Cách nhận biết chứng rối loạn hoang tưởng

27/02/2025

Nội dung bài viết

Rối loạn hoang tưởng là tình trạng mà người bệnh có niềm tin mãnh liệt vào những điều không có thực tế, dù có bằng chứng rõ ràng chứng minh điều ngược lại. Khác với tâm thần phân liệt, người mắc chứng hoang tưởng thường có hành vi bình thường ngoại trừ những niềm tin sai lệch. Những niềm tin này thường kéo dài ít nhất một tháng và được người bệnh xem là hoàn toàn hợp lý. Có nhiều dạng hoang tưởng như hoang tưởng bị hại, hoang tưởng tự cao, hoang tưởng ghen tuông, hoang tưởng được yêu và hoang tưởng về cơ thể. Cần hiểu rằng, trí tưởng tượng của con người có thể tạo ra những hình ảnh sống động đến mức khiến họ tin rằng chúng là thật.

Các bước

Hiểu rõ về hoang tưởng

Hoang tưởng là gì? Hoang tưởng là niềm tin cứng nhắc và không thể thay đổi dù có bằng chứng phản bác. Ngay cả khi đối mặt với lý lẽ và bằng chứng thuyết phục, người hoang tưởng vẫn kiên định với niềm tin của mình.

Những người cùng nền tảng văn hóa và xã hội thường thấy niềm tin này vô lý hoặc khó hiểu.
Ví dụ, một người có thể tin rằng nội tạng của họ đã bị thay thế mà không có dấu vết phẫu thuật, hoặc tin rằng họ đang bị theo dõi bởi các cơ quan chính phủ.

Tiêu chuẩn chẩn đoán rối loạn hoang tưởng. Rối loạn hoang tưởng được xác định khi một người có niềm tin hoang tưởng kéo dài ít nhất một tháng, không liên quan đến các bệnh tâm thần khác như tâm thần phân liệt. Các tiêu chuẩn chẩn đoán bao gồm:

Xuất hiện suy nghĩ hoang tưởng trong ít nhất một tháng.
Hoang tưởng không đi kèm với các triệu chứng của tâm thần phân liệt như ảo giác, ngôn ngữ hỗn loạn, hành vi bất thường hoặc suy giảm cảm xúc.
Chức năng sinh hoạt hàng ngày không bị ảnh hưởng nghiêm trọng, người bệnh vẫn có thể tự chăm sóc bản thân.
Hoang tưởng là triệu chứng nổi bật, không bị chi phối bởi thay đổi tâm trạng hoặc ảo giác.
Hoang tưởng không phải do sử dụng chất kích thích, thuốc hoặc tình trạng sức khỏe khác gây ra.

Một số bệnh lý có thể gây ra ảo giác hoặc hoang tưởng. Các bệnh như tâm thần phân liệt, rối loạn lưỡng cực, trầm cảm, mê sảng và sa sút trí tuệ đều có thể dẫn đến các triệu chứng này.

Phân biệt giữa hoang tưởng và ảo giác. Ảo giác là trải nghiệm nhận thức không có kích thích bên ngoài, thường liên quan đến các giác quan như thính giác, thị giác, khứu giác hoặc xúc giác. Trong khi đó, hoang tưởng là niềm tin cứng nhắc không dựa trên thực tế.

Khác biệt giữa rối loạn hoang tưởng và tâm thần phân liệt. Rối loạn hoang tưởng không đáp ứng các tiêu chuẩn chẩn đoán của tâm thần phân liệt, vốn yêu cầu các triệu chứng như ảo giác, ngôn ngữ hỗn loạn, hành vi bất thường hoặc suy giảm cảm xúc.

Tỷ lệ mắc rối loạn hoang tưởng trong dân số. Khoảng 0,2% dân số bị ảnh hưởng bởi rối loạn hoang tưởng. Do bệnh không ảnh hưởng nhiều đến chức năng sinh hoạt và hành vi bên ngoài, việc nhận biết người mắc bệnh thường rất khó khăn.

Nguyên nhân gây ra hoang tưởng vẫn là một bí ẩn. Dù đã có nhiều nghiên cứu và giả thuyết về nguồn gốc và cơ chế hình thành hoang tưởng, các nhà khoa học vẫn chưa thể xác định chính xác nguyên nhân cụ thể.

Khám phá các dạng hoang tưởng khác nhau

Nhận diện hoang tưởng thể được yêu. Người mắc dạng hoang tưởng này thường tin rằng có người khác, thường là người có địa vị cao hơn như người nổi tiếng hoặc cấp trên, đang yêu mình. Họ có thể liên lạc, theo dõi hoặc thậm chí sử dụng bạo lực để tiếp cận đối tượng.

Hành vi của họ thường ôn hòa nhưng đôi khi trở nên nồng nhiệt, ghen tuông hoặc cáu gắt.
Họ tin rằng đối tượng đang gửi thông điệp ngầm qua ngôn ngữ cơ thể hoặc lời nói.
Họ kiên trì liên lạc qua thư từ, tin nhắn hoặc email dù bị từ chối.
Niềm tin của họ không thay đổi dù có bằng chứng phản bác, như lệnh cấm tiếp cận.
Dạng hoang tưởng này phổ biến hơn ở phụ nữ.

