Hướng dẫn cách chữa trị bệnh trầm cảm

27/02/2025

Nội dung bài viết

Trầm cảm là một căn bệnh tâm lý phổ biến, không khác gì cảm lạnh hay cúm. Để nhận biết một người đang mắc trầm cảm hay chỉ đơn thuần trải qua nỗi buồn, cần đánh giá mức độ nghiêm trọng và tần suất của các triệu chứng. Mỗi người có cách điều trị riêng, nhưng hiện nay có nhiều phương pháp hiệu quả giúp giảm thiểu triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Các bước thực hiện

Chẩn đoán bệnh trầm cảm

Theo dõi cảm xúc hàng ngày trong 2 tuần. Nếu bạn thường xuyên cảm thấy chán nản, buồn bã, mất hứng thú với những hoạt động yêu thích, có thể bạn đang gặp phải trầm cảm. Những triệu chứng này kéo dài suốt ngày và xuất hiện gần như mỗi ngày trong ít nhất 2 tuần.

Các triệu chứng có thể tái phát sau một thời gian biến mất, thậm chí nặng hơn trước, ảnh hưởng đến đời sống xã hội và công việc. Bạn có thể mất hứng thú với sở thích cá nhân hoặc các hoạt động thường ngày.
Nếu vừa trải qua biến cố lớn như mất người thân, các triệu chứng trầm cảm có thể xuất hiện nhưng chưa hẳn là trầm cảm lâm sàng. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán chính xác.

Nhận biết các triệu chứng khác của trầm cảm. Ngoài cảm giác buồn bã và mất hứng thú với mọi thứ, người bị trầm cảm còn biểu hiện nhiều triệu chứng khác kéo dài suốt ngày, gần như hàng ngày trong ít nhất 2 tuần. Hãy kiểm tra xem bạn có xuất hiện từ 3 triệu chứng điển hình trở lên hay không, bao gồm:

Chán ăn hoặc sụt cân
Rối loạn giấc ngủ (mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều)
Mệt mỏi hoặc thiếu năng lượng
Hiếu động thái quá hoặc thờ ơ hoàn toàn
Cảm giác vô dụng hoặc tội lỗi cực độ
Khó tập trung hoặc lưỡng lự
Suy nghĩ liên tục về cái chết hoặc tự tử, có kế hoạch hoặc hành động tự sát

Tìm kiếm sự giúp đỡ ngay lập tức nếu có ý định tự tử. Nếu bạn hoặc người thân có ý nghĩ tự sát, hãy liên hệ ngay với số điện thoại khẩn cấp 113 hoặc đến cơ sở y tế gần nhất. Đừng cố gắng đối mặt với những suy nghĩ tiêu cực một mình mà không có sự hỗ trợ từ chuyên gia.

Phân biệt giữa trầm cảm và cảm giác buồn bã thông thường. Buồn bã thường xuất phát từ căng thẳng, biến cố lớn trong cuộc sống, hoặc thậm chí do thời tiết. Để phân biệt, hãy xác định mức độ nghiêm trọng và tần suất của các triệu chứng. Nếu triệu chứng xuất hiện gần như hàng ngày trong ít nhất 2 tuần, có thể bạn đang mắc trầm cảm.

Biến cố lớn như mất người thân có thể gây ra triệu chứng tương tự trầm cảm, nhưng trong giai đoạn đau buồn, bạn vẫn có thể tìm thấy niềm vui trong một số hoạt động và hồi tưởng những ký ức đẹp.

Ghi lại các hoạt động hàng ngày trong vài tuần gần đây. Liệt kê tất cả hoạt động từ công việc, học tập đến sinh hoạt cá nhân như ăn uống, tắm rửa. Quan sát xem có sự thay đổi nào trong thói quen, đặc biệt là việc giảm tần suất các hoạt động mà bạn từng yêu thích.

Danh sách này giúp bạn nhận ra các hành vi rủi ro, vì người trầm cảm thường không còn quan tâm đến bản thân và có xu hướng làm những điều mạo hiểm.
Nếu việc này quá khó khăn, hãy nhờ người thân hoặc bạn bè hỗ trợ.

Hỏi người thân về sự thay đổi trong tâm trạng của bạn. Trao đổi với những người gần gũi để xem họ có nhận thấy sự khác biệt trong hành vi của bạn hay không. Trải nghiệm cá nhân là quan trọng, nhưng góc nhìn từ người khác cũng mang lại nhiều giá trị.

