Top 12 loài động vật với bộ não kỳ lạ nhất trên hành tinh

Ong bắp cày Megaphragma, mặc dù có một cơ thể hoàn chỉnh với mắt, cánh, ruột và bộ phận sinh dục, lại chỉ sở hữu bộ não nhỏ hơn một amip đơn bào. Các nhà khoa học cho rằng đây là loài côn trùng có hệ thống thần kinh nhỏ nhất. Những tế bào thần kinh trong đầu ong bắp cày phát triển ra ngoài khi không còn đủ không gian trong đầu, tuy nhiên chúng chỉ tồn tại trong vòng 5 ngày. Giống như các loài ong bắp cày khác, chúng xây tổ từ gỗ nghiền thành bột giấy và sống theo hình thức xã hội. Tổ ong có một ong chúa, những con ong thợ chăm sóc trứng và bảo vệ tổ khỏi các mối nguy hiểm. Mặc dù loài ong này thường được xem là gây hại, chúng cũng là kẻ thù tự nhiên của nhện độc tại Úc và có thể gây ra các vụ tấn công nguy hiểm vào con người.

Ong bắp cày sinh sống phổ biến ở vùng nhiệt đới, trong khi ở các vùng ôn đới, tổ của chúng sẽ chết đi vào mùa đông. Những con ong chúa đơn độc sẽ ngủ đông cho đến khi mùa xuân đến. Sự gia tăng số lượng ong bắp cày hiện nay có thể liên quan đến thời tiết ấm và khô hơn, cùng với tác động của biến đổi khí hậu và sự đô thị hóa làm thu hẹp môi trường sống của chúng.

Chó Cavalier King Charles Spaniel, một trong những giống chó phổ biến ở Mỹ, mang trong mình một điều thú vị ít ai biết đến: bộ não của chúng thậm chí còn lớn hơn cả hộp sọ. Với trí thông minh vượt trội, chúng dễ dàng hiểu và đáp ứng tốt với các phương pháp huấn luyện nhẹ nhàng, đồng thời hòa thuận với những loài vật nuôi khác. Giống chó này có dáng vẻ nhỏ nhắn, với chiều cao khoảng 30–33 cm và cân nặng từ 5–8 kg, cơ thể chúng nhỏ gọn, săn chắc. Đầu của chúng tròn, mõm đầy đặn, với đôi tai cao và lông dài. Bộ lông của chúng có màu sắc đa dạng, bao gồm các màu như hoàng tử Charles, hồng ngọc, vua Charles và Blenheim. Những chú chó Blenheim đặc biệt có đốm nâu đỏ trên đỉnh đầu, giữa hai tai.

Chó Cavalier King Charles Spaniel sở hữu đôi mắt nâu tròn, xa nhau, với viền mắt đen, tạo nên vẻ đẹp nổi bật. Chúng có khứu giác tốt và có thể tham gia vào các cuộc săn nhỏ. Tuổi thọ của chúng kéo dài từ 9-14 năm, nhưng giống chó này cũng mắc một số bệnh di truyền như syringomyelia, bệnh về mắt, khớp gối, và đặc biệt là chứng loạn sản xương hông. Vì vậy, khi lựa chọn nuôi giống chó này, cần kiểm tra kỹ lưỡng về lịch sử bệnh lý của chúng. Việc chăm sóc chú chó này yêu cầu tắm khô, cắt tỉa lông giữa các đệm thịt ở chân, và vệ sinh tai, mắt định kỳ.

Sinh vật này sống bám trên san hô, lọc thức ăn từ dòng nước biển xung quanh. Mực ống biển sở hữu khả năng sinh sản lưỡng tính, mang cả hai cơ quan sinh sản đực và cái. Quá trình sinh sản của chúng diễn ra khi trứng và tinh trùng được giải phóng đồng thời vào nước. Sau ba ngày, trứng phát triển thành ấu trùng dạng nòng nọc, phân tán khắp nơi và tìm kiếm môi trường sống phù hợp. Khi đã ổn định, chúng sẽ lặn xuống đáy biển và tập trung lại thành một nhóm. Từ đây, mực ống sống trọn đời tại đó, đồng thời tiến hành quá trình tự tiêu hóa các bộ phận cơ thể mình, từ mắt, cột sống cho đến não, vì chúng không còn cần những bộ phận này khi đã ổn định nơi ở.