Nhận biết hoang tưởng thể tự cao. Người mắc dạng hoang tưởng này thường tin rằng mình sở hữu tài năng đặc biệt, trí tuệ siêu việt hoặc khả năng khám phá vĩ đại chưa được công nhận. Họ có thể tin mình là người nổi tiếng hoặc đã phát minh ra những thứ phi thường như cỗ máy thời gian.

Họ thường khoe khoang, phóng đại và tỏ ra khiêm tốn một cách giả tạo.
Họ có xu hướng đặt ra các mục tiêu và ước mơ không thực tế.

Dấu hiệu hoang tưởng thể ghen tuông. Người mắc dạng hoang tưởng này luôn tin rằng vợ/chồng hoặc người yêu của họ không chung thủy, dù không có bằng chứng. Họ có thể xuyên tạc sự kiện để củng cố niềm tin này.

Họ thường sử dụng bạo lực, kiểm soát hoặc hạn chế tự do của bạn tình.
Đây là dạng hoang tưởng có liên quan nhiều nhất đến bạo lực và thường dẫn đến các hành vi nguy hiểm.

Nhận diện hoang tưởng thể bị hại. Người mắc dạng hoang tưởng này thường tin rằng họ đang bị âm mưu hãm hại, lừa gạt, theo dõi hoặc quấy rối. Đây là dạng hoang tưởng phổ biến nhất. Đôi khi, họ cảm thấy mơ hồ về mối đe dọa nhưng không thể xác định rõ nguồn gốc.

Những lời nói nhỏ nhặt cũng có thể bị họ phóng đại thành ý đồ xấu.
Họ thường có biểu hiện tức giận, phòng thủ, căm phẫn hoặc nghi ngờ.

Hoang tưởng liên quan đến cơ thể và giác quan. Người mắc dạng hoang tưởng này thường có niềm tin sai lệch về cơ thể, chẳng hạn như nghĩ mình bị bệnh, có mùi hôi hoặc bị côn trùng tấn công.

Ví dụ, họ có thể tin rằng da mình đang bị côn trùng xâm nhập hoặc một bộ phận cơ thể bị biến dạng.
Hành vi của họ thường phản ánh niềm tin hoang tưởng, như liên tục đi khám da liễu mà từ chối điều trị tâm thần.

Chăm sóc người mắc rối loạn hoang tưởng

Giao tiếp với người nghi ngờ mắc hoang tưởng. Bạn có thể không nhận ra niềm tin hoang tưởng của họ cho đến khi họ chia sẻ hoặc khi nó ảnh hưởng đến các mối quan hệ và công việc.

Hành vi bất thường như từ chối sử dụng điện thoại vì sợ bị theo dõi có thể là dấu hiệu rõ ràng.

Nhờ chuyên gia tâm lý chẩn đoán. Rối loạn hoang tưởng là một tình trạng nghiêm trọng cần được điều trị bởi chuyên gia sức khỏe tâm thần. Nếu phát hiện ai đó có dấu hiệu hoang tưởng, hãy đưa họ đến gặp chuyên gia ngay.

Chỉ chuyên gia mới có thể chẩn đoán chính xác thông qua phỏng vấn chuyên sâu, xem xét triệu chứng, tiền sử bệnh lý và hồ sơ sức khỏe.

Hỗ trợ người bệnh thông qua liệu pháp tâm lý giáo dục. Để điều trị rối loạn hoang tưởng, việc xây dựng niềm tin giữa bệnh nhân và chuyên gia là yếu tố then chốt. Liệu pháp này giúp thay đổi hành vi, cải thiện các vấn đề trong mối quan hệ và công việc do hoang tưởng gây ra. Khi hành vi được cải thiện, chuyên gia có thể hướng dẫn người bệnh thách thức những niềm tin hoang tưởng, bắt đầu từ những suy nghĩ nhỏ và ít quan trọng nhất.

Liệu pháp này đòi hỏi sự kiên trì, thường kéo dài từ 6 tháng đến 1 năm để đạt hiệu quả.

Tham khảo ý kiến bác sĩ về thuốc chống rối loạn thần kinh. Thuốc chống rối loạn thần kinh là một phần quan trọng trong điều trị rối loạn hoang tưởng. Khoảng 50% bệnh nhân tham gia thử nghiệm đã hoàn toàn hết triệu chứng, trong khi 90% cho thấy sự cải thiện đáng kể.

Các loại thuốc phổ biến bao gồm pimozide, clozapine, olanzapine và risperidone.

Cảnh báo

Không nên phớt lờ hoặc khuyến khích hành vi mạo hiểm hay bạo lực từ người bệnh.
Đừng bỏ qua những áp lực tinh thần mà bạn và người chăm sóc phải đối mặt. Stress có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tâm lý của người chăm sóc. Hãy tìm kiếm sự hỗ trợ từ người khác để giảm bớt gánh nặng.

Du lịch

Ẩm thực

Khám phá

Đi Phượt

Vẻ đẹp Việt Nam

Chuyến đi