Người thân có thể nhận ra bạn thường xuyên khóc lóc hoặc gặp khó khăn trong những việc đơn giản như tắm rửa.

Tham khảo ý kiến bác sĩ để xác định liệu tình trạng thể chất có gây ra trầm cảm hay không. Một số bệnh lý, đặc biệt là những bệnh liên quan đến tuyến giáp hoặc nội tiết tố, có thể dẫn đến các triệu chứng trầm cảm. Hãy trao đổi với bác sĩ để xác định nguyên nhân và tìm cách khắc phục.

Các bệnh mãn tính hoặc giai đoạn cuối thường có nguy cơ cao gây ra trầm cảm. Trong trường hợp này, việc thăm khám và điều trị kịp thời là vô cùng quan trọng.

Tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia tâm lý

Lựa chọn chuyên gia sức khỏe tâm thần phù hợp. Có nhiều loại chuyên gia trong lĩnh vực này, mỗi người mang đến phương pháp điều trị khác nhau: bác sĩ tâm thần tư vấn, nhà tâm lý học lâm sàng và bác sĩ tâm thần. Bạn có thể lựa chọn một hoặc kết hợp nhiều chuyên gia.

Bác sĩ tâm thần tư vấn: Họ tập trung vào việc giúp bạn vượt qua những giai đoạn khó khăn trong cuộc sống thông qua các buổi trị liệu ngắn hạn hoặc dài hạn, giải quyết các vấn đề cụ thể.
Nhà tâm lý học lâm sàng: Họ được đào tạo để chẩn đoán và điều trị các rối loạn tâm lý thông qua các bài kiểm tra và đánh giá chuyên sâu.
Bác sĩ tâm thần: Họ kết hợp liệu pháp tâm lý với việc kê đơn thuốc khi cần thiết, giúp điều trị toàn diện hơn.

Tìm kiếm chuyên gia phù hợp. Bạn có thể nhờ sự giới thiệu từ bạn bè, người thân, hoặc thông qua các trung tâm sức khỏe cộng đồng, chương trình hỗ trợ nhân viên (nếu có), hoặc bác sĩ gia đình.

Một số hiệp hội như Hội Khoa học Tâm lý Việt Nam cung cấp dịch vụ tìm kiếm chuyên gia trong khu vực của bạn.

Chọn bác sĩ chuyên khoa phù hợp. Hãy tìm một chuyên gia khiến bạn cảm thấy thoải mái và tin tưởng. Việc gặp gỡ một chuyên gia không phù hợp có thể khiến bạn nản lòng và bỏ lỡ cơ hội điều trị hiệu quả. Hãy nhớ rằng không phải chuyên gia nào cũng giống nhau; bạn cần tìm người phù hợp với nhu cầu của mình.

Bác sĩ tâm thần thường đặt câu hỏi và lắng nghe bạn một cách chân thành. Ban đầu có thể khó mở lòng, nhưng hầu hết mọi người đều cảm thấy dễ dàng hơn sau vài phút trò chuyện.

Đảm bảo chọn bác sĩ có giấy phép hành nghề. Chuyên gia sức khỏe tâm thần cần được cấp phép hoạt động tại tỉnh thành của bạn. Trang web của Hội Khoa học Tâm lý cung cấp thông tin chi tiết về cách lựa chọn bác sĩ chuyên khoa, yêu cầu bằng cấp, và phương pháp kiểm tra năng lực của họ.

Kiểm tra phạm vi bảo hiểm y tế. Mặc dù bảo hiểm thường bao gồm cả điều trị tâm thần, nhưng mức độ hỗ trợ phụ thuộc vào tình trạng bệnh và loại hình trị liệu. Trước khi bắt đầu, hãy trao đổi với công ty bảo hiểm để đảm bảo bác sĩ bạn chọn nằm trong danh sách được chi trả.

Thảo luận với chuyên gia về phương pháp trị liệu phù hợp. Ba phương pháp chính được chứng minh hiệu quả gồm: liệu pháp hành vi nhận thức (CBT), liệu pháp cá nhân (IPT), và tâm lý liệu pháp hành vi. Bác sĩ sẽ giúp bạn lựa chọn phương pháp phù hợp nhất.

Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT): Giúp thay đổi niềm tin, thái độ tiêu cực và hành vi không phù hợp liên quan đến trầm cảm.
Liệu pháp cá nhân (IPT): Tập trung vào các thay đổi trong cuộc sống, sự cô lập xã hội, và kỹ năng xã hội, đặc biệt hiệu quả khi trầm cảm xuất phát từ một sự kiện đau buồn.
Tâm lý liệu pháp hành vi: Giúp sắp xếp các hoạt động vui chơi và giảm thiểu trải nghiệm tiêu cực thông qua kỹ thuật lên lịch, tự kiểm soát, và giải quyết vấn đề.

Kiên nhẫn trong quá trình điều trị. Hiệu quả của trị liệu thường đến từ từ. Hãy tham gia các buổi tư vấn đều đặn trong ít nhất vài tháng trước khi nhận thấy sự cải thiện. Đừng từ bỏ hy vọng khi chưa dành đủ thời gian để giải quyết vấn đề.

Thảo luận với bác sĩ về việc sử dụng thuốc

Thảo luận với bác sĩ tâm thần về thuốc chống trầm cảm. Những loại thuốc này tác động đến hệ thống dẫn truyền thần kinh, giúp giảm bớt cảm xúc tiêu cực. Chúng được phân loại dựa trên chất dẫn truyền thần kinh mà chúng ảnh hưởng.

Các loại thuốc phổ biến bao gồm SSRI, SNRI, MAOI, và thuốc ba vòng. Bác sĩ sẽ kê đơn phù hợp với tình trạng của bạn.
Bạn có thể cần thử nhiều loại thuốc khác nhau để tìm ra loại phù hợp. Hãy theo dõi sát sao và thông báo ngay cho bác sĩ nếu có bất kỳ tác dụng phụ nào.

Tham khảo ý kiến bác sĩ về thuốc an thần. Nếu thuốc chống trầm cảm không hiệu quả, bác sĩ có thể đề xuất sử dụng thuốc an thần như aripiprazole, quetiapine, hoặc risperidone. Ngoài ra, liệu pháp kết hợp thuốc chống trầm cảm và thuốc an thần cũng có thể được áp dụng để điều trị trầm cảm kháng trị.

Kết hợp thuốc với liệu pháp tâm lý. Để đạt hiệu quả tối ưu, hãy duy trì việc thăm khám bác sĩ tâm thần thường xuyên trong quá trình sử dụng thuốc. Sự kết hợp này giúp cải thiện toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần.

Duy trì uống thuốc đều đặn. Thuốc chống trầm cảm cần thời gian để điều chỉnh cân bằng hóa học trong não. Thông thường, bạn cần sử dụng thuốc ít nhất ba tháng để nhận thấy hiệu quả rõ rệt.

Ghi chép nhật ký

Ghi lại các khuôn mẫu tâm trạng của bạn. Sử dụng nhật ký để theo dõi những yếu tố ảnh hưởng đến tâm trạng, năng lượng, sức khỏe, và giấc ngủ. Việc viết nhật ký không chỉ giúp bạn xử lý cảm xúc mà còn nhận ra nguyên nhân sâu xa đằng sau những cảm giác hiện tại.

Bạn có thể tham khảo các hướng dẫn viết nhật ký từ sách, người hướng dẫn, hoặc các trang web trực tuyến để có cấu trúc rõ ràng hơn.

Xây dựng thói quen viết nhật ký hàng ngày. Hãy dành vài phút mỗi ngày để ghi chép, dù là ít hay nhiều. Có những ngày bạn sẽ viết dài, những ngày khác chỉ vài dòng ngắn gọn. Kiên trì viết lách sẽ giúp bạn dễ dàng bày tỏ cảm xúc và nhận thấy sự thay đổi theo thời gian.

Luôn mang theo giấy bút hoặc thiết bị ghi chép. Để thuận tiện, hãy chuẩn bị sẵn sổ và bút hoặc sử dụng ứng dụng ghi chú trên điện thoại, máy tính bảng. Điều này giúp bạn dễ dàng ghi lại những suy nghĩ và cảm xúc bất chợt.

Viết bất cứ điều gì bạn muốn. Hãy để dòng cảm xúc tuôn trào mà không cần lo lắng về chính tả, ngữ pháp, hay văn phong. Nhật ký là không gian riêng tư, nơi bạn có thể tự do thể hiện bản thân mà không cần quan tâm đến đánh giá của người khác.

