Cách Giảm Thiểu Tình Trạng Quá Tải Giác Quan

27/02/2025

Nội dung bài viết

Những người gặp khó khăn trong việc xử lý thông tin cảm giác, chẳng hạn như người tự kỷ, người mắc chứng rối loạn xử lý cảm giác (SPD) hoặc người nhạy cảm, đôi khi rơi vào tình trạng quá tải giác quan. Tình trạng này xảy ra khi họ phải đối mặt với quá nhiều kích thích cảm giác mà không thể kiểm soát, tương tự như việc máy tính bị quá tải khi nhận quá nhiều thông tin. Quá tải giác quan thường xuất hiện trong các tình huống có nhiều kích thích đồng thời, chẳng hạn như nghe nhiều người nói chuyện trong khi tiếng TV vang lên, hoặc nhìn thấy nhiều màn hình chói sáng và đèn nhấp nháy. Nếu bạn biết ai đó đang gặp phải tình trạng này, bạn có thể áp dụng một số biện pháp để giúp họ giảm bớt ảnh hưởng.

Các bước thực hiện

Ngăn chặn Tình Trạng Quá Tải

Nhận biết dấu hiệu bắt đầu của tình trạng quá tải. Quá tải giác quan biểu hiện khác nhau ở mỗi người. Nó có thể là sự hoảng loạn, trở nên "kích động", kiệt sức hoặc dễ cáu gắt.

Trong lúc thư giãn, hãy tự hỏi bản thân về các dấu hiệu của tình trạng quá tải giác quan. Điều gì kích hoạt nó? Bạn (hoặc người thân) hành xử như thế nào khi bắt đầu cảm thấy quá tải? Nếu bạn là cha mẹ hoặc người chăm sóc, hãy hỏi con bạn về các yếu tố kích hoạt khi chúng cảm thấy thoải mái.
Người tự kỷ thường có "hành vi tự kích" ở các mức độ khác nhau hoặc thực hiện các hành động lặp đi lặp lại khi quá tải (ví dụ như run rẩy khi vui mừng hoặc vẫy tay khi quá tải). Hãy suy nghĩ xem bạn có hành vi tự kích nào giúp bản thân bình tĩnh hoặc đối phó với quá tải hay không.
Nếu bạn mất khả năng hoạt động bình thường, chẳng hạn như không thể nói chuyện, đây là dấu hiệu của tình trạng quá tải nghiêm trọng. Người chăm sóc và cha mẹ có thể dễ dàng nhận thấy điều này ở trẻ em.

Hạn chế kích thích thị giác. Người bị quá tải thị giác có thể cần đeo kính râm ngay cả trong nhà, tránh giao tiếp bằng mắt, không nhìn thẳng vào người đang nói, che một mắt, hoặc chạm vào người hay vật để giảm bớt áp lực. Để hỗ trợ, hãy loại bỏ các vật dụng treo trên trần hoặc tường, cất đồ đạc nhỏ vào hộp và sắp xếp chúng một cách gọn gàng, có ghi nhãn rõ ràng.

Nếu ánh sáng quá chói, hãy thay đèn huỳnh quang bằng đèn để bàn với độ sáng thấp hơn. Sử dụng rèm cửa để hạn chế ánh sáng mặt trời chiếu vào phòng.
Trong trường hợp ánh sáng trong nhà quá mạnh, bạn có thể dùng tấm che nắng để điều chỉnh.

Giảm thiểu tiếng ồn. Âm thanh quá mức có thể khiến bạn khó tập trung, đặc biệt là những tiếng ồn từ xa hoặc không thể tránh khỏi. Để giảm kích thích thính giác, hãy đóng cửa sổ và cửa ra vào để cách âm, giảm hoặc tắt nhạc gây mất tập trung, hoặc tìm đến không gian yên tĩnh. Hạn chế các cuộc hội thoại không cần thiết.

Sử dụng nút bịt tai hoặc tai nghe để chặn tiếng ồn. Âm thanh trắng cũng có thể giúp thư giãn trong trường hợp quá tải thính giác.
Khi giao tiếp với người bị quá tải thính giác, hãy đặt câu hỏi đóng thay vì câu hỏi mở để họ dễ trả lời hơn, đôi khi chỉ cần cử động ngón tay.

