Khám Phá 16 Món Ăn Đặc Trưng Của Xứ Nghệ

Khoai lang xứ Nghệ luôn gắn liền với câu hát “Khoai lang vàng xứ Nghệ, càng nhai kỹ càng bùi” của tác giả Phạm Tuyên. Những cánh đồng khoai lang xanh mướt ở Nghệ An, nơi có những ruộng lúa bạt ngàn, là hình ảnh khó quên đối với bất cứ ai từng đặt chân đến đây. Xưa kia, trong những năm tháng khó khăn, khoai lang là món ăn giúp người dân chống chọi với cái nghèo. Ngày nay, khoai lang vẫn là món ăn giản dị nhưng luôn mang đến sự ấm lòng, đặc biệt là khoai lang luộc trong nồi đất, chín mềm, vỏ bong tróc, bở bung, thơm ngon đến lạ. Điều đặc biệt của khoai lang Nghệ An là chúng có ruột trắng ngọt, bở mà không nhão như các giống khoai khác. Dù nhìn vẻ ngoài có vẻ không mấy bắt mắt, nhưng độ ngon của chúng thì không gì sánh kịp.

Ngày xưa, khoai lang là món ăn thường xuyên thay thế cơm trong mỗi bữa ăn của người dân nghèo. Dù không còn phổ biến như trước nhưng khoai lang vẫn là món ăn mang hương vị của thời gian, của những ngày gian khó đã qua. Khoai lang trồng ở mảnh đất cát Anh Sơn, Nghệ An có hương vị đặc biệt mà chỉ khi thưởng thức mới cảm nhận hết được sự ngọt bùi của nó.

Cam Xã Đoài không chỉ là một đặc sản nổi tiếng, mà còn là niềm tự hào của người dân Nghệ An. Mỗi vườn cam nơi đây đều rợp bóng những gốc cam trĩu quả, chất lượng cao, quả căng mọng, nước ngọt lịm, có màu vàng óng ả như mật. Đây chính là loại cam “đệ nhất” được yêu thích không chỉ trong nước mà còn xuất khẩu ra thế giới. Cam Xã Đoài luôn làm hài lòng những ai may mắn được thưởng thức, với vị ngọt thanh, mát, khiến người ta chỉ cần một lần nếm thử là không thể quên. Được trồng và thu hoạch bởi những người nông dân xứ Nghệ, cam Xã Đoài có giá trị kinh tế cao, luôn giữ giá trị vượt trội hơn những loại cam khác. Đặc biệt, trong những năm gần đây, cam Xã Đoài được kiểm tra kỹ lưỡng để xuất khẩu, thậm chí “cháy hàng” không đủ cung cấp cho nhu cầu thị trường.

Quả cam Xã Đoài có ngoại hình vô cùng bắt mắt. Khi bổ quả cam, bạn sẽ thấy lớp vỏ mỏng tươi sáng, bên trong là phần thịt cam vàng óng và thơm lừng như mật, khiến bất kỳ ai thưởng thức đều cảm nhận được sự khác biệt. Trước đây, cam Xã Đoài từng được dùng làm quà tiến Vua, điều này cho thấy sự quý giá và nổi bật của nó. Chính nhờ vào hương vị đặc biệt mà cam Xã Đoài đã chiếm được lòng yêu mến của mọi người, từ Bắc chí Nam. Đây là loại cây trồng mang lại giá trị lớn, đóng góp vào sự phát triển kinh tế của vùng đất Nghệ An.

Bánh mướt, với hình dáng đơn giản mà tinh tế, gần giống như bánh cuốn nhưng không có nhân, được cuộn tròn lại, mềm mại và dẻo. Được chế biến từ loại gạo tẻ ngon, bánh mướt khi hoàn thành sẽ có màu trắng tinh, bóng mịn và hấp dẫn. Món ăn này mang một vẻ đẹp thanh thoát, như món ăn của sự giản dị mà tinh tế. Ở Nghệ An, bánh mướt là món ăn đặc trưng của nhiều huyện như Quỳnh Lưu, Đô Lương, Diễn Châu, và thường được ăn kèm với giò chấm mắm hoặc xáo lòng. Món ăn này cũng là bữa sáng quen thuộc của người dân nơi đây.

