Cách Đối phó với Người Thân Mắc Chứng Đồng Phụ Thuộc

23/02/2025

Nội dung bài viết

Đồng phụ thuộc là một hành vi học hỏi, thường xuất hiện trong gia đình và có thể truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Khi đã ăn sâu vào tâm tính, nó trở thành một phần khó tách rời. Về bản chất, đồng phụ thuộc là vấn đề hành vi ảnh hưởng đến khả năng xây dựng mối quan hệ lành mạnh và cân bằng. Nếu người thân của bạn mắc chứng này, bạn có thể cảm thấy ngột ngạt hoặc bị kiểm soát. Phá vỡ vòng luẩn quẩn này tuy khó khăn nhưng không phải không thể, miễn là bạn nhận thức và tách mình khỏi những hành vi đó.

Các bước thực hiện

Tương tác với người thân

Nhận diện hành vi đồng phụ thuộc thông qua tài liệu. Để nhận biết đồng phụ thuộc, bạn cần hiểu rõ biểu hiện của nó. Tự tìm hiểu không chỉ giúp bạn xác định liệu người thân có mắc chứng này hay không, mà còn giúp bạn thấu hiểu tâm lý của họ. Chỉ chuyên gia sức khỏe tâm thần mới có thể chẩn đoán chính xác, nhưng một số triệu chứng phổ biến bao gồm:

Lòng tự trọng thấp
Luôn cố gắng làm hài lòng người khác
Thiếu ranh giới cá nhân
Sử dụng sự quan tâm để kiểm soát
Cảm xúc tiêu cực kéo dài

Hiểu rằng bạn không thể chữa khỏi chứng đồng phụ thuộc của người thân. Đồng phụ thuộc là một vấn đề tâm lý phức tạp, giống như nhiều chứng bệnh tâm thần khác, bạn không thể tự mình loại bỏ hoàn toàn. Người thân của bạn thậm chí có thể không nhận ra vấn đề, thay vào đó, họ tin rằng mối quan hệ giữa hai người là hoàn toàn hòa hợp.

Đừng kỳ vọng họ tự nhận ra hành vi của mình là đồng phụ thuộc, trừ khi họ tự giác nhìn nhận. Ép buộc họ thay đổi theo cách nghĩ của bạn có thể khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn.
Chứng này có thể được cải thiện thông qua trị liệu tâm lý, nhưng người thân của bạn chỉ tìm đến điều trị khi họ thực sự nhận ra không còn lựa chọn nào khác.

Xem xét nguồn gốc của chứng đồng phụ thuộc. Bạn có thể không cảm thấy mình là nạn nhân của sự thao túng cảm xúc, nhưng hãy nhớ rằng người đồng phụ thuộc có thể không ý thức được hành vi của họ. Trong tâm trí họ, họ luôn tin rằng mình đang làm điều tốt nhất cho bạn. Hiểu được điều này sẽ giúp bạn tìm ra cách tương tác phù hợp.

Đừng cố gắng thay đổi hành vi của họ trong suy nghĩ của bạn. Hãy nhớ rằng tâm lý của họ bị chi phối bởi chứng đồng phụ thuộc, và họ không suy nghĩ giống bạn.

Đánh giá xem bạn có đang góp phần vào hành vi đồng phụ thuộc không. Đôi khi, chứng đồng phụ thuộc là phản ứng trước hành vi của người khác, nhưng lại vô tình làm tình hình trầm trọng hơn. Hãy thành thật xem xét liệu bạn có hành động nào khiến chứng này của người thân trở nên tồi tệ hơn không.

Ví dụ, chứng đồng phụ thuộc thường xuất hiện ở những người có người thân nghiện ngập. Họ cảm thấy có trách nhiệm chăm sóc người nghiện vì sợ hậu quả nếu không làm vậy.
Nếu bạn nhận ra mình đang góp phần vào mối quan hệ này, hãy thay đổi để không trở thành một phần của vòng luẩn quẩn.

Tách biệt khỏi người thân. Tách biệt không có nghĩa là cắt đứt hoàn toàn mối quan hệ, mà là tạo khoảng cách với những hành vi thao túng của họ. Hãy chỉ phản hồi những điều thuộc về cá tính thật của họ và bỏ qua những biểu hiện của chứng đồng phụ thuộc.

Ví dụ, nếu mẹ bạn hỏi ý kiến về thời trang, đó là tương tác bình thường. Nhưng nếu bà tự ý thay đổi tủ giày của bạn vì cho rằng chúng không tốt, đó là hành vi đồng phụ thuộc.

Thiết lập ranh giới cá nhân. Bạn có thể thông báo hoặc không thông báo về những ranh giới này cho người thân. Quan trọng là bạn cần xác định rõ những giới hạn mà bạn cảm thấy thoải mái. Hãy cân nhắc sức khỏe thể chất và tinh thần của mình để đặt ra những quy tắc phù hợp.

Ví dụ, nếu bạn cần thời gian yên tĩnh vào buổi tối, hãy đặt ranh giới không trả lời điện thoại hoặc tin nhắn sau một giờ nhất định.
Nếu muốn thông báo, hãy nói một cách rõ ràng và kiên định. Bạn không cần giải thích dài dòng, chỉ cần nói: "Tôi quyết định không dùng điện thoại sau 7 giờ tối" và tuân thủ nghiêm ngặt.