Giảm tiếp xúc xúc giác. Quá tải xúc giác là tình trạng không thể chịu được khi bị chạm vào hoặc ôm ấp. Nhiều người nhạy cảm với xúc giác cảm thấy khó chịu khi bị động chạm, điều này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng quá tải. Độ nhạy xúc giác cũng liên quan đến quần áo (ưa thích vải mềm) hoặc phản ứng với chất liệu và nhiệt độ cụ thể. Hãy xác định vật liệu nào mang lại sự thoải mái và tránh những thứ gây khó chịu.

Nếu bạn là người chăm sóc, hãy tôn trọng khi họ nói rằng việc chạm vào gây đau đớn. Đừng tiếp tục động chạm nếu họ không thoải mái.
Khi tương tác với người nhạy cảm xúc giác, hãy thông báo trước khi chạm vào họ và tiếp cận từ phía trước thay vì phía sau.
Tham khảo ý kiến chuyên gia trị liệu để có thêm phương pháp hỗ trợ phù hợp.

Điều chỉnh mùi hương. Một số mùi quá nồng, dù thơm hay hôi, đều có thể gây khó chịu. Khác với thị giác, bạn không thể ngừng thở để tránh mùi. Nếu mùi quá mạnh, hãy sử dụng các sản phẩm không mùi như dầu gội, chất tẩy rửa và sản phẩm làm sạch.

Loại bỏ càng nhiều mùi khó chịu từ môi trường càng tốt. Bạn có thể chọn sản phẩm không mùi hoặc tự làm kem đánh răng, xà phòng và chất tẩy rửa tại nhà.

Đối phó với Kích thích Quá mức

Cho giác quan thời gian nghỉ ngơi. Bạn có thể cảm thấy quá tải khi xung quanh có quá nhiều người hoặc trẻ em. Dù không thể tránh khỏi những tình huống như trách nhiệm gia đình hay cuộc họp công việc, bạn vẫn có thể tạm nghỉ để phục hồi dần. Cố gắng tỏ ra mạnh mẽ chỉ khiến mọi thứ tồi tệ hơn và kéo dài thời gian hồi phục. Nghỉ ngơi một chút sẽ giúp bạn lấy lại năng lượng và thoát khỏi tình trạng quá tải.

Xử lý tình huống càng sớm càng tốt.
Nếu ở nơi công cộng, hãy lấy cớ vào nhà vệ sinh hoặc "Tôi cần hít thở một chút" để ra ngoài vài phút.
Nếu ở nhà, hãy tìm một góc yên tĩnh để nghỉ ngơi.
Đừng ngần ngại nói "Tôi cần ở một mình" nếu ai đó cố gắng tiếp cận khi bạn đang quá tải.

Tìm kiếm sự cân bằng. Việc hiểu rõ giới hạn và thiết lập ranh giới là quan trọng, nhưng đừng hạn chế bản thân quá mức đến mức gây nhàm chán. Đảm bảo đáp ứng các nhu cầu cơ bản vì ngưỡng kích thích có thể bị ảnh hưởng bởi đói, mệt mỏi, cô đơn và đau đớn thể xác. Đồng thời, đừng ép bản thân vượt quá giới hạn.

Đáp ứng nhu cầu cơ bản là điều cần thiết cho tất cả mọi người, đặc biệt là người nhạy cảm hoặc mắc chứng SPD.

Thiết lập giới hạn. Khi đối mặt với tình huống có thể gây quá tải giác quan, hãy đặt ra các giới hạn cụ thể. Nếu tiếng ồn làm bạn khó chịu, hãy đến nhà hàng hoặc trung tâm mua sắm vào giờ vắng khách. Đặt giới hạn thời gian xem TV hoặc sử dụng máy tính, và giao tiếp với bạn bè, người thân một cách có chừng mực. Nếu có sự kiện lớn sắp diễn ra, hãy chuẩn bị tinh thần để kiểm soát tình huống tốt nhất.

Bạn có thể đặt giới hạn trong giao tiếp. Nếu cuộc trò chuyện khiến bạn mệt mỏi, hãy từ chối một cách lịch sự.
Nếu là người chăm sóc hoặc cha mẹ, hãy theo dõi hoạt động của trẻ và xác định thời gian sử dụng TV hoặc máy tính hợp lý.

Dành thời gian hồi phục. Quá trình phục hồi sau khi giác quan bị quá tải có thể kéo dài từ vài phút đến hàng giờ. Nếu cơ chế "chiến đấu, bỏ chạy hoặc đóng băng" được kích hoạt, bạn sẽ cảm thấy kiệt sức sau đó. Hãy cố gắng giảm căng thẳng và dành thời gian ở một mình để phục hồi.

Áp dụng biện pháp giảm căng thẳng. Tìm cách giảm căng thẳng và phát triển các phương pháp lành mạnh để đối phó với kích thích quá mức sẽ giúp hệ thần kinh của bạn ổn định hơn. Tập yoga, thiền chánh niệm và hít thở sâu là những cách hiệu quả để giải tỏa căng thẳng, tìm lại sự cân bằng và cảm giác an toàn.

Sử dụng phương pháp đối phó phù hợp nhất với bạn. Bản năng sẽ mách bảo bạn cần gì, dù là vận động mạnh hay tìm đến nơi yên tĩnh. Đừng lo lắng nếu nó có vẻ "kỳ lạ", miễn là nó hiệu quả với bạn.

Thử áp dụng phương pháp trị liệu cơ năng. Trị liệu cơ năng có thể giúp giảm độ nhạy cảm giác quan, từ đó hạn chế tình trạng quá tải ở cả người lớn và trẻ em. Bắt đầu điều trị càng sớm, kết quả càng khả quan. Nếu là người chăm sóc, hãy tìm kiếm chuyên gia trị liệu giàu kinh nghiệm trong việc xử lý thông tin cảm giác.

Hỗ Trợ Người Tự Kỷ Đối Phó Với Quá Tải Giác Quan

Thử tạo "chế độ bổ sung cảm giác." Chế độ này giúp hệ thần kinh hoạt động hiệu quả và có trật tự, đảm bảo các giác quan tiếp nhận thông tin một cách cân bằng và có lợi. Chế độ bổ sung cảm giác được tạo ra thông qua tương tác với môi trường, con người, hoặc các hoạt động được lên lịch cụ thể trong ngày.

Hãy coi chế độ bổ sung cảm giác như một chế độ ăn uống cân bằng. Bạn cần đảm bảo các giác quan tiếp nhận thông tin đa dạng mà không bị quá tải hoặc thiếu hụt.
Nếu ai đó quá nhạy cảm với âm thanh, hãy hạn chế giao tiếp bằng lời nói, sử dụng cử chỉ thay thế, chọn không gian yên tĩnh và cho phép họ dùng tai nghe. Đồng thời, đừng quên dành thời gian để họ thưởng thức âm nhạc yêu thích.
Giảm thiểu thông tin không cần thiết bằng cách hạn chế thiết bị nghe nhìn, sử dụng tai nghe, chọn quần áo thoải mái và dùng sản phẩm không mùi.
Mục tiêu của chế độ này là giúp người bệnh bình thường hóa việc tiếp nhận thông tin, quản lý cảm xúc và nâng cao năng suất.

Hạn chế phản ứng thái quá dẫn đến gây hấn. Trong một số trường hợp, người bị quá tải có thể trở nên hung hăng trong hành động hoặc lời nói. Đừng đổ lỗi cho bản thân, vì phản ứng này xuất phát từ sự hoảng loạn chứ không nhằm vào bạn.

Hành động hung hăng thường xảy ra khi bạn cố chạm vào họ hoặc ngăn họ chạy trốn. Đừng cố kiểm soát hành động của họ.
Người bị quá tải hiếm khi gây tổn thương nghiêm trọng. Họ chỉ muốn thoát khỏi tình huống hiện tại. Hãy chú ý đến sự tiếp nhận của họ, đặc biệt nếu họ nhạy cảm với chuyển động hoặc thăng bằng.
Nếu họ cảm thấy quá tải do chuyển động, hãy làm chậm các hoạt động và thay đổi tư thế một cách từ tốn.

Hỗ Trợ Người Bệnh Đối Phó

Can thiệp sớm. Đôi khi, người bệnh không nhận ra mình đang vật lộn với tình trạng quá tải hoặc cố gắng tỏ ra mạnh mẽ. Điều này chỉ khiến mọi thứ tồi tệ hơn. Hãy can thiệp ngay khi nhận thấy dấu hiệu căng thẳng và tạo không gian yên tĩnh để trấn an họ.

Thể hiện sự từ bi và thấu hiểu. Người thân của bạn đang cảm thấy quá tải và thất vọng. Sự ủng hộ và thấu hiểu của bạn sẽ giúp họ cảm thấy thoải mái và bình tĩnh hơn. Hãy yêu thương, đồng cảm và đáp ứng nhu cầu của họ.

Hãy nhớ rằng họ không cố ý làm điều này. Chỉ trích chỉ khiến họ thêm căng thẳng.

Mở lối thoát. Cách nhanh nhất để giúp người bệnh thoát khỏi tình trạng quá tải là đưa họ ra khỏi môi trường hiện tại. Bạn có thể dẫn họ đến một không gian yên tĩnh hoặc ra ngoài trời. Hãy đề nghị họ đi theo bạn hoặc nắm tay nếu họ đồng ý.

Tạo không gian thân thiện. Giảm ánh sáng, tắt nhạc và khuyến khích những người xung quanh dành không gian cho người thân của bạn.

Người bệnh có thể cảm thấy xấu hổ nếu nhận ra mình đang bị quan sát quá nhiều.

Hỏi ý kiến trước khi chạm vào họ. Trong tình trạng quá tải, người bệnh có thể khó hiểu được những gì đang xảy ra. Nếu bạn làm họ giật mình, họ có thể hiểu nhầm đó là một mối đe dọa. Hãy luôn hỏi ý kiến trước khi chạm vào họ và giải thích rõ hành động của bạn. Ví dụ, "Tôi muốn nắm tay bạn và dẫn bạn ra khỏi đây" hoặc "Tôi có thể ôm bạn không?".

Đôi khi, một cái ôm chặt hay xoa lưng có thể khiến họ cảm thấy mệt mỏi hơn. Hãy tôn trọng quyết định của họ nếu họ từ chối.
Đừng chặn đường hoặc cố gắng kiểm soát họ. Điều này có thể khiến họ hoảng loạn và phản ứng tiêu cực.

Đặt câu hỏi đơn giản, dạng nghi vấn. Câu hỏi mở đòi hỏi quá trình xử lý phức tạp hơn, trong khi người bệnh đang gặp khó khăn trong việc xử lý thông tin. Câu hỏi nghi vấn giúp họ dễ dàng trả lời bằng cách gật đầu hoặc giơ tay.

Đáp ứng nhu cầu của họ. Người bệnh có thể cần một cốc nước, thời gian nghỉ ngơi, hoặc chuyển sang hoạt động khác. Hãy suy nghĩ về điều gì hữu ích nhất lúc này và thực hiện nó.

Là người chăm sóc, bạn dễ dàng đáp ứng nhu cầu của họ, nhưng hãy nhớ rằng họ không thể tự điều chỉnh hành vi mà cần sự hỗ trợ của bạn.
Nếu thấy ai đó sử dụng cơ chế đối phó gây hại, hãy thông báo cho người có chuyên môn (như cha mẹ hoặc chuyên gia trị liệu). Cố gắng kiểm soát họ chỉ khiến họ hoảng loạn và phản ứng tiêu cực, gây nguy hiểm cho cả hai. Chuyên gia trị liệu có thể giúp phát triển phương pháp thay thế an toàn hơn.

Khuyến khích họ tự trấn an bản thân, dù phương pháp đó có ý nghĩa gì với họ. Họ có thể cảm thấy hiệu quả khi lắc lư, ôm chăn nặng, hát ru hoặc xoa bóp. Dù hành động có vẻ kỳ lạ hay "không phù hợp lứa tuổi", điều đó không quan trọng, miễn là nó giúp họ thư giãn.

Nếu bạn biết điều gì có thể trấn an họ (như thú nhồi bông yêu thích), hãy mang nó đến và đặt ở vị trí dễ lấy. Họ có thể cầm lấy nếu muốn.

Lời Khuyên

Trị liệu cơ năng có thể giúp giảm độ nhạy cảm giác quan, từ đó hạn chế tình trạng quá tải ở cả người lớn và trẻ em. Điều trị sớm mang lại kết quả tốt hơn. Nếu là người chăm sóc, hãy tìm chuyên gia trị liệu có kinh nghiệm trong việc xử lý thông tin cảm giác.

Du lịch

Ẩm thực

Khám phá

Đi Phượt

Vẻ đẹp Việt Nam

Chuyến đi