Cá mát, một loài cá hiếm có ở các vùng núi sâu, trước đây giá khá rẻ nhưng giờ đây đã trở thành đặc sản với giá lên đến 300.000 đồng/kg.

Cá mát là một loài cá vô cùng độc đáo mà chắc chắn bạn chưa bao giờ nghe qua. Chỉ sống ở các khu vực núi rừng, loài cá này cực kỳ hiếm và có giá thành rất cao, lên đến 300.000 đồng/kg. Hãy cùng tìm hiểu thêm về loài cá này nhé!

Cá mát, hay còn gọi là Onychostoma gerlachi, có nhiều tên gọi khác nhau tùy theo vùng miền như cá niên, cá sỉnh cao. Người Tày gọi là pea khính, pa khính, trong khi người Hrê lại gọi là cai-lin, và người Kor thì gọi là 'ca da lết'.

Loài cá mát thường sống ở các vùng núi Tam Hợp, Nghệ An. Chúng có kích thước nhỏ, chỉ bằng ba ngón tay người lớn và nặng khoảng 500-800 gram. Cá mát sống theo đàn ở các khe đá nơi nước chảy xiết.

Cá mát chủ yếu kiếm ăn vào ban đêm, khi trời bắt đầu tối, chúng sẽ di chuyển theo đàn để săn mồi, bao gồm côn trùng, rong rêu và giun đỏ. Cá mát sinh sản mỗi năm một lần vào khoảng tháng 2, 3 âm lịch. Mỗi lần đẻ trứng, cá mát nở ra hàng nghìn con. Vào tháng 4 đến tháng 6, cá mát xuất hiện nhiều, cá đực có thân hình thon dài, lưng đen, bụng nhỏ.

Vào mùa sinh sản, cá mát cái thường lớn hơn cá mát đực, có vảy đỏ và bụng phình to. Bụng của cá mát cái mỏng, mềm và có gai nhọn ở môi trên. Vì chúng rất nhanh nhẹn vào ban ngày, người dân thường phải đánh bắt cá mát vào buổi tối.

Ngày xưa, cá mát có giá khá rẻ, nhưng hiện nay, với sự hiếm có của nó, cá mát đã trở thành một món đặc sản quý giá. Giá của cá mát dao động từ 150.000 đến 300.000 đồng/kg đối với cá có trọng lượng khoảng 200 gram/con. Thịt cá mát trắng, thơm và không có mùi tanh. Cá mát rất giàu dinh dưỡng và có xương cứng, tuy nhiên, xương không nhiều, vì vậy bạn có thể yên tâm khi thưởng thức.

Cheo cá mát là một món đặc sản không thể thiếu của người dân vùng núi, cá mát tươi sau khi được bắt từ suối sẽ được làm sạch, vẩy cá sẽ được loại bỏ, ruột cá được lấy ra. Sau đó, cá được treo lên giàn bếp lửa. Vào những ngày nắng, cá sẽ được phơi khô.

Sau một thời gian phơi khô, cá mát đã sẵn sàng để chế biến. Mỗi khi làm cheo, người dân sẽ lấy một ít cá khô, bỏ xương và đầu, rồi giã với muối, ớt, tiêu và các gia vị khác trong cối. Giã đều tay cho đến khi thịt cá tơi ra, hòa quyện với gia vị thơm ngon.

Cá mát sau khi chế biến thành cheo sẽ được dùng kèm với măng luộc, thịt heo bản nướng hoặc gà bản luộc, tạo nên một món ăn đặc sắc, mang đậm hương vị của núi rừng mà không đâu có được.

Cá mát nướng là một món ăn vô cùng thơm ngon, cá được nướng đến độ giòn, chấm cùng cheo (muối hạt, ớt xanh, mắc khén) mang đến hương vị ngọt tự nhiên của thịt cá. Khi ăn kèm với muối cay, món ăn này thật sự là tuyệt vời, không thể diễn tả bằng lời.

Cá mát để nguyên con nấu canh cùng rau rừng là một món ăn giản dị nhưng vô cùng ngon, được ưa chuộng bởi người dân vùng bản. Bên cạnh đó, người Thái cũng thường chế biến các món như “hỏ mọc” hay “hỏ cà nạp” trong những dịp lễ Tết để đãi khách quý.

Tripi