Tự giải thoát khỏi những tình huống đồng phụ thuộc

Tìm cách từ chối phù hợp. Một đặc điểm của mối quan hệ đồng phụ thuộc là sự quen thuộc và kích động. Do đó, trong một số tình huống, bạn cần biết cách từ chối và tạm thời tránh xa người thân mắc chứng đồng phụ thuộc. Cách từ chối phụ thuộc vào hoàn cảnh, nhưng khi mọi thứ trở nên căng thẳng, hãy mạnh dạn rời đi.

Trong những tình huống không quá nghiêm trọng, bạn có thể phản ứng bình tĩnh. Ví dụ: "Xin lỗi, em không cảm thấy thoải mái khi làm điều đó", hoặc "Em hiểu anh không đồng ý, chúng ta hãy dừng thảo luận tại đây".
Nếu cần thoát ra nhanh chóng, chỉ cần nói "Không" hoặc "Em không thể". Bạn không cần giải thích. Người thân có thể phản ứng dữ dội, nhưng bạn không có nghĩa vụ đáp ứng cảm xúc của họ.

Rèn luyện giao tiếp không bạo lực. Giao tiếp bạo lực thường mang tính áp đặt hoặc thao túng. Bạn có thể thoát khỏi tình huống đồng phụ thuộc bằng cách thực hành giao tiếp không bạo lực. Điều này giúp vô hiệu hóa giao tiếp bạo lực và giảm sự kiểm soát của chứng đồng phụ thuộc.

Giao tiếp không bạo lực tập trung vào việc bày tỏ cảm xúc mà không đổ lỗi, đồng thời thể hiện nhu cầu của bạn một cách đồng cảm.
Ví dụ, thay vì nói "Anh luôn muốn kiểm soát em! Anh dừng lại đi!", hãy nói "Khi anh nói vậy, em cảm thấy mất tự do. Việc tự quyết định rất quan trọng với em. Anh có thể để em làm điều đó không?". Sử dụng câu bắt đầu bằng "Em/Tôi..." giúp bạn truyền đạt quan điểm mà không khiến người khác phòng thủ.

Tách biệt trong thời gian dài hơn. Nếu chứng đồng phụ thuộc của người thân đang kiểm soát và bóp nghẹt cuộc sống của bạn, hãy cân nhắc việc tách biệt hoàn toàn trong một khoảng thời gian dài. Điều này có thể kéo dài từ vài ngày đến vài năm, tùy thuộc vào hành vi của họ và nhu cầu của bạn.

Bạn có thể quyết định mức độ tách biệt phù hợp. Ví dụ, không ở cùng họ khi không có người khác, hoặc hoàn toàn tránh mặt họ.
Luôn rời đi nếu bạn cảm thấy bản thân có nguy cơ gặp nguy hiểm.

Duy trì những mối quan hệ lành mạnh

Nhận thức rằng sự thay đổi sẽ diễn ra chậm rãi. Thay đổi hành vi đồng phụ thuộc là một quá trình dài, nhưng thái độ tích cực của bạn có thể thúc đẩy sự chuyển biến. Hãy nhớ rằng quá trình này thường đòi hỏi đối mặt với cảm xúc mãnh liệt và vượt qua nỗi sợ hãi sâu thẳm. Điều này không dễ dàng và cần thời gian.

Ban đầu, người đồng phụ thuộc có thể phản ứng bằng sự tức giận hoặc bùng nổ cảm xúc. Hãy cố gắng không phản ứng lại những cơn giận dữ đó. Chúng xuất phát từ nỗi sợ và không nên để chúng ảnh hưởng đến bạn.
Nếu cảm thấy bối rối, hãy hít thở sâu và suy nghĩ kỹ trước khi nói. Nếu cần, hãy tạm lùi lại một bước để lấy lại bình tĩnh.

Tập trung vào sức khỏe và sự bình an của bản thân. Khi đối mặt với người thân mắc chứng đồng phụ thuộc, đôi lúc bạn có thể quên đi việc chăm sóc bản thân. Đừng để hành vi của họ khiến bạn xao nhãng công việc, học tập hoặc những thói quen hàng ngày. Hãy dành thời gian mỗi ngày để làm điều gì đó cho chính mình và kiên trì thực hiện.

Ví dụ, bạn có thể chạy bộ buổi sáng và thư giãn với bồn tắm nước nóng vào buổi tối. Những hoạt động này vừa tốt cho sức khỏe, vừa giúp bạn giải tỏa căng thẳng do người thân mang lại.
Việc tự chăm sóc bản thân là vô cùng quan trọng khi bạn đang đối mặt và thoát khỏi tình trạng đồng phụ thuộc.

Đối xử với những người khác trong gia đình như những người trưởng thành về cảm xúc. Chỉ vì một người trong nhà mắc chứng đồng phụ thuộc không có nghĩa là những người còn lại cũng vậy. Đừng để hành vi của người đó ảnh hưởng đến cách bạn tương tác với các thành viên khác. Hãy đối xử với họ như những người trưởng thành, trừ khi họ cho bạn lý do để làm khác đi.