Văn mẫu: Báo cáo nghiên cứu đặc điểm nghệ thuật hình thức thơ Đường luật qua các tác phẩm trung đại tiêu biểu

Đề bài: Nghiên cứu và trình bày báo cáo về đặc điểm hình thức nghệ thuật của thơ Đường luật thông qua các tác phẩm trung đại đã học

Bài văn mẫu: Phương pháp trình bày báo cáo kết quả nghiên cứu một vấn đề văn học

I. Dàn bài chi tiết: Báo cáo nghiên cứu đặc điểm hình thức thơ Đường luật qua các tác phẩm trung đại

1. Mở bài: Giới thiệu vấn đề nghiên cứu

- Giới thiệu vấn đề nghiên cứu (đề tài) được lựa chọn phân tích.

- Trình bày cơ sở lý luận, mục tiêu và phương pháp tiếp cận nghiên cứu.

Gợi mở:

+ Lý do và mục đích nghiên cứu: Việc khảo sát đặc điểm hình thức thơ Đường luật qua các tác phẩm trung đại sẽ làm nền tảng để khám phá quá trình cách tân trong thơ Nôm Đường luật Việt Nam giai đoạn sau.

+ Phương pháp nghiên cứu: Áp dụng tổng hợp các phương pháp phân tích lịch sử, đối chiếu so sánh và thống kê định lượng.

2. Phần trọng tâm nghiên cứu

Định hướng phân tích:

- Khái quát về các tác phẩm thơ Đường luật tiêu biểu đã được học tập

- Luận giải cấu trúc nghệ thuật đặc trưng của các thể thơ: thất ngôn bát cú, thất ngôn tứ tuyệt, ngũ ngôn tứ tuyệt,...

=> Tham khảo dàn bài phân tích chi tiết TẠI ĐÂY

II. Bài mẫu: Báo cáo nghiên cứu đặc điểm hình thức thơ Đường luật qua các tác phẩm trung đại tiêu biểu

A. Phần mở đầu

1. Cơ sở lựa chọn đề tài nghiên cứu

Thơ Đường luật - tinh hoa thi ca Đông Á, thịnh hành tại Trung Quốc, Nhật Bản, Triều Tiên và Việt Nam thời trung đại. Thể thơ này nổi bật với nghệ thuật đối tinh tế cùng hệ thống quy tắc chặt chẽ về luật, niêm, vần, đối và kết cấu. Việc nghiên cứu đặc điểm hình thức sẽ làm sáng tỏ quá trình cách tân trong thơ Nôm Đường luật Việt Nam.

2. Mục tiêu và phương pháp luận

a. Mục tiêu nghiên cứu:

+ Khảo sát đặc trưng hình thức thơ Đường luật nhằm phát hiện những đổi mới nghệ thuật trong thơ Nôm Đường luật Việt Nam.

b. Phạm vi khảo sát:

+ Các tác phẩm tiêu biểu: 'Bánh trôi nước', 'Qua đèo Ngang', 'Bạn đến chơi nhà', 'Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác', 'Đập đá ở Côn Lôn'...

+ Những đặc trưng nghệ thuật hình thức của thơ Đường luật

c. Hệ phương pháp nghiên cứu

+ Phương pháp phân tích - đối chiếu

+ Phương pháp tổng hợp - khái quát hóa

B. Phân tích chuyên sâu

1. Hệ thống hóa các tác phẩm thơ Đường luật trong chương trình Ngữ văn phổ thông theo thể loại

Chương trình Ngữ văn THCS và THPT giới thiệu ba thể thơ Đường luật chính: thất ngôn bát cú, thất ngôn tứ tuyệt và ngũ ngôn tứ tuyệt. Dưới đây là phân loại chi tiết các tác phẩm tiêu biểu:

- Thất ngôn bát cú: "Bạn đến chơi nhà" (Nguyễn Khuyến), "Thu hứng" (Đỗ Phủ), "Qua đèo Ngang" (Bà Huyện Thanh Quan), "Câu cá mùa thu" (Nguyễn Khuyến)

