Cách Điều trị Rối loạn Stress Cấp Tính Hiệu Quả

28/04/2025

Nội dung bài viết

Rối loạn stress cấp tính (ASD) là tình trạng suy sụp tinh thần nghiêm trọng, thường xuất hiện trong vòng một tháng sau khi trải qua một biến cố chấn động. Nếu không được điều trị kịp thời, ASD có thể phát triển thành rối loạn stress sau sang chấn (PTSD), một vấn đề sức khỏe tâm thần kéo dài và phức tạp hơn. May mắn thay, ASD là một chứng bệnh có thể điều trị được. Mặc dù đòi hỏi sự nỗ lực và can thiệp từ các chuyên gia sức khỏe tâm thần, nhưng với phương pháp phù hợp, người bệnh hoàn toàn có thể hồi phục và tiếp tục sống một cuộc sống bình thường.

Các Bước Thực Hiện

Nhận Biết Rối loạn Stress Cấp Tính

Xác định xem bạn hoặc người thân có trải qua biến cố chấn động nào trong tháng qua không. Một trong những điều kiện để chẩn đoán ASD là người bệnh phải trải qua căng thẳng cảm xúc mạnh mẽ trong vòng một tháng trước khi các triệu chứng xuất hiện. Biến cố chấn động có thể bao gồm cái chết, nỗi sợ hãi về cái chết, hoặc tổn thương về thể chất và tinh thần. Khi xác định được biến cố này, bạn sẽ dễ dàng đánh giá liệu ASD có phải là nguyên nhân gây ra các triệu chứng hay không. Một số nguyên nhân phổ biến gây sang chấn bao gồm:

Các sự kiện gây chấn động như bị tấn công, cưỡng hiếp, hoặc chứng kiến vụ xả súng
Là nạn nhân của tội phạm, chẳng hạn như bị cướp
Tai nạn giao thông
Chấn thương sọ não nhẹ
Tai nạn lao động
Thảm họa thiên nhiên

Khám phá các triệu chứng của Rối loạn Stress Cấp Tính (ASD). ASD biểu hiện qua nhiều triệu chứng đặc trưng. Theo Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-5), một người được chẩn đoán mắc ASD nếu xuất hiện các triệu chứng sau một biến cố chấn động. Các triệu chứng này phải kéo dài từ 2 ngày đến dưới 4 tuần để được xem là ASD.

Nhận diện các triệu chứng phân ly. Phân ly là hiện tượng khi một người dường như tách rời khỏi thực tại, thường là cơ chế tự vệ sau sang chấn. Người bệnh có thể biểu hiện phân ly qua các triệu chứng như:

Cảm giác tê liệt, xa cách hoặc không có phản ứng cảm xúc
Giảm nhận thức về môi trường xung quanh
Tri giác sai thực tại (derealization), cảm giác thế giới không thực
Giải thể nhân cách (depersonalization), khi người bệnh cảm thấy trải nghiệm của mình không thuộc về bản thân
Quên phân ly (dissociative amnesia), khi người bệnh không thể nhớ lại sự kiện chấn động hoặc các chi tiết liên quan

Xác định việc tái trải nghiệm sang chấn. Người mắc ASD thường sống lại sự kiện chấn động qua các hình thức như:

Hình ảnh hoặc suy nghĩ về sự kiện liên tục xuất hiện
Gặp ác mộng hoặc cơn hoảng sợ ban đêm liên quan đến sang chấn
Hồi tưởng chi tiết, khiến người bệnh cảm thấy như đang trải nghiệm lại sự kiện

Nhận biết hành vi tránh né. Người bệnh thường tránh các yếu tố gợi nhớ đến sang chấn, dẫn đến việc né tránh địa điểm, tình huống liên quan. Họ có thể biểu hiện lo âu, căng thẳng hoặc tăng cảnh giác khi tiếp xúc với các yếu tố này.