Bánh mướt thường có kích cỡ vừa phải, dài như ngón tay, được cuộn lại trong một hình dáng mềm mịn và trắng trong. Đơn giản chỉ cần chấm với nước mắm vắt chanh, thêm chút đường và ớt cắt lát, là đủ để làm nên một bữa ăn no bụng. Với nguyên liệu chính là gạo tẻ, bánh mướt còn có thể thay cơm cho người dân xứ Nghệ vào những ngày bận rộn.

Trải qua bao nhiêu năm tháng, bánh mướt vẫn vẹn nguyên hương vị đặc trưng của làng quê, gắn liền với những sáng sớm sương mờ, những bữa tiệc đoàn viên hay những ngày giỗ, ngày cưới. Mặc dù ngày nay, bánh mướt đã được thay đổi đôi chút, như việc sử dụng máy xay bột hay kết hợp thịt heo, mộc nhĩ làm nhân, nhưng hồn cốt của món ăn vẫn giữ được sự dân dã, mộc mạc đến kỳ lạ.

Bánh bèo Nghệ An, mặc dù thường bị so sánh với bánh bèo Huế nổi tiếng, nhưng lại mang một hương vị đặc trưng không thể nhầm lẫn. Món bánh này được làm từ bột lọc, với nhân tôm, thịt, và đôi khi có thêm mộc nhĩ. Khi lần đầu nhìn thấy, nhiều người dễ lầm tưởng đây là bánh bột lọc, nhưng khi thưởng thức, người ta sẽ cảm nhận được vị dai mềm của vỏ bánh, hòa quyện với vị ngọt bùi của tôm và thịt, cùng chút cay nồng của ớt, tạo thành một món ăn không thể quên.

Người Nghệ có nhiều cách chế biến bánh bèo: có thể là bánh nước múc ra bát, hay bánh khô trưng ra đĩa với hành khô và rau thơm. Đĩa bánh bèo trở nên hấp dẫn hơn khi được ăn kèm với nước dùng ninh từ xương heo, luôn nóng hổi và đậm đà. Sự kết hợp của vị cay từ tương, vị ngọt từ tôm, và hương thơm của rau mùi, hành khô cùng bánh bèo mềm mại sẽ khiến người thưởng thức mê mẩn, không thể quên được.

Về nguồn gốc của món bánh bèo Nghệ An, có một giai thoại rằng cái tên 'bánh bèo' xuất phát từ hình dạng của bánh giống như tai bèo nổi lên khi được luộc với nước dùng. Tuy nhiên, cho dù nguồn gốc có như thế nào, món bánh bèo vẫn luôn là một phần không thể thiếu trong ẩm thực của người Nghệ An.

Bánh đúc, một món ăn giản dị nhưng gắn bó sâu sắc với hương vị quê hương Việt Nam, luôn là ký ức không thể quên của bao thế hệ. Đặc biệt, bánh đúc Nghệ An được làm từ gạo tẻ trắng tinh, hạt gạo đều đặn, không pha tạp. Món bánh này không cầu kỳ với các nguyên liệu khác mà chỉ đơn giản là những miếng bánh đúc trắng ngần, chấm với tương Nam Đàn đậm đà. Mỗi miếng bánh đúc, dù không phô trương, nhưng lại đủ để khiến người ta ăn mãi mà không thấy ngán.

Bánh đúc Nghệ An mang trong mình hương vị thanh thoát, vừa dai, vừa mềm, với nước nộm ngầy ngậy, thoang thoảng mùi thơm của vừng rang, giá trần và chanh cốm. Đó là một thứ mát dịu dàng, thanh thoát, như một làn gió Đông phương nhẹ nhàng, không phô trương nhưng đọng lại rất lâu trong lòng người thưởng thức. Tuy nhiên, cái mát ấy sẽ thiếu sót nếu không có một đĩa rau ghém đủ vị: rau chuối thái mỏng, ngổ Canh, kinh giới, tía tô và thơm. Đó là hương vị hoàn hảo, đủ sức khiến người ta phải thèm và muốn thưởng thức ngay món bánh đúc nộm.