- Thất ngôn tứ tuyệt: "Nam quốc sơn hà" (tác giả khuyết danh), "Nguyên tiêu" (Hồ Chí Minh), "Thiên Trường vãn vọng" (Trần Nhân Tông), "Bánh trôi nước" (Hồ Xuân Hương), "Thuật hoài" (Phạm Ngũ Lão)

- Ngũ ngôn tứ tuyệt: "Tụng giá hoàn kinh sư" (Trần Quang Khải), "Tĩnh dạ tứ" (Lý Bạch), "Quốc tộ" (Thiền sư Đỗ Pháp Thuận)

2. Kết cấu nghệ thuật của thơ Đường luật

Khám phá kết cấu bài thơ Đường luật là chìa khóa để thẩm thấu giá trị nghệ thuật. Nghiên cứu tập trung phân tích cấu trúc 3 thể thơ chính trong chương trình phổ thông:

- Thất ngôn bát cú: 4 phần Đề (mở) - Thực (triển khai) - Luận (bàn luận) - Kết (tổng kết)

- Thất ngôn tứ tuyệt: Theo trình tự Khai (mở đầu) - Thừa (kế thừa) - Chuyển (chuyển ý) - Hợp (kết thúc)

- Ngũ ngôn tứ tuyệt: Gồm Đề - Thực - Luận - Kết tương tự thất ngôn bát cú

3. Nghệ thuật gieo vần

Thơ Đường luật yêu cầu nghiêm ngặt về vần luật. Ở thể thất ngôn bát cú, vần bằng được gieo ở cuối các câu 1,2,4,6,8. Ví dụ bài "Bạn đến chơi nhà" (Nguyễn Khuyến) với vần "a": "nhà" - "xa" - "gà" - "hoa" - "ta"; hay "Qua đèo Ngang" (Bà Huyện Thanh Quan) cùng vần "a": "tà" - "hoa" - "nhà" - "gia" - "ta"

Thể thất ngôn tứ tuyệt chỉ gieo vần bằng ở các câu 1, 2, 4. Điển hình như bài "Thuật hoài" (Phạm Ngũ Lão) với vần "u": "thu" - "ngưu" - "hầu"

4. Nghệ thuật đối

Phép đối trong thơ Đường luật thể hiện sự tinh tế qua nhiều cấp độ: đối ý, đối từ, đối hình ảnh. Thất ngôn bát cú yêu cầu đối chặt chẽ ở cặp câu thực và luận. "Tiểu đối" là đối trong cùng câu thơ, "đại đối" là đối giữa các câu. Về tính chất, có hai loại: đối tương phản (ý trái ngược) và đối tương đồng (ý bổ sung)

5. Quy tắc niêm luật

Niêm là sự liên kết âm luật giữa các câu (1-8, 2-3, 4-5, 6-7). Luật quy định sự đối lập bằng-trắc trong từng liên thơ, đặc biệt chú trọng các tiếng 2-4-6. Thất ngôn tứ tuyệt và ngũ ngôn tứ tuyệt đều tuân thủ nghiêm ngặt quy tắc này

Ví dụ minh họa: Hệ thống niêm luật trong tác phẩm "Qua đèo Ngang" của Bà Huyện Thanh Quan

6. Cách tân nghệ thuật trong thơ Nôm Đường luật

Dù chịu ảnh hưởng từ thơ Đường Trung Hoa, các thi nhân Việt Nam đã sáng tạo nên thơ Nôm Đường luật mang bản sắc riêng. Vẫn giữ cốt cách Đường luật nhưng phóng khoáng hơn trong nhịp điệu, hình ảnh và ngôn từ. Điển hình như "Tự tình" của Hồ Xuân Hương với cách phá luật sáng tạo, hay việc kết hợp lục ngôn - thất ngôn độc đáo trong nhiều tác phẩm.

C. Tổng kết nghiên cứu

Thơ Đường luật với quy tắc chặt chẽ về niêm, luật, vần, đối tuy đạt đến độ hàm súc cao nhưng cũng hạn chế biểu đạt cảm xúc đa chiều. Nghiên cứu này đã khảo sát đặc trưng thi pháp thể loại qua các tác phẩm trung đại tiêu biểu.