phục. Từ tháng 1/1887 đến ngày 31/3/1889, Paris chứng kiến sự ra đời của kỳ quan kiến trúc vĩ đại nhất thế kỷ.

Với tổng chiều cao 324m bao gồm cả ăng-ten, tháp Eiffel vẫn giữ vững ngôi vị công trình cao nhất nước Pháp. Trong số 107 phương án thiết kế, bản vẽ của Gustave Eiffel cùng hai kỹ sư Maurice Koechlin, Emile Nouguier và kiến trúc sư Stephen Sauvestre đã xuất sắc được chọn.

Ý tưởng về một tòa tháp khổng lồ được hai kỹ sư trưởng của Eiffel thai nghén từ tháng 6/1884. Thiết kế độc đáo với bốn trụ thép hình lưới mở rộng ở chân đế và hội tụ ở đỉnh, được liên kết bởi hệ thống dầm kim loại tinh xảo.

Đây là dự án táo bạo vượt qua mốc 300m (tương đương 1000 feet) - con số biểu tượng đầy tham vọng. Tháng 9/1884, Eiffel đã đăng ký bằng sáng chế độc quyền cho giải pháp kết cấu thép đột phá này. Để tăng tính thẩm mỹ, kiến trúc sư Stephen Sauvestre được mời hoàn thiện phần hình thức công trình.

Cứ mỗi 5 phút, tháp Eiffel lại khoác lên mình tấm áo lộng lẫy với 20.000 ngọn đèn và 336 máy chiếu tinh xảo. Quảng trường Trocadero trở thành vị trí vàng để thưởng ngoạn vẻ đẹp ngoạn mục này. Hệ thống chiếu sáng đột phá do kỹ sư Pierre Bideau sáng tạo, chính thức ra mắt vào đêm giao thừa 1985, sử dụng 336 đèn natri cao áp tỏa ánh vàng cam ấm áp.

Thành công của hệ thống này đã mở đầu cho trào lưu thắp sáng các công trình biểu tượng khắp Paris và toàn thế giới. Những luồng sáng được bố trí khéo léo từ chân tháp tỏa lên, làm bừng sáng toàn bộ kết cấu thép bên trong. Từ năm 1958, hệ thống chiếu sáng nội thất này không chỉ tôn vinh vẻ đẹp kiến trúc mà còn đảm bảo an ninh cho các hoạt động về đêm, thay thế cho 1.290 máy chiếu cũ chiếu sáng từ bên ngoài.

Những chiếc thang máy nguyên bản từ năm 1889 vẫn được bảo tồn nguyên vẹn cho đến ngày nay. Đến tháng 11/2011, chỉ còn 2 trong số 3 thang máy phục vụ du khách hoạt động, khiến lượng khách tham quan giảm đáng kể. Dự án hiện đại hóa hệ thống thang máy dự kiến hoàn thành trong 2 năm nhưng thực tế kéo dài tới 6 năm, với riêng hệ thống thủy lực đã tiêu tốn 36 triệu Euro.

Công cuộc tân trang bắt đầu từ tháng 10/2008 và hoàn thành phần thang máy phía Tây vào năm 2014. SETE (Công ty vận hành tháp Eiffel) đã lựa chọn giải pháp kết hợp hài hòa giữa bảo tồn di sản và hiện đại hóa, khôi phục nguyên lý thủy lực ban đầu từ năm 1899 đồng thời tích hợp hệ thống tự động mới.

Giải pháp này không chỉ đảm bảo phát triển bền vững mà còn giảm thiểu lượng khí thải carbon. Hệ thống thủy lực sử dụng nhiên liệu thân thiện môi trường và tiết kiệm nước làm mát. Với cùng công suất 300KW, thang máy mới có thể vận chuyển 110 hành khách (tăng từ 92) với tốc độ 2m/giây - một bước tiến vượt bậc cho di sản 130 năm tuổi.

Toàn bộ kết cấu tháp được liên kết bằng 2.5 triệu đinh tán - phương pháp xây dựng tinh xảo nhất thời bấy giờ. Quy trình lắp đặt tỉ mỉ đến kinh ngạc: mỗi chiếc đinh tán cần 4 thợ lành nghề phối hợp - một người nung nóng, một người giữ cố định, một người tạo hình đầu đinh và người cuối dùng búa tạ đóng chặt. Chỉ 1/3 số đinh tán được lắp tại công trường, số còn lại được gia công trong nhà xưởng.