Trong những ngày mệt mỏi với các món ăn béo ngậy, một bát bánh đúc thanh đạm sẽ khiến tâm hồn nhẹ nhàng hơn rất nhiều.

Ốc xào Nghệ An, một món ăn quen thuộc nhưng lại có một hương vị đặc biệt mà không nơi nào có được. Món ăn này đã trở thành một phần trong những cuộc gặp gỡ, buổi lai rai giữa bạn bè và gia đình. Chỉ cần một đĩa ốc, thế là đủ cho những cuộc trò chuyện thú vị. Điều đặc biệt là ốc xào Nghệ An không dùng đường như các nơi khác, mà thay vào đó là mật mía, trứng gà và tóp mỡ. Hương vị đậm đà, thơm ngon đến lạ kỳ, không cần phải khều ruột, chỉ cần cầm ốc lên và hút một cái là đủ để cảm nhận đầy đủ hương vị.

Để có được món ốc xào ngon, người Nghệ An phải tỉ mỉ trong từng công đoạn. Ốc được ngâm trong nước vo gạo với vài lát ớt tươi, sau đó chà sạch để loại bỏ bùn đất. Tiếp theo, ốc được ướp với mắm, muối, đường, mì chính, sả, ớt băm và lá chanh, để gia vị ngấm đều, rồi đem xào với mỡ lợn. Sau khi xào xong, đĩa ốc được bày ra, sẵn sàng để thưởng thức cùng với bánh đa và rau sống như xà lách, dưa leo, giá và các loại rau thơm. Mỗi con ốc, khi cầm lên, sẽ là một trải nghiệm hương vị tuyệt vời, đầy đặn và khó quên.

Cửa Lò, vùng biển nổi tiếng của Nghệ An, không chỉ hấp dẫn du khách bởi vẻ đẹp hoang sơ mà còn bởi những món hải sản tươi ngon, đặc biệt là mực nhảy nướng. Mực được ngư dân Cửa Lò đánh bắt ngay từ sáng sớm, đảm bảo độ tươi ngon, được chế biến ngay trên bãi biển, mang đến một trải nghiệm ẩm thực đầy thú vị. Khi nướng, mực trở nên giòn giòn, ngọt ngào, hòa quyện cùng vị cay cay của tương ớt hoặc muối tiêu chanh tạo nên hương vị khó quên.

Mùa câu mực ở Cửa Lò thường bắt đầu từ tháng 3 đến tháng 7 âm lịch, khi ngư dân phải thức trắng đêm để câu mực, thả vào lồng bè nổi để giữ mực sống. Mực sau khi đánh bắt vẫn còn sống, mắt sáng long lanh, thân mình trong suốt như những viên ngọc nhỏ, bật tanh tách, nhảy múa trên mặt nước, tạo nên một cảnh tượng rất đặc biệt và cuốn hút.

Mực nhảy không chỉ là một món ăn đơn giản, mà còn là một biểu tượng của Cửa Lò, khiến bao thực khách phải trầm trồ. Mực tươi sống được nướng ngay tại chỗ, giữ nguyên hương vị đặc trưng của biển cả. Mực Cửa Lò tuy nhỏ nhưng thịt lại rất ngọt và giòn, khi chấm cùng nước mắm pha mù tạt và tiêu, sẽ khiến bạn phải thổn thức vì hương vị đậm đà, hấp dẫn.

Cháo Canh, một món ăn đặc sắc của Nghệ An, không phải là sự kết hợp giữa bánh canh và cháo như nhiều người lầm tưởng. Mặc dù tên gọi có vẻ đơn giản, nhưng món ăn này lại sở hữu một hương vị độc đáo, đặc biệt mà khi thưởng thức, du khách sẽ không thể nào quên. Tại thành phố Vinh, món cháo canh là món ăn được yêu thích và xuất hiện vào bất kỳ thời gian nào trong ngày, từ bữa sáng đến tối muộn.