Đánh giá ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày. Các triệu chứng ASD thường gây cản trở nghiêm trọng trong sinh hoạt. Hãy xem xét liệu chúng có ảnh hưởng đến khả năng làm việc, tập trung, hoặc đời sống xã hội của bạn hoặc người thân. Người bệnh có thể tránh né giao tiếp xã hội hoặc không thể hoàn thành công việc do liên tục hồi tưởng về sang chấn.

Tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên môn. Nếu bạn hoặc người thân có các biểu hiện phù hợp với tiêu chuẩn chẩn đoán ASD, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia y tế. ASD có thể điều trị được, nhưng cần hành động nhanh chóng. Chuyên gia sẽ đánh giá tình trạng và đề xuất phương pháp điều trị phù hợp.

Trong trường hợp khủng hoảng nghiêm trọng, có ý định tự sát hoặc bạo lực, hãy gọi ngay 113 hoặc đường dây nóng 1800 1567 để được hỗ trợ khẩn cấp.
Nếu không trong tình trạng khủng hoảng, hãy đặt lịch hẹn với chuyên gia trị liệu hoặc bác sĩ tâm lý để được tư vấn.

Điều trị Rối loạn Stress Cấp Tính bằng Liệu pháp Tâm lý

Áp dụng Liệu pháp Nhận thức – Hành vi (CBT). CBT hiện là phương pháp hiệu quả nhất để điều trị ASD, đồng thời ngăn ngừa sự phát triển thành PTSD.

CBT tập trung vào việc thay đổi cách nhìn nhận về sự kiện chấn động, giúp giải mẫn cảm với các yếu tố kích thích liên quan.
Chuyên gia sẽ hướng dẫn bạn nhận biết và kiểm soát các phản ứng cảm xúc, thể chất và tâm lý, đồng thời cung cấp các kỹ thuật thư giãn để áp dụng trong cuộc sống hàng ngày.
Liệu pháp cũng giúp điều chỉnh lại trải nghiệm và vượt qua mặc cảm tội lỗi, nếu có.

Tư vấn tâm lý ngay sau sang chấn. Can thiệp tâm lý kịp thời sau biến cố chấn động có thể ngăn chặn sự phát triển của ASD.

Bệnh nhân sẽ tham gia các buổi trị liệu tăng cường để chia sẻ chi tiết về sự kiện với chuyên gia.
Mặc dù hiệu quả của phương pháp này vẫn còn tranh cãi, việc tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia tâm lý vẫn là cần thiết và có thể kết hợp với các phương pháp khác nếu cần.

Tham gia nhóm hỗ trợ kiểm soát lo âu. Liệu pháp nhóm dưới sự hướng dẫn của chuyên gia tâm lý có thể giúp bệnh nhân ASD cảm thấy bớt cô đơn và kết nối với những người có trải nghiệm tương tự.

Mặc dù hiệu quả của liệu pháp nhóm còn gây tranh cãi, nhiều người tham gia đánh giá cao sự gắn kết và hỗ trợ từ các thành viên trong nhóm.

Áp dụng liệu pháp tiếp xúc. ASD thường khiến người bệnh sợ hãi những địa điểm hoặc tình huống gợi nhớ về biến cố chấn động. Liệu pháp tiếp xúc giúp bệnh nhân dần làm quen với các yếu tố kích thích lo âu, từ đó giảm bớt nỗi sợ và ngăn ngừa sự phát triển thành PTSD.

Liệu pháp bắt đầu bằng việc tưởng tượng chi tiết về tác nhân gây căng thẳng, sau đó tăng dần cường độ cho đến khi bệnh nhân có thể đối mặt với tình huống thực tế.
Ví dụ, một bệnh nhân sợ thư viện sau khi chứng kiến vụ bắn súng sẽ được hướng dẫn tưởng tượng và mô tả cảm giác khi ở thư viện, sau đó thực hành trong môi trường được kiểm soát và cuối cùng là đến thư viện thực sự.

Điều trị Rối loạn Stress Cấp Tính bằng Thuốc

Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc. Thuốc điều trị ASD có thể gây lệ thuộc và rủi ro nếu sử dụng không đúng cách. Luôn tuân thủ chỉ định của bác sĩ và tránh sử dụng thuốc không được kê đơn để ngăn ngừa các tác dụng phụ nghiêm trọng.