Nền móng tháp là kỳ công kỹ thuật đặc biệt: các trụ bê tông đặt sâu dưới lớp sỏi nén chặt, mỗi góc chịu áp lực 3-4kg/cm². Phần móng hướng sông Seine còn sử dụng caisson kim loại kín nước với công nghệ bơm khí nén tiên phong.

Quá trình lắp ráp ứng dụng hệ thống giàn giáo gỗ khổng lồ (12 giàn cao 30m và 4 giàn 40m) cùng cần cẩu hơi nước mini gắn trực tiếp trên tháp. Công nghệ "hộp cát" và kích thủy lực sau đó được thay bằng nêm cố định đạt độ chính xác từng milimet. Ngày 7/12/1887 đánh dấu cột mốc hoàn thành lắp ghép tầng đầu tiên - khởi đầu cho sự ra đời của kỳ quan thế giới.

Trong Thế chiến thứ nhất, tháp Eiffel đóng vai trò chiến lược quan trọng khi trở thành trạm liên lạc chỉ huy trận Marne năm 1914. Hơn 130 năm qua, công trình này đã trở thành linh hồn của Paris và niềm tự hào nước Pháp. Ban đầu được xây cho Hội chợ Thế giới 1889, tháp Eiffel nhanh chóng gây chấn động toàn cầu bởi quy mô táo bạo, thể hiện tài hoa công nghiệp Pháp.

Vươn cao 324m, tháp Eiffel hiện diện khắp Paris như người bạn đồng hành thân thiết. Hệ thống chiếu sáng hiện đại giúp nó tỏa sáng đến 1h sáng, với những màn ánh đăng lấp lánh đặc trưng và đèn hiệu vươn xa 80km. Công trình này đã chứng kiến bao thăng trầm lịch sử nước Pháp, từ khoảnh khắc huy hoàng đến biến cố đau thương.

Tháp từng là phòng thí nghiệm khoa học quan trọng, đặc biệt trong lĩnh vực điện báo không dây - chính điều này đã cứu nó khỏi bị phá dỡ sau 20 năm như dự kiến ban đầu. Ngày nay, đỉnh tháp vẫn là trung tâm phát sóng truyền hình, phát thanh kỹ thuật số cho 12 triệu dân. Vào những ngày tưởng niệm, ánh đèn tháp tắt để tôn vinh nạn nhân các thảm kịch toàn cầu - minh chứng cho trái tim nhân văn của biểu tượng này.

Tháp Eiffel được khai sinh nhân kỷ niệm 100 năm Cách mạng Pháp (1789-1889), như một lời tuyên ngôn bằng thép về sức mạnh công nghiệp quốc gia. Công trình này nhanh chóng trở thành tâm điểm của Hội chợ Thế giới Paris 1889, nơi quy tụ những thành tựu vĩ đại nhất về kiến trúc kim loại thời đại.

Ban đầu mang tên 'Tháp 300 mét', công trình sau đó được vinh danh theo tên cha đẻ Gustave Eiffel. Khi mở cửa đón công chúng vào ngày 15/5/1889, dù vấp phải nhiều chỉ trích từ giới nghệ thuật, nhưng nhờ thiết kế táo bạo và kiến trúc độc đáo, tháp đã thu hút hơn 2 triệu du khách ngay năm đầu tiên - một con số khổng lồ thời bấy giờ.

Ít ai ngờ rằng, ngay từ khi chào đời, tháp Eiffel đã vấp phải làn sóng phản đối dữ dội từ chính người dân Paris. Các trí thức và nghệ sĩ hàng đầu thời đó coi công trình này như vết nhạc nhem giữa lòng kinh đô ánh sáng, thậm chí còn liên danh kiến nghị đòi dừng xây dựng. Thế nhưng, theo năm tháng, ngọn tháp sắt ấy đã chinh phục trái tim người Pháp để trở thành linh hồn của nước Pháp.