Với nước dùng sánh mịn, được nấu từ xương heo cùng gia vị thơm lừng, cháo canh mang đến cảm giác ấm áp, dễ chịu. Sợi bánh được làm từ bột mì, nhào nhuyễn rồi cắt thành những sợi tròn, nấu trong nước dùng để tạo nên món ăn thơm ngon, hấp dẫn. Một trong những điểm đặc biệt của cháo canh là việc ninh xương từ sáng sớm, khiến nước dùng càng ninh lâu càng ngọt và đậm đà.

Cháo canh không chỉ là món ăn bổ dưỡng, mà còn là nét văn hóa đặc trưng của người dân xứ Nghệ. Món ăn này được ăn kèm với các nguyên liệu như thịt heo, chả, trứng cút luộc, thịt cá hay tôm, mỗi nơi lại có những biến tấu riêng biệt, tạo nên sự phong phú và hấp dẫn cho món ăn này.

Bánh Ngào Nghệ An là một món ăn giản dị nhưng lại mang đến sự ấm áp và hấp dẫn, đặc biệt là vào những ngày trời se lạnh hoặc mưa phùn. Món bánh này được làm từ bột gạo nếp, mật mía, lạc rang và một chút gừng tươi, tạo nên một hương vị thơm ngon, ngọt ngào và đặc trưng. Mỗi miếng bánh không chỉ có sự ngọt ngào của mật, mà còn có sự cay nhẹ và nồng ấm của gừng, khiến người thưởng thức cảm nhận được hương vị tuyệt vời của thiên nhiên.

Bánh Ngào thường được làm bằng tay, với từng miếng bánh nhỏ được phủ bên ngoài lớp mật mía vàng óng ánh. Gừng là thành phần quan trọng giúp món bánh có sự khác biệt và nổi bật với mùi thơm đặc trưng, lan tỏa khắp không gian bếp mỗi khi nấu. Khi thưởng thức, vị ngọt của mật và sự bùi béo của lạc hòa quyện vào nhau, tạo thành một hương vị khiến bạn không thể quên.

Món bánh này thích hợp thưởng thức vào mùa đông hay những ngày mưa, khi cái lạnh thấm vào cơ thể, bánh Ngào sẽ giúp bạn cảm thấy ấm lòng hơn bao giờ hết. Bạn có thể lựa chọn làm bánh có nhân hoặc không nhân, tùy vào sở thích. Một số người thích bánh Ngào có nhân để thêm phần đa dạng, trong khi số khác lại ưa thích bánh không nhân để giữ nguyên sự nhẹ nhàng của món ăn.

Bánh đa xúc hến là một món ăn quen thuộc và đậm đà hồn quê của người dân xứ Nghệ. Hến tươi từ sông Lam, sau khi tách vỏ, được xào cùng mỡ hành thơm béo, tạo nên hương vị quyến rũ khó quên. Bánh đa Đô Lương giòn rụm thay cho thìa, hòa quyện với hến, làm nên đặc sản tinh tế của Nghệ An. Món ăn thêm phần hấp dẫn với lạc rang giã nhỏ, rau sống tươi mát và chút ớt cay nồng kích thích vị giác.

Bên cạnh ruột hến, món còn có hành tây thái nhỏ, hẹ cắt khúc, tỏi đập dập, bánh khô cùng dầu ăn, tiêu và gia vị vừa đủ. Hến được làm sạch, ráo nước; hành tây xào nhẹ cùng thịt bò; hẹ tươi mang lại độ xanh mát cho món ăn.

Cũng như các loại hải sản có vỏ khác như ngao hay vẹm trai, hến chỉ sống ở những vùng nước có cát và dòng chảy. Vào đông, hến lặn sâu tránh rét, đến xuân ấm áp lại bò lên vùng nước nông để kiếm ăn và sinh sản. Trước khi chế biến, hến được ngâm trong nước vo gạo để nhả sạch cặn bẩn, rửa kỹ nhiều lần. Khi luộc, hến được thêm chút muối, dùng đũa đảo đều để thịt tách vỏ. Nước luộc hến ngọt thanh có thể dùng để nấu canh rau, thêm phần đậm đà cho bữa ăn.

Món cháo nghêu Cửa Lò là tinh hoa ẩm thực hải sản với hương vị nóng hổi, thanh khiết. Nghêu được luộc kỹ, lấy nước trong để nấu cháo, ruột nghêu chiên vàng cùng các loại gia vị đậm đà. Khi cháo chín, nghêu được trộn cùng, rồi đổ vào bát có sẵn rau thơm, tạo nên món ăn vừa ngọt mát vừa dậy mùi hấp dẫn. Đây là món ăn đêm yêu thích của nhiều du khách, cung cấp nhiều dưỡng chất giúp tăng cường sinh lực.

Bánh gai xứ Dừa là đặc sản thơm ngon nổi bật của vùng đất Nghệ An, gắn liền với hương vị quê hương mà ai đã một lần thưởng thức sẽ khó quên. Món bánh này ra đời từ lâu ở xã Tường Sơn, huyện Anh Sơn, được chế biến từ những nguyên liệu rất đỗi tự nhiên: lá gai, bột nếp, mật mía, đậu xanh, tạo nên hương vị ngọt ngào, thanh thoát, đậm đà. Đặc biệt, chiếc bánh gai xứ Dừa có màu xanh tự nhiên, mùi thơm đặc trưng từ lá gai và nhân đậu ngọt dịu, quyến rũ đến lạ thường.

Để làm nên món bánh gai chất lượng, những người thợ phải lựa chọn nguyên liệu thật tỉ mỉ: nếp quê thơm, lá gai tươi, đậu xanh, dừa khô, đường cát trắng và dầu ăn. Nếp sau khi xay sẽ có bột dẻo mịn, đậu xanh hấp chín, giã nhuyễn và trộn đều với đường, cùi dừa tạo thành nhân bánh thơm béo, hấp dẫn. Lá gai sau khi rửa sạch, luộc chín và giã nhuyễn sẽ được trộn với dầu ăn, tạo nên sắc xanh đặc trưng cho vỏ bánh.

Lá chuối khô được sử dụng để gói bánh, sau khi đã được lau sạch, cẩn thận. Bánh gai xứ Dừa là món ăn lành mạnh, được làm từ nguyên liệu tự nhiên, không sử dụng phẩm màu hay chất bảo quản, vì vậy, bánh có hạn sử dụng ngắn và không thể vận chuyển đi xa. Bánh sẽ ngon hơn khi để nguội và có thể bảo quản trong 2-3 ngày, nếu để trong tủ lạnh thì có thể giữ được từ 4-6 ngày.

Mặc dù là món ăn quá quen thuộc trong mâm cơm của mỗi gia đình Việt Nam, nhưng cà muối Nghệ An lại mang một hương vị riêng biệt, độc đáo mà không nơi nào có được. Được muối quanh năm, món ăn này không chỉ đơn thuần là một phần trong bữa cơm mà đã trở thành đặc sản xứ Nghệ, đặc biệt với những trái cà cốm thơm ngon. Những quả cà nhỏ xíu, giòn tan, vị chua đậm đà đã trở thành một phần không thể thiếu trong bữa ăn của người dân nơi đây.

Ở Nghệ An, cà muối có cách làm riêng biệt, giúp giữ được hương vị giòn ngon, từ những giống cà đặc trưng như cà cốm, chỉ to bằng viên bi, giòn và có vị chua rất đặc trưng. Món cà muối ăn kèm canh cua mồng tơi là một sự kết hợp hoàn hảo khiến ai đã một lần thử thì sẽ không bao giờ quên. Vùng Nghi Lộc chính là nơi trồng cà cốm nổi tiếng, với hương vị đặc biệt khiến nhà thơ Huy Cận phải thốt lên trong một câu thơ: 'Ai ơi cà xứ Nghệ, càng mặn lại càng giòn'.

Món cà muối ở đây không chỉ ngon mà còn rất dễ làm, tuy nhiên, hương vị đặc trưng của nó chỉ có được nhờ vào cách muối cà đặc biệt của người dân Nghệ An. Cà muối ở đây có nhiều loại, nhưng loại cà cốm nhỏ, giòn và chua nhất lại được ưa chuộng hơn cả. Ngoài ra, còn có loại cà pháo với vỏ dày hơn, khi ăn có cảm giác như bùng nổ trong miệng, thật sự hấp dẫn.