Mực ống (danh pháp khoa học: Teuthida) là nhóm động vật biển thuộc siêu bộ Mười chân (Decapodiformes) trong lớp Chân đầu (Cephalopoda). Cơ thể mực ống có cấu trúc đối xứng hai bên rõ rệt, bao gồm thân và đầu, với lớp da đặc biệt và có 6 "tay" cùng 2 "chi". Mực ống còn sở hữu khả năng phun ra mực màu đen để tạo thành màn che đen đặc mỗi khi gặp nguy hiểm, giúp chúng trốn thoát khỏi kẻ thù.

Có bao giờ bạn thắc mắc tại sao chim gõ kiến không bị chấn thương não dù liên tục đập mỏ mạnh vào những bề mặt cứng? Giống các loài chim khác, chim gõ kiến sở hữu bộ xương sọ nhẹ và phức tạp, chỉ chiếm khoảng 1% trọng lượng cơ thể. Tuy nhiên, chim gõ kiến lại có một cơ chế đặc biệt: các túi khí trong đầu đóng vai trò như chiếc đệm giúp bảo vệ não khỏi các tác động mạnh. Mỏ của chúng cực kỳ mạnh mẽ, dùng để khoan vào cây, còn chiếc lưỡi dài dính giúp chúng bắt côn trùng và ấu trùng.

Trong suốt mùa giao phối, chim gõ kiến thực hiện hơn 12.000 cú gõ mỗi ngày. Mỗi cú gõ mạnh đến 20 lần mỗi giây, với lực tác động gấp 1.200 lần trọng lực, nhưng lại không gây tổn thương cho não bộ. Để bảo vệ đầu, các cơ cổ của chúng co lại, còn mí mắt đóng chặt, giúp giảm thiểu lực tác động lên não. Hộp sọ chim gõ kiến còn tích tụ nhiều khoáng chất, giúp xương trở nên chắc chắn hơn, trong khi lượng chất lỏng quanh não ít đi, hạn chế sự dao động của não.

Lưỡi của chim gõ kiến có cấu trúc hỗn hợp giữa chất liệu cứng và dẻo, giúp hấp thụ các rung chấn từ mỗi cú mổ vào cây. Lưỡi dài dính của chúng còn có các lông cứng, giúp lấy côn trùng từ các ngóc ngách của cây. Những nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng lưỡi của chim gõ kiến quấn quanh con mồi trước khi được kéo ra. Thay vì chỉ dùng mỏ để phá tổ, chim gõ kiến còn dùng tiếng gõ để giao tiếp, đánh dấu lãnh thổ và thu hút bạn tình. Một số chim gõ kiến còn đục lỗ trên cây để làm tổ hoặc xua đuổi kẻ thù.

Cá stickleback (cá gai) là một loài cá nước ngọt nhỏ, nổi bật với những gai sắc nhọn trên lưng. Điều đặc biệt thú vị ở loài cá này là sự chênh lệch rõ rệt về kích thước não giữa cá đực và cá cái. Các nhà khoa học cho rằng, cá đực có kích thước não lớn hơn vì chúng phải đảm nhận vai trò xây dựng tổ, chăm sóc trứng và tán tỉnh bạn tình, trong khi cá cái chỉ cần chọn bạn đời và đẻ trứng, vì vậy não bộ của chúng không cần phát triển quá lớn.

Cá stickleback thường sống ở các khu vực cửa sông và hạ lưu sông. Vào mùa xuân, chúng quay về vùng nước ngọt để sinh sản. Tuy nhiên, cũng có những con cá stickleback sống suốt đời trong môi trường nước ngọt. Trong mùa sinh sản, cá đực thay đổi rõ rệt về ngoại hình: mắt chúng trở nên lấp lánh màu xanh, vùng ngực chuyển sang màu đỏ hoặc cam tươi sáng. Những biến đổi màu sắc này giúp cá đực thu hút sự chú ý của cá cái.

Cá stickleback đực xây dựng tổ ở đáy hồ hoặc đáy sông, nơi có chỗ lõm tự nhiên. Chúng sử dụng một chất dính do thận tiết ra để kết hợp những cành lá lại với nhau, tạo thành tổ có hình vòm và một lỗ nhỏ xuyên qua. Tổ của cá đực không chỉ là nơi trú ngụ mà còn là công cụ để chúng thể hiện sức mạnh và thu hút bạn đời.

Đỉa, một loài sinh vật không chỉ gây sợ hãi mà còn vô cùng kỳ diệu, sở hữu khả năng hút máu nhưng lại có tác dụng làm sạch các vết thương nhiễm trùng. Mặc dù hình dáng của chúng khiến người ta khiếp sợ, song không thể phủ nhận sự hấp dẫn đặc biệt mà đỉa mang lại. Đặc biệt, chúng có tới 5 đôi mắt, 300 chiếc răng và đặc biệt là 32 bộ não.

Thực tế, đỉa chỉ có một bộ não duy nhất, nhưng bộ não này lại được cấu thành từ 32 hạch thần kinh. Hạch là các cụm tế bào thần kinh có chức năng tiếp nhận và xử lý tín hiệu từ cơ thể. Hạch giúp não có thể nhận biết các tín hiệu quan trọng, nếu không có hạch, não sẽ không thể xử lý hết các thông tin và dễ dàng bị quá tải.

Cơ thể của đỉa, cũng như các loài giun đốt khác, bao gồm một chuỗi các đơn vị gọi là các đốt, được phân chia bởi các vách ngăn. Mỗi đốt có thể tự điều chỉnh mức độ hoạt động của mình, điều này giải thích tại sao khi cắt hoặc làm tổn thương ở một phần cơ thể, đỉa vẫn có khả năng tái sinh. Tuy nhiên, khả năng tái sinh của đỉa không phải vô hạn, nếu cấu trúc thể xoang bị phá hủy, cá thể đỉa sẽ không thể tái sinh được nữa.

Đỉa có cơ thể mềm mại và nhầy, giúp chúng dễ dàng di chuyển dưới nước. Thức ăn chính của đỉa là máu từ các loài động vật. Miệng đỉa có giác hút, giúp chúng chích vào con mồi và hút máu. Đỉa tiết ra chất chống đông máu, làm cho vết chích luôn chảy máu. Một số bệnh viện hiện nay sử dụng đỉa, như loài Hirudo medicinalis, để điều trị các bệnh liên quan đến máu đông. Đỉa cũng được ứng dụng trong y học cổ truyền phương Đông để hút các ổ máu tụ hoặc máu bầm mà không cần phải mổ.

Não của giun tròn Caenorhabditis elegans tuy nhỏ bé nhưng vô cùng mạnh mẽ. Với chỉ 302 tế bào thần kinh, loài giun này vẫn có thể thực hiện các chức năng phức tạp như hệ thần kinh của các sinh vật cao cấp hơn.

C. elegans có cơ thể không phân đốt, hình dạng giống giun và đối xứng hai bên. Nó sở hữu lớp biểu bì, bốn dây biểu bì chính, và một khoang cơ thể chứa chất lỏng gọi là pseudocoelom. Loài này cũng có các cơ quan tương tự động vật lớn. Phần lớn cá thể C. elegans là con cái lưỡng tính, với một tỷ lệ nhỏ con đực (khoảng 1 trên 1000). Cấu trúc cơ thể của C. elegans bao gồm miệng, họng, ruột, tuyến sinh dục và biểu bì collagen. Con đực có tuyến sinh dục đơn thùy, ống dẫn tinh và đuôi giao phối có gai. Con lưỡng tính có buồng trứng, ống dẫn trứng, túi nhận tinh và tử cung đơn.

Khác với các loài Caenorhabditis khác, C. elegans sống trong môi trường chứa vi khuẩn phát triển trên chất hữu cơ. Chúng có thể sống nhờ vào một chế độ ăn đa dạng các loại vi khuẩn, mặc dù môi trường tự nhiên của chúng vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ. Các chủng C. elegans trong phòng thí nghiệm thường được lấy từ môi trường như vườn hoặc phân động vật. Gần đây, chúng đã được phát hiện phát triển mạnh trong trái cây chín nẫu. Đặc biệt, ấu trùng Dauer của chúng có thể được các động vật không xương sống như cuốn chiếu và côn trùng vận chuyển đến nơi sinh sống mới. Thậm chí, ấu trùng cũng đã được phát hiện ăn vật chủ của chúng khi vật chủ chết.

Bộ não của các loài chim trong họ Corvids được đánh giá rất cao về sự thông minh, không thua kém gì não bộ của các loài linh trưởng. Khả năng ghi nhớ, suy luận xã hội và sử dụng công cụ của chúng đã khiến các nhà khoa học kinh ngạc. Thậm chí, một số nghiên cứu cho rằng loài chim này có thể vượt qua cả tinh tinh về mức độ thông minh.

Những loài chim thuộc nhóm Corvids không chỉ có trí tuệ vượt trội mà còn hiểu biết về quy tắc vật lý. Một nghiên cứu nhận thức do Đại học Cambridge thực hiện chỉ ra rằng, chim giẻ cùi Á Âu, một loài thuộc họ Quạ, có thể tưởng tượng và dự đoán những gì sẽ xảy ra trong tương lai. Chúng biết sử dụng trí óc để nâng cao mực nước trong một lọ bằng cách thả đá cuội vào đó, từ đó tiếp cận được con sâu bên trong lọ.

Cá nhà táng, loài động vật biển khổng lồ, sở hữu bộ não khổng lồ nhất hành tinh. Đầu của chúng chiếm đến một phần ba tổng chiều dài cơ thể, và đây chính là yếu tố giúp chúng sở hữu bộ não lớn nhất từng tồn tại trên Trái Đất, kể cả các sinh vật đã tuyệt chủng. Bộ não của cá nhà táng nặng lên đến 8kg, gấp năm lần so với não của con người. Chính nhờ kích thước bộ não to lớn này mà cá nhà táng có thể dùng trí thông minh của mình để tìm cách cầu cứu con người trong những tình huống cực kỳ nguy hiểm.

Cá nhà táng đực có thể dài đến 19m, gấp 5 lần chiều dài của một con voi trưởng thành, và trái tim của chúng có thể nặng tới 125kg. Bộ đầu của cá nhà táng là lớn nhất trong thế giới động vật, chiếm từ 25 đến 35% tổng chiều dài cơ thể. Loài cá này có khả năng lặn sâu dưới nước đến hơn 1000m và có thể nhịn thở suốt 2 giờ đồng hồ.

Cá nhà táng phát ra âm thanh mạnh mẽ đến mức có thể làm thủng màng nhĩ của con người. Một giả thuyết cho rằng âm thanh do chúng phát ra có thể khiến con mồi ngất xỉu hoặc thậm chí là chết. Âm thanh lớn nhất mà cá nhà táng tạo ra là một tiếng lách cách có cường độ lên tới 235 decibel, tương đương với áp suất âm thanh mà tên lửa Saturn V tạo ra ở khoảng cách 1m.

Xác của cá nhà táng có thể phát nổ khi được đưa lên bờ. Khi thức ăn trong dạ dày của chúng phân hủy, khí tích tụ trong cơ thể nhưng không thể thoát ra vì lớp da dày và lớp mỡ của chúng. Cuối cùng, sự tích tụ khí này có thể dẫn đến vụ nổ mạnh, khiến xác cá rách toạc.

Điều thú vị là, tất cả cá nhà táng còn sống ngày nay đều là hậu duệ của một con cá cái duy nhất. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng, tất cả 1600 con cá nhà táng được kiểm tra trên toàn cầu đều có ADN ty thể giống nhau, và tổ tiên của chúng là một con cá cái sống cách đây khoảng 80.000 năm.

Não của nhện có một đặc điểm kỳ lạ: không chỉ nằm trên đầu mà còn lan xuống tận các chân của chúng. Theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Nhiệt đới Smithsonian tại Panama, hệ thống thần kinh trung ương của những con nhện nhỏ nhất thế giới chiếm tới gần 80% cơ thể, một tỷ lệ khổng lồ so với bộ não của con người, chỉ chiếm khoảng 2-3% trọng lượng cơ thể.

Nhện sở hữu một khả năng đặc biệt: tạo ra màng nhện – sợi tơ mảnh nhưng vô cùng bền chắc, tiết ra từ phần sau bụng. Màng nhện được sử dụng trong nhiều mục đích khác nhau như: tạo dây leo trèo, làm tổ trong hốc đá, bảo vệ trứng và tinh trùng, hoặc bẫy mồi. Ngoài ra, một số loài nhện săn mồi bằng cách rình rập và tấn công phục kích.

Nhện có bốn cặp chân và lông nhỏ trên cơ thể và chân, giúp chúng cảm nhận sự rung động, âm thanh và mùi. Ngoài những loài nhện như Uloboridae, Holarchaeidae và Mesothelae không có khả năng tiêm nọc độc, hầu hết nhện đều có thể tiêm nọc độc để tự vệ hoặc giết mồi. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 200 loài nhện có nọc độc thực sự nguy hiểm đối với con người.

Nhện không nhai thức ăn mà thay vào đó sử dụng ống hút để hút chất lỏng từ mồi, giúp chúng dễ dàng tiêu hóa các loài động vật nhỏ mà chúng săn được.

Loài mực khổng lồ có một cơ chế rất đặc biệt trong việc tiêu thụ thức ăn. Chúng cần nghiền nát thức ăn thành các miếng nhỏ trước khi nuốt, vì thức ăn phải đi qua bộ não hình chiếc bánh rán trước khi xuống thực quản. Nếu thức ăn quá lớn, nó có thể làm hỏng bộ não của mực. Theo ông Steve O'She từ Đại học Công nghệ Auckland, New Zealand, mực khổng lồ đực có thể nặng tới 150kg và dài 10m, với bộ não chỉ nặng 15g, dù dương vật của chúng dài đến 1,5m.

Chi mực khổng lồ (Architeuthis), hay còn gọi là mực ma, bao gồm tám loài và có thể dài lên đến 13m đối với con cái và 10m đối với con đực. Những con mực này sinh sống ở các vùng đại dương sâu như Bắc Đại Tây Dương và Bắc Thái Bình Dương, từ Mexico đến Hawaii và Nhật Bản. Con cái mực thường dài hơn con đực khoảng 2m. Mặc dù có những báo cáo về mực dài đến 20m, nhưng không có tài liệu khoa học xác nhận sự tồn tại của loài mực khổng lồ này với kích thước như vậy.

Với sức mạnh của xúc tu, mực khổng lồ có thể tấn công bất kỳ sinh vật nào, kể cả ngư dân và tàu thuyền. Ngư dân ở Mexico thường tìm thấy những vết gỗ vỡ trên thuyền do mực khổng lồ hút mạnh. Mực khổng lồ có một kẻ thù tự nhiên – cá nhà táng, mà người ta đã phát hiện có bộ phận của mực trong dạ dày của chúng. Tuy nhiên, cá nhà táng cũng có thể bị thương bởi những cú tấn công của xúc tu mực khổng lồ.

Hình ảnh kiến zombie không phải là một hiện tượng hiếm gặp, mà là kết quả của sự tương tác giữa loài kiến và một số loại nấm ký sinh. Nấm Trùng Thảo xâm nhập vào cơ thể của kiến và biến chúng thành những ‘zombie’ thực sự. Nấm sẽ điều khiển hành vi của kiến, khiến chúng bò lên các lá cây và cắn vào gân lá, để cơ thể kiến được cố định, giúp nấm phát triển. Khi kiến chết, nấm bắt đầu nảy mầm trên đầu chúng, tạo ra các bọc bào tử nấm và sẽ rụng xuống mặt đất vào ban đêm, tiếp tục chu kỳ phát tán của nấm.

Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng, nấm ký sinh này có khả năng điều khiển chức năng thần kinh của kiến, biến chúng thành những cỗ máy không có ý thức, sẵn sàng tấn công bất kỳ sinh vật nào theo lệnh của nấm. Theo nghiên cứu của Đại học Munich (Đức), nấm Ophiocordyceps tác động trực tiếp lên hệ thần kinh của vật chủ, điều khiển hành vi và khiến kiến đi lang thang, cắn xé bất kỳ thứ gì mà nấm ra lệnh. Một số con kiến sau khi nhiễm nấm thậm chí còn có hành động kỳ lạ như rơi từ ngọn cây xuống gần mặt đất, giúp nấm phát tán bào tử càng xa càng tốt.