Giai đoạn 1886-1887 chứng kiến những cuộc tranh cãi nảy lửa quanh công trình này. Tờ Le Temps từng đăng tải bản kiến nghị "Phản đối Tháp của ông Eiffel" với chữ ký của loạt danh nhân như Guy de Maupassant, Alexandre Dumas con - những người sau này buộc phải công nhận sự vĩ đại của kiệt tác mà họ từng chối bỏ.

Biểu tượng nước Pháp không chỉ làm say lòng du khách mà còn trở thành nguồn cảm hứng vô tận cho kiến trúc toàn cầu. Hơn 30 công trình tái hiện tháp Eiffel đã mọc lên khắp thế giới, từ châu Âu sang châu Á, mỗi bản sao đều mang nét độc đáo riêng.

Đáng chú ý nhất là tháp Blackpool (Anh) - bản sao lâu đời nhất từ năm 1894, hay phiên bản hoành tráng tại Las Vegas cao 165m. Thú vị hơn cả là ngôi làng Parizh ở Nga với tháp ăng-ten di động mô phỏng hoàn hảo kiệt tác Paris. Không thể không nhắc đến Tokyo với bản sao vượt cả nguyên bản về chiều cao - minh chứng cho sức ảnh hưởng vượt biên giới của kiến trúc Pháp.

Trong những ngày đen tối nhất của Thế chiến II, người Pháp đã có quyết định đau lòng: vô hiệu hóa tháp Eiffel bằng cách phá hủy hệ thống thang máy - một hành động 'tự hủy' để bảo vệ Paris khỏi tầm mắt quân thù.

Ít ai biết rằng, chính Gustave Eiffel đã từng phải đấu tranh để cứu công trình của mình khỏi nguy cơ bị tháo dỡ. Bằng tầm nhìn thiên tài, ông biến tháp thành trạm phát sóng vô tuyến đầu tiên thế giới năm 1898. Những thí nghiệm đột phá này không chỉ cứu tháp khỏi bị phá bỏ năm 1909, mà còn đặt nền móng cho ngành thông tin hiện đại. Ngày nay, hơn 100 ăng-ten tiếp tục kể câu chuyện về sự kiên cường của biểu tượng nước Pháp.

Trải qua hơn 130 năm tồn tại, tháp Eiffel đã khoác lên mình 19 lớp sơn khác nhau, mỗi lần 'thay áo' tiêu tốn tới 60 tấn sơn. Từ màu vàng ban đầu, qua các sắc độ nâu đỏ, vàng đất, đến tông đồng hiện tại - mỗi màu sắc đều kể một câu chuyện riêng.

Điều thú vị là tháp được sơn theo kỹ thuật gradient độc đáo: màu đậm dần từ đỉnh xuống chân, tạo hiệu ứng thị giác hoàn hảo dưới ánh sáng Paris. Quy trình bảo dưỡng nghiêm ngặt 7 năm/lần không chỉ bảo vệ kết cấu thép mà còn giúp biểu tượng này luôn tươi mới trong mắt thế giới. Màu 'Nâu Eiffel' đặc biệt được pha chế riêng từ năm 1968 đến nay vẫn là lựa chọn hoàn hảo hòa hợp với kiến trúc kinh đô ánh sáng.

Trong giai đoạn 1925-1936, tháp Eiffel đã có một cuộc lột xác đầy táo bạo khi trở thành biển quảng cáo lớn nhất thế giới. Với 250.000 bóng đèn màu sắp xếp thành tên Citroën cao 30m, công trình này biến thành ngọn hải đăng rực rỡ có thể nhìn thấy từ cách xa 32km. Đáng kinh ngạc hơn, chính ánh sáng từ tấm biển này đã dẫn đường cho chuyến bay lịch sử xuyên Đại Tây Dương của Charles Lindbergh năm 1927.

Nhưng câu chuyện đằng sau tấm biển quảng cáo đắt giá nhất lịch sử này còn ẩn chứa nhiều điều thú vị. Chi phí điện khổng lồ để duy trì hệ thống đèn chính là một trong những nguyên nhân khiến hãng xe Citroën rơi vào khủng hoảng tài chính, tạo nên một trong những bài học đắt giá nhất về marketing trong lịch sử.