Chia sẻ thông tin khi cần thiết. Bạn có thể giữ nhật ký riêng tư hoặc chia sẻ một phần nội dung với người thân, bạn bè, hoặc bác sĩ nếu cảm thấy hữu ích. Nếu thoải mái, bạn cũng có thể viết blog công khai. Tất cả tùy thuộc vào sự lựa chọn và mức độ thoải mái của bạn.

Điều chỉnh chế độ ăn uống

Hạn chế thực phẩm gây trầm cảm. Các loại thực phẩm chế biến sẵn như thịt đóng hộp, sô cô la, đồ ngọt, thức ăn chiên rán, ngũ cốc tinh chế, và sản phẩm sữa giàu chất béo có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng trầm cảm. Hãy loại bỏ chúng khỏi chế độ ăn hàng ngày.

Tăng cường thực phẩm hỗ trợ tâm trạng. Trái cây, rau củ, và cá là những nhóm thực phẩm giúp giảm nguy cơ trầm cảm. Hãy bổ sung chúng vào bữa ăn để cung cấp đầy đủ dưỡng chất và vitamin cần thiết cho cơ thể.

Áp dụng chế độ ăn Địa Trung Hải. Chế độ ăn này tập trung vào trái cây, rau củ, cá, đậu, và dầu ô liu, đồng thời loại bỏ rượu bia - một yếu tố có thể gây trầm cảm.

Tăng cường axit béo omega-3 và axit folic. Mặc dù chưa có bằng chứng cụ thể về khả năng chữa trị trầm cảm, nhưng omega-3 và axit folic có thể hỗ trợ cải thiện triệu chứng khi kết hợp với các phương pháp điều trị khác.

Theo dõi ảnh hưởng của thực phẩm đến tâm trạng. Hãy quan sát tâm trạng của bạn sau khi ăn một số loại thực phẩm cụ thể. Nếu nhận thấy sự thay đổi tích cực hoặc tiêu cực, hãy ghi nhớ loại thực phẩm đã ăn. Bạn có thể phát hiện ra mối liên hệ giữa thực phẩm và tâm trạng của mình.

Không cần ghi chép chi tiết từng chất dinh dưỡng, chỉ cần tập trung vào loại thực phẩm và cách chúng ảnh hưởng đến cảm xúc của bạn.

Rèn luyện thể chất

Tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc huấn luyện viên. Trước khi bắt đầu tập luyện, hãy chọn bài tập phù hợp với sở thích, thể lực, và tiền sử chấn thương (nếu có). Bác sĩ hoặc huấn luyện viên sẽ giúp bạn đánh giá mức độ phù hợp và đề xuất bài tập an toàn, hiệu quả.

Họ cũng có thể giúp bạn tìm ra bài tập mang lại niềm vui và động lực để bắt đầu.

Bắt đầu chế độ tập luyện. Tập thể dục không chỉ cải thiện tâm trạng mà còn ngăn ngừa tái phát trầm cảm. Nhiều nghiên cứu cho thấy tập luyện có hiệu quả tương đương với thuốc chống trầm cảm. Hoạt động thể chất giúp tăng cường chất dẫn truyền thần kinh, cân bằng nội tiết tố, và cải thiện giấc ngủ.

Một ưu điểm lớn của việc tập luyện là chi phí thấp, thậm chí miễn phí, như chạy bộ hoặc đi bộ.

Áp dụng nguyên tắc SMART để đặt mục tiêu tập luyện. Mục tiêu SMART bao gồm: Cụ thể (Specific), Vừa phải (Measurable), Khả thi (Attainable), Thực tế (Realistic), và Kịp thời (Timely). Bắt đầu với mục tiêu nhỏ và dễ đạt được để tạo động lực, sau đó dần nâng cao.

Ví dụ, bạn có thể bắt đầu với việc đi bộ 10 phút mỗi ngày, sau đó tăng dần thời gian và tần suất. Điều này giúp bạn duy trì thói quen lâu dài.

Xem mỗi buổi tập là một bước tiến mới. Mỗi lần tập luyện đều góp phần cải thiện tâm trạng và thúc đẩy suy nghĩ tích cực. Ngay cả việc đi bộ năm phút cũng mang lại lợi ích hơn là không vận động. Hãy tự hào về từng thành tích, dù nhỏ, vì chúng đều là bước tiến trên hành trình phục hồi cảm xúc.

Tập luyện tim mạch. