Cách nhận biết bản thân có mắc chứng sợ khoảng trống hay không

27/02/2025

Nội dung bài viết

Ước tính khoảng 5% dân số Mỹ mắc chứng sợ khoảng trống (agoraphobia), một dạng rối loạn lo âu mà theo tiếng Hy Lạp có nghĩa là “nỗi sợ không gian mở”. Chứng bệnh này thường được mô tả là nỗi sợ hãi chính cảm giác sợ hãi, hoặc nỗi ám ảnh về việc lên cơn hoảng sợ ở nơi công cộng. Phụ nữ có nguy cơ mắc chứng sợ khoảng trống cao gấp đôi nam giới. Đặc trưng của chứng bệnh này là sự lo lắng, căng thẳng khi ở nơi đông người, khi giao tiếp hoặc trong môi trường xa lạ. Việc xác định liệu bạn có mắc chứng sợ khoảng trống hay không là bước đầu tiên để tìm kiếm giải pháp điều trị phù hợp.

Các bước

Nhận diện hành vi ở nơi công cộng liên quan đến chứng sợ khoảng trống

Chú ý đến nhu cầu cần có người đồng hành khi bạn ra nơi công cộng. Người mắc chứng sợ khoảng trống thường cần sự hỗ trợ khi di chuyển đến những nơi khác vì họ sợ phải ra ngoài một mình. Họ thường gặp khó khăn trong việc hành động độc lập và chỉ cảm thấy an tâm khi có người thân hoặc bạn bè đi cùng.

Nếu ý nghĩ đi đến cửa hàng mua sữa cũng khiến bạn lo lắng, hồi hộp, có thể bạn đang mắc chứng sợ khoảng trống.

Suy ngẫm xem liệu bạn có đang thiết lập một lộ trình cố định không. Những người mắc chứng sợ khoảng trống thường tránh né những địa điểm có thể kích hoạt cảm giác lo âu. Nhiều người tạo ra một phương thức di chuyển “an toàn” hàng ngày, chẳng hạn như đường đi làm và về nhà.

Nếu bạn nhận thấy mình chỉ đi một con đường quen thuộc mỗi ngày và tránh xa những lối đi mới, có thể bạn đang mắc chứng sợ khoảng trống.

Chú ý đến sự suy giảm trong tương tác xã hội. Người mắc chứng sợ khoảng trống thường thu hẹp phạm vi hoạt động để tránh các yếu tố kích thích cơn hoảng sợ. Họ có thể cảm thấy bất an khi gặp gỡ người lạ và cố gắng giới hạn bản thân trong “vùng an toàn” như nhà hoặc nơi làm việc. Nếu bạn nhận thấy đời sống xã hội của mình ngày càng thu hẹp, đó có thể là dấu hiệu của chứng sợ khoảng trống.

Trước khi chứng sợ khoảng trống phát triển, bạn có thể thường xuyên tham gia các buổi tiệc, quán bar hoặc rạp chiếu phim. Dần dần, nỗi lo sợ cơn hoảng sợ xuất hiện khiến bạn ngừng tham gia các hoạt động này. Cuối cùng, bạn có thể hạn chế cả việc đi làm hoặc đi học, và ít gặp gỡ bạn bè hơn. Những hành vi này có thể là biểu hiện của chứng sợ khoảng trống.

Xác định xem bạn có cảm thấy sợ hãi hoặc lo lắng khi đứng giữa đám đông không. Bạn có cảm thấy khó thở khi đứng giữa đám đông tại trung tâm mua sắm, buổi hòa nhạc hoặc chợ? Nếu ngay cả ý nghĩ về một đám đông cũng khiến bạn đổ mồ hôi tay, tim đập nhanh, lo lắng quá mức và suy nghĩ rối bời, có thể bạn đang mắc chứng sợ khoảng trống.

Ngay cả khi không lên cơn hoảng sợ thực sự, việc lo sợ bị tấn công bởi cơn hoảng sợ trong các tình huống xã hội cũng là một dấu hiệu của chứng bệnh này.

Nhận biết nỗi sợ hãi hoặc lo âu khi bạn ở trong không gian kín. Các triệu chứng hoảng sợ liên quan đến chứng sợ khoảng trống thường xuất hiện khi bạn cảm thấy bị mắc kẹt. Hãy xem xét cảm giác của bạn khi ở trong không gian đóng như xe hơi, tàu hỏa qua đường hầm, thang máy, xe buýt, máy bay hoặc tàu hỏa. Những tình huống này có thể kích hoạt cơn hoảng sợ hoặc các triệu chứng lo âu.

Suy nghĩ về những lần bạn tìm cớ để thoát khỏi một tình huống. Người mắc chứng sợ khoảng trống thường lo sợ rằng họ không thể thoát khỏi một không gian hoặc tình huống nào đó. Tuy nhiên, họ có thể cảm thấy xấu hổ khi tìm cớ rời đi. Để che giấu nỗi sợ, họ có thể đưa ra những lý do giả tạo để giải thích việc đột ngột rời khỏi sự kiện hoặc tình huống đó.

Ví dụ, khi đang chơi bóng với bạn bè, thay vì thừa nhận sự lo lắng, bạn có thể nói rằng cần về nhà để thả chó ra ngoài hoặc giả vờ ốm để thoát khỏi tình huống khó chịu.

Nhận diện các triệu chứng đặc trưng của chứng sợ khoảng trống

Quan sát sự lo âu kéo dài. Đặc điểm nổi bật của chứng sợ khoảng trống là nỗi lo sợ về những tình huống hoặc không gian mà bạn cảm thấy không thể thoát ra được. Khi rơi vào những tình huống này (thường xảy ra bên ngoài ngôi nhà của bạn), bạn có thể trải qua cảm giác kinh hoàng như thể một điều gì đó tồi tệ sắp xảy ra. Bạn có thể được chẩn đoán mắc chứng sợ khoảng trống nếu các triệu chứng này kéo dài ít nhất sáu tháng.

Một số người có thể trải qua các cơn hoảng loạn hoặc triệu chứng hoảng sợ trong những tình huống gây lo âu. Khi lên cơn hoảng sợ, người bệnh có thể gặp các triệu chứng như đau ngực, tê liệt, chóng mặt, run rẩy, đổ mồ hôi, thở gấp, buồn nôn, cảm giác không thực tế hoặc mất kết nối với bản thân, mất kiểm soát, cảm giác sắp phát điên, hoặc thậm chí cảm giác như sắp chết.

Xác định các tình huống gây sợ hãi. Những nỗi sợ của người mắc chứng sợ khoảng trống thường rất đặc trưng. Theo Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-5), để được chẩn đoán mắc chứng này, bạn cần trải qua nỗi sợ hãi trong ít nhất hai trong số các tình huống sau:

đứng giữa đám đông hoặc xếp hàng
ở trong không gian mở như chợ hoặc bãi đỗ xe
ở trong không gian kín như quán cà phê hoặc rạp chiếu phim
sử dụng phương tiện giao thông công cộng như xe buýt, tàu hỏa, máy bay hoặc phà
ra ngoài một mình

Nhận biết nỗi sợ hãi khi ở một mình. Nếu bạn cảm thấy không thoải mái khi ở một mình vì sợ lên cơn hoảng sợ, kèm theo các triệu chứng như thở gấp, tim đập nhanh và suy nghĩ hỗn loạn, có thể bạn đang mắc chứng sợ khoảng trống. Hãy lưu ý những cảm giác sợ hãi tăng cao khi bạn ở một mình.

Có hai kiểu sợ hãi khi ở một mình, nhưng chỉ một trong số đó liên quan đến chứng sợ khoảng trống. Kiểu sợ hãi còn lại thường xuất phát từ cảm giác yếu đuối và dễ bị tấn công, không phải là dấu hiệu của chứng sợ khoảng trống.

Cân nhắc các yếu tố nguy cơ mắc chứng sợ khoảng trống. Phụ nữ dưới 35 tuổi có nguy cơ cao nhất phát triển chứng bệnh này. Các yếu tố nguy cơ khác bao gồm:

mắc các rối loạn khác như rối loạn hoảng sợ hoặc các dạng ám ảnh khác
thường xuyên cảm thấy lo lắng hoặc hồi hộp
trải qua các sự kiện căng thẳng như mất người thân, bị tấn công hoặc lạm dụng
tiền sử gia đình có người mắc chứng sợ khoảng trống
mắc chứng trầm cảm
có vấn đề về lạm dụng chất kích thích

Tìm kiếm sự hỗ trợ để điều trị chứng sợ khoảng trống

Tham khảo ý kiến bác sĩ về các loại thuốc điều trị. Mặc dù không nên chỉ dựa vào thuốc để điều trị chứng sợ khoảng trống, nhưng sự kết hợp giữa thuốc và liệu pháp tâm lý có thể mang lại hiệu quả. Các loại thuốc thường được sử dụng bao gồm:

Thuốc chống trầm cảm. Các thuốc ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin (SSRI) như paroxetine và fluoxetine có thể hữu ích nếu bạn có các cơn hoảng sợ đi kèm. Ngoài ra, thuốc chống trầm cảm ba vòng và chất ức chế men monoamine oxidase (MAOI) cũng là lựa chọn phổ biến.
Thuốc chống lo âu. Benzodiazepines có thể giúp giảm lo lắng tạm thời nhưng có nguy cơ gây nghiện, vì vậy chỉ nên sử dụng trong trường hợp khẩn cấp như khi lên cơn hoảng sợ.

Tiếp nhận liệu pháp tâm lý. Liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT) là phương pháp hiệu quả nhất để điều trị chứng sợ khoảng trống. Phương pháp này kết hợp giữa việc thay đổi suy nghĩ tiêu cực và điều chỉnh hành vi không phù hợp.

Một liệu trình CBT thường kéo dài nhiều tuần, mỗi buổi trị liệu khoảng 50 phút. Bạn sẽ thảo luận với chuyên gia về các trải nghiệm lo âu và học cách phân tích, thay đổi suy nghĩ và hành vi của mình.
Bạn sẽ được hướng dẫn tiếp xúc dần với các tình huống xã hội, bắt đầu từ mức độ nhẹ và tăng dần. Ví dụ, ban đầu bạn có thể ra chợ trong 15 phút, sau đó tăng lên 30 phút, rồi một giờ, cho đến khi bạn cảm thấy thoải mái hơn.

Điều chỉnh tư duy. Chứng sợ khoảng trống thường xuất phát từ những suy nghĩ sai lệch như “Mình bị mắc kẹt”, “Nơi này không an toàn”, hoặc “Mình không thể tin tưởng ai”. Bằng cách nhận diện và thay đổi những niềm tin tiêu cực này, bạn có thể học cách kiểm soát chứng sợ khoảng trống. Bước đầu tiên là nhận ra rằng những suy nghĩ và tín hiệu từ não bộ của bạn không phản ánh đúng thực tế.

Ví dụ, khi cảm thấy hoảng loạn vì nghĩ rằng mình đang gặp nguy hiểm, hãy nhớ lại những lần trước bạn đã vượt qua cơn hoảng sợ mà không bị tổn thương nghiêm trọng. Điều này giúp bạn nhận ra rằng nỗi sợ hãi là không có cơ sở.

Áp dụng các chiến lược đối mặt thay vì tránh né. Các chiến lược đối mặt buộc bạn phải tiếp xúc với những tình huống gây sợ hãi. Chỉ bằng cách trải qua những tình huống này, bạn mới có thể vượt qua nỗi sợ và tìm lại sự bình yên trong tâm trí.

Ví dụ, nếu bạn cảm thấy lo lắng khi chơi bóng, hãy bắt đầu với những trận đấu ngắn trong 15-20 phút, sau đó tăng dần thời gian lên 30-40 phút, rồi 60-70 phút, và cuối cùng là tham gia trọn vẹn một trận đấu.
Hãy trung thực với bản thân về mức độ thoải mái của mình. Mục tiêu không phải là gây ra cơn hoảng sợ mà là xác định các yếu tố kích hoạt và học cách kiểm soát chúng. Ghi lại cảm xúc của bạn sau mỗi lần tiếp xúc để theo dõi tiến trình.