Tương Nam Đàn nổi bật với màu vàng óng ả, vị ngọt ngào, sánh mịn. Đây là một loại gia vị truyền thống được chế biến từ đậu tương và ngô hoặc nếp, qua quá trình lên men tự nhiên. Loại tương này không chỉ là nước chấm lý tưởng cho các món thịt luộc, mà còn là gia vị không thể thiếu khi kho cá, chấm rau hay ăn với cơm. Vào những ngày hè oi ả, tương Nam Đàn được dùng để chấm với ngọn khoai lang luộc, rau muống hay cà luộc, mang đến cảm giác mát lạnh, thanh đạm nhưng đậm đà hương vị đồng quê. Để làm nên một mẻ tương ngon, công đoạn chọn nguyên liệu vô cùng quan trọng. Đậu dùng để làm tương phải là loại đậu tương cổ truyền, hạt nhỏ như hạt tiêu, béo và bùi, phải được thu hoạch đúng mùa, tươi mới. Người làm tương phải sàng lọc kỹ lưỡng, chọn những hạt đậu đều, không bị lép hay hỏng, với giống đậu Tương Xuân trồng tại Nam Đàn là phổ biến nhất.

Ngành nghề làm tương tại Nam Đàn đã có từ lâu đời. Ban đầu chỉ một số ít hộ làm, nhưng ngày nay, hầu hết các gia đình đều biết làm tương. Với nguyên liệu phong phú và đội ngũ lao động lành nghề, nghề làm tương không chỉ giúp người dân có thêm thu nhập mà còn trở thành một nghề truyền thống mang đậm dấu ấn văn hóa. Tương Nam Đàn đã khẳng định được uy tín và được ưa chuộng trên toàn quốc. Chúng tôi đã được tận mắt chứng kiến quy trình làm tương chuyên nghiệp của các hộ gia đình nơi đây. Mỗi chai tương đều là thành quả của một quá trình tỉ mỉ, từ việc chọn nguyên liệu cho đến khâu chế biến, để tạo nên hương vị ngọt ngào, đậm đà mà bất kỳ ai đã từng thử qua đều không thể quên.

Nhút là một món ăn dân dã từ quả mít, tận dụng phần xơ mít để chế biến thành nhiều món ngon đặc trưng như thịt ba chỉ kho xơ mít, xơ mít xào sa tế, canh xơ mít… Phần xơ mít có chứa nhiều vitamin, mặc dù hàm lượng ít hơn so với múi mít. Món ăn này đã trở thành một thương hiệu nổi tiếng, gắn liền với mảnh đất và con người xứ Nghệ. Nhút có thể được muối xổi ăn ngay trong vài ngày, hoặc muối mặn để có thể ăn quanh năm. Bữa cơm miền Trung không thể thiếu món nhút, ăn giòn giòn, mặn mặn của muối, cay nồng của ớt, hòa quyện với mùi thơm đặc trưng của mít, thật sự khó có thể diễn tả hết hương vị tuyệt vời của nó.

Người dân Thanh Chương đã làm nhút từ lâu đời, và đây là món ăn phổ biến trong mỗi gia đình. Nguyên liệu chính để làm nhút bao gồm mít xanh và muối trắng. Mít xanh non, vừa đủ độ, sẽ là nguyên liệu tốt nhất. Mít sau khi được hái từ cây, sẽ được gọt sạch vỏ, rửa hết nhựa, rồi thái thành những sợi mỏng. Sau đó, xơ mít được trộn với muối, giã sơ qua cho mềm rồi cho vào vại sành, nén chặt với đá, đổ nước muối loãng cho ngập rồi đậy nắp ủ khoảng 5-6 ngày. Mỗi ngày, chỉ cần một bát nhút với nước mắm là đủ cho bữa cơm, hoặc có thể dùng nhút để chế biến thành những món canh, xào rất thơm ngon.