Sử dụng thuốc ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin (SSRI). SSRI là loại thuốc phổ biến nhất trong điều trị ASD, giúp cân bằng mức serotonin trong não, cải thiện tâm trạng và giảm lo âu.

Một số loại SSRI thường dùng bao gồm sertraline (Zoloft), citalopram (Celexa), và escitalopram (Lexapro).

Xem xét thuốc chống trầm cảm ba vòng. Amitriptyline và imipramine là những loại thuốc chống trầm cảm ba vòng đã được chứng minh hiệu quả trong điều trị ASD. Chúng giúp tăng lượng norepinephrine và serotonin trong não, hỗ trợ cải thiện các triệu chứng tâm lý.

Thử sử dụng benzodiazepine. Benzodiazepine thường được kê đơn để giảm lo âu và hỗ trợ giấc ngủ, giúp cải thiện các triệu chứng của ASD.

Một số loại thuốc phổ biến trong nhóm này bao gồm clonazepam (Klonopin), diazepam (Valium), và lorazepam (Ativan).

Khuyến khích Thư giãn và Tư duy Tích cực

Giảm căng thẳng với các bài tập thư giãn. Các bài tập thư giãn không chỉ giúp cải thiện sức khỏe tâm thần mà còn ngăn ngừa tái phát ASD. Chúng cũng hỗ trợ điều trị các vấn đề liên quan như mất ngủ, mệt mỏi và huyết áp cao.

Chuyên gia tâm lý thường kết hợp các bài tập thư giãn vào liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT) để mang lại hiệu quả tối ưu.

Thực hành hít thở sâu. Hít thở sâu là một phương pháp đơn giản nhưng hiệu quả để giảm căng thẳng và lo âu.

Hít thở từ bụng thay vì ngực để tối ưu hóa lượng oxy vào cơ thể, giúp thư giãn sâu hơn.
Ngồi thẳng lưng hoặc nằm xuống, hít vào qua mũi và thở ra qua miệng một cách chậm rãi và đều đặn.

Thiền định để giảm stress. Thiền giúp tâm trí thoát khỏi những lo âu hàng ngày, mang lại sự bình an và thư giãn sâu.

Chọn một không gian yên tĩnh, ngồi thoải mái và tập trung vào một điểm hoặc một từ như “thư giãn”. Thực hành 15-30 phút mỗi ngày để đạt hiệu quả tốt nhất.

Xây dựng mạng lưới hỗ trợ. Một mạng lưới hỗ trợ vững chắc giúp giảm nguy cơ tái phát các vấn đề tâm lý. Bên cạnh gia đình và bạn bè, hãy tìm kiếm các nhóm hỗ trợ chuyên biệt để chia sẻ và nhận được sự đồng cảm.

Chia sẻ cảm xúc và khó khăn của bạn với người thân. Đừng giữ kín mọi thứ trong lòng, vì chỉ khi họ hiểu, họ mới có thể giúp đỡ bạn.
Tìm kiếm các nhóm hỗ trợ địa phương hoặc trực tuyến phù hợp với tình trạng của bạn để kết nối và học hỏi từ những người có trải nghiệm tương tự.

Viết nhật ký để giải tỏa cảm xúc. Viết nhật ký là một công cụ hiệu quả giúp giảm căng thẳng và lo âu, đồng thời cải thiện sức khỏe tâm lý.

Dành thời gian mỗi ngày để viết về những tác nhân gây stress và phản ứng của bạn. Phân tích cảm xúc và suy nghĩ của bản thân để nhận diện các lối suy nghĩ tiêu cực.
Cố gắng điều chỉnh cách nhìn nhận vấn đề theo hướng tích cực hơn, tránh việc phóng đại hoặc bi quan hóa tình huống.

Du lịch

Ẩm thực

Khám phá

Đi Phượt

Vẻ đẹp Việt Nam

Chuyến đi