Top 10 lễ hội đặc sắc nhất ở Thái Bình

Nằm trên một gò đất cao giữa vùng biển Đại Bàng, nay được gọi là cửa biển Thái Bình, đền Chòi (hay còn gọi là đền Dinh, đền Tam Toà) là một ngôi đền linh thiêng, đã trở thành một điểm đến quen thuộc đối với du khách thập phương. Đây cũng là một trong những công trình nổi bật trong cụm di tích lịch sử cấp Quốc gia gồm đền Chòi, chùa Bến, chùa Chỉ Bồ, được công nhận bởi Bộ Văn hoá Thông tin vào năm 1989 nhờ vào giá trị lịch sử và văn hóa đặc biệt.

Quần thể di tích đền Chòi gồm nhiều công trình kiến trúc độc đáo, bắt đầu từ cổng đền, hai dãy nhà chè, đến các tòa điện như tiền tế, đệ nhị, hậu cung... Các công trình này được xây dựng và tu bổ vào những năm 1907 và 1941. Nội thất bên trong đền được trang trí tinh xảo với những mảng chạm trổ đặc trưng của thời kỳ Lê, mang giá trị nghệ thuật cao. Đặc biệt, đền Chòi còn lưu giữ nhiều vật thờ tự, tế khí, bát biểu và sắc phong của các triều đại vua, là những hiện vật quý giá.

Nhờ tấm lòng của người dân địa phương, cùng sự đóng góp của con em xa quê và khách thập phương, xã Thụy Trường đã dành hơn 1 tỷ đồng để trùng tu và nâng cấp nhiều công trình trong khu di tích đền Chòi.
Lễ hội đền Chòi được tổ chức vào ngày mùng 2 tháng 7 âm lịch hàng năm, thu hút hàng ngàn du khách đến tham gia. Đây là dịp để các tín đồ dân gian tưởng nhớ các vị thần linh của đền, cũng như tìm hiểu giá trị văn hóa và lịch sử phong phú của di tích. Câu chuyện kỳ bí về các vị thần đã khiến đền Chòi trở thành một điểm du lịch tâm linh hấp dẫn. Theo lời kể của các bậc cao niên, trước và sau ngày hội, thường có những trận mưa rào rất lớn, được cho là điềm báo về sự linh thiêng của đền. Trong suốt lễ hội, ngoài các hoạt động thờ cúng, chính quyền địa phương cũng tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ và thể thao, tạo không khí vui tươi, góp phần thắt chặt tình đoàn kết trong cộng đồng.

Làng Quang Lang, thuộc xã Thụy Hải, huyện Thái Thụy, là một ngôi làng có lịch sử lâu đời, hơn 2000 năm tuổi. Trải qua bao thăng trầm, Quang Lang vẫn duy trì được đặc trưng làng ven biển, với những cư dân chủ yếu làm nghề chài lưới và sản xuất muối. Vào mỗi dịp đầu xuân, làng Quang Lang tổ chức những hội lễ đặc sắc. Hội rước nước cầu vọng vào cuối tháng Giêng, hội vật trâu giữa tháng Hai, và đặc biệt là hội rước nước vào tháng Bảy, gắn liền với việc tế lễ thờ cúng thành hoàng làng. Chùa Hưng Quốc là nơi tổ chức lễ hội thờ bà Chúa Muối, với điệu múa Ông Đùng Bà Đà, một nét đẹp văn hóa cổ truyền được lưu giữ từ bao đời.

Mỗi năm, khi lễ hội đến gần, người dân Quang Lang chuẩn bị rất công phu cho lễ múa Ông Đùng Bà Đà. Những chiếc nia được trang trí vẽ mặt Ông Đùng, Bà Đà với sắc đỏ và trắng, cùng các hình nộm trẻ con đại diện cho con cái của họ. Mỗi chi tiết trong nghi lễ đều mang đậm tính biểu tượng. Lễ múa Ông Đùng, Bà Đà diễn ra vào buổi chiều tối ngày 14 tháng 4, bắt đầu từ sân đền bà Chúa Muối, với những màn múa đặc sắc đầy ma mị. Đoàn múa sẽ di chuyển khắp làng, dân làng bày biện ngô khoai, bánh trái dọc theo con đường, tạo nên một không khí hội hè náo nhiệt. Cảnh tượng tranh giành quà từ Ông Đùng, Bà Đà là một phần không thể thiếu của lễ hội, thể hiện sự giao hòa giữa con người và thần linh.

Hội làng Quang Lang là một lễ hội lớn, diễn ra vào ngày 14 tháng 4 và 14 tháng 6 âm lịch, trong đó ngày hội chính là ngày 14 tháng 4. Đền thờ Ông Đùng, Bà Đà và Bà Chúa Muối - người được tôn vinh là đệ tam cung phi vua Trần Anh Tông. Các trò chơi dân gian như trọi gà, đi cầu kiều, bắt lươn, bắt vịt… góp phần tạo nên không khí vui tươi, phấn khởi, thắt chặt tình đoàn kết của cộng đồng dân làng.

Hội đền Côn Giang, một trong những lễ hội lớn của tỉnh Thái Bình vào mùa thu, được tổ chức hàng năm từ ngày mùng 7 đến mùng 9 tháng 9 âm lịch. Đây là dịp để dân làng Thuyền Quang và các làng lân cận bày tỏ lòng thành kính và tưởng nhớ anh hùng Quách Hữu Nghiêm, người có công lớn trong ngoại giao thời kỳ hậu Lê. Đền Côn Giang tọa lạc tại ngã ba sông Côn, thuộc xã Thái Hà, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình, nơi thờ vị anh hùng dân tộc Quách Hữu Nghiêm (cuối thế kỷ XV - đầu thế kỷ XVI), người sinh ra tại Thuyền Quang và có nhiều đóng góp trong sự nghiệp ngoại giao của triều đại Lê.

Quách Hữu Nghiêm sinh năm Nhâm Tuất (1442), là một trong ba người đỗ đầu khoa thi đình Quang Thuận năm 1466, thời vua Lê Thánh Tông. Ông là một nhân vật quan trọng trong triều đình, giữ nhiều chức vụ cao, trong đó có Phó Đô Ngự sử và Chánh Sứ đi sứ sang Trung Quốc. Tuy nhiên, ông qua đời vào năm 1504 trên đường trở về từ chuyến đi sứ, khi thuyền của ông gặp nạn tại ngã ba sông Cun. Đền thờ Quách Hữu Nghiêm được xây dựng để tưởng nhớ công lao của ông.

Đền Côn Giang là một ngôi đền cổ kính, với hơn 300 năm tuổi và được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc Gia từ năm 1989. Đặc biệt, hai cây bàng cổ thụ trước sân đền, với tuổi đời 375 năm, là điểm nhấn nổi bật. Những cây bàng này không chỉ có giá trị lịch sử mà còn được coi là những vị thần Hộ Pháp, bảo vệ linh thiêng cho đền. Được công nhận là Cây Di sản Việt Nam vào năm 2013, hai cây bàng này mang theo những dấu vết của thời gian, với những u, bướu trên thân cây mà mưa nắng đã tạo nên.

Vào những ngày hội, từ sáng mùng 7 tháng 9, dân làng tổ chức rước Thánh từ các đình, chùa, lăng miếu trong làng về đền. Lễ hội cũng có nhiều trò chơi dân gian truyền thống, mặc dù một số trò chơi như võ gậy hay vật keo hiện nay không còn được tổ chức nữa.

Chùa Keo, tọa lạc tại xã Duy Nhất, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình, nổi tiếng với hai lễ hội lớn trong năm: Hội Xuân vào mùng 4 Tết Nguyên Đán và Hội chính vào mùa thu, từ ngày 13 đến 15 tháng 9 âm lịch. Hội tháng 9 gắn liền với sự tích thiền sư Không Lộ, ngày 13 tháng 9 là kỷ niệm 100 ngày mất của ngài, còn ngày 14 tháng 9 là ngày sinh của ông.
Ngày 13 tháng 9, lễ hội bắt đầu với cuộc rước kiệu trang trọng, tưởng niệm 100 ngày mất của thiền sư. Vào buổi chiều, diễn ra các cuộc đua trải, tiếp đến là cuộc thi kèn và trống vào buổi tối. Ngày 14 tháng 9, kỷ niệm ngày sinh của Không Lộ Thiền Sư, bắt đầu với lễ dâng hương và đám rước gồm đôi ngựa hồng và ngựa bạch trang trọng, cùng những lá cờ thần và đoàn người vác bát bửu lỗ bộ. Chiều 14, tại toà Giá Roi diễn ra nghi lễ chầu thánh với điệu múa cổ, hay còn gọi là "múa ếch vồ". Ngày 15, các nghi lễ tiếp tục giống ngày 14, nhưng thêm một số trò diễn hấp dẫn sau khi rước kiệu hoàn cung.
Hội chùa Keo thu hút đông đảo du khách và người dân tham gia suốt 3 ngày 3 đêm. Đây là dịp để tưởng nhớ một thiền sư có công với đất nước, đồng thời là dịp để thể hiện văn hóa dân gian độc đáo của vùng đồng bằng Bắc Bộ, phản ánh lối sống của cộng đồng cư dân ven sông, với sắc thái văn hóa nông nghiệp đặc trưng.

Vào ngày mùng 8 tháng Giêng âm lịch hằng năm, người dân xã Thái Thượng, huyện Thái Thụy tổ chức trang trọng lễ hội Đền Hét để tưởng nhớ công lao to lớn của thượng đẳng thần tướng quân Phạm Ngũ Lão, người đã đóng góp nhiều cho sự nghiệp kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên Mông, bảo vệ từng tấc đất của vùng cửa biển.

Đền Hét nằm ở làng Bích Du, xã Bích Sơn xưa, nay thuộc xã Thái Thượng, huyện Thái Thụy. Nơi đây, tướng quân Phạm Ngũ Lão (1255-1320) đã chọn làm địa điểm dựng trại huấn luyện binh sĩ, đóng quân bảo vệ biên giới Đông Bắc thời kỳ quân xâm lược phương Bắc. Đây cũng là nơi diễn ra các cuộc họp bàn, tập kết quân dân, lưu giữ vũ khí trong những cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Dù trải qua nhiều biến cố lịch sử và thử thách của thiên nhiên, ngôi đền vẫn giữ được vẻ uy nghi, lưu giữ những vật phẩm tế khí, sắc phong và thần tích quý báu qua các triều đại từ Lê đến Nguyễn. Năm 1993, đền Hét được Bộ Văn hóa và Thông tin công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia.

Lễ hội Đền Hét kéo dài từ ngày 7 đến 9 tháng Giêng, với chính hội diễn ra vào ngày mùng 8. Lễ hội gồm các nghi thức rước kiệu, tế lễ và dâng hương, kết hợp với các hoạt động văn hóa, thể thao như đi cà kheo, đua thuyền, kéo co... Đặc biệt, các trò vật lão, vật cầu, được cho là do tướng quân Phạm Ngũ Lão sáng lập để rèn luyện thể lực cho binh sĩ. Lễ hội này không chỉ là dịp tôn vinh những giá trị văn hóa truyền thống mà còn là một sự kiện lớn đầu xuân, thu hút du khách thập phương tham gia, thể hiện tình yêu quê hương đất nước và bảo tồn tinh hoa văn hóa dân tộc.

Hội Đền Hét tổ chức tại làng Bích Du, xã Thái Thượng, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình, nhằm vinh danh tướng Phạm Ngũ Lão. Lễ hội được tổ chức hai lần mỗi năm vào ngày 8 tháng Giêng và ngày 6-9 tháng 3 âm lịch. Trong các dịp lễ hội, người dân và du khách có cơ hội tham gia các trò chơi dân gian như kéo co, cướp cầu ném giỏ,...

Vương triều nhà Trần, nổi bật với những vị vua và tướng lĩnh tài ba như Trần Thái Tông, Trần Thánh Tông, Trần Hưng Đạo, và Trần Thủ Độ, đã ghi dấu ấn sâu sắc trong lịch sử Việt Nam. Vùng đất Tam Đường, xã Tiến Đức, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình chính là nơi khai sinh vương triều Trần. Đền Trần Thái Bình, một quần thể di tích lịch sử, bao gồm các đền thờ và lăng mộ của các vị vua triều Trần, nằm tại làng Tam Đường, xã Tiến Đức. Đây là một trong những di tích quốc gia đặc biệt quan trọng, đã được chính phủ công nhận và bảo tồn.

Với diện tích lên tới 5175m2, đền thờ các vua Trần và Đức thánh Trần Hưng Đạo được xây dựng công phu và uy nghi, tọa lạc trên nền đất cổ xưa giữa trung tâm xã Tiến Đức. Các công trình trong đền được bố trí hợp lý và có sự hòa quyện với thiên nhiên, gồm các hạng mục như hậu cung, bái đường, tả vu, hữu vu, nghi môn, và ba ngôi mộ các vua Trần. Kiến trúc đền Trần là sự kết hợp tuyệt vời của nghệ thuật dân tộc và truyền thống kiến trúc đình làng, với Toà hậu cung là một kiệt tác kiến trúc độc đáo, được xây dựng theo hình thức chữ đinh, bao gồm hai toà tám gian, diện tích 359m2. Đây là một công trình kiến trúc tôn vinh vẻ uy linh của hậu cung với các chi tiết rồng đá chạm trổ sống động.

Lễ hội Đền Trần Thái Bình đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 231/QĐ-BVHTTDL ngày 27/01/2014 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Lễ hội diễn ra từ ngày 13 đến 18 tháng Giêng âm lịch hàng năm, với các hoạt động tôn vinh công lao dựng nước của nhà Trần, bao gồm các cuộc thi như thi cỗ cá, thi gói bánh chưng, thi thả diều, thi pháo đất, thi vật cầu, và thi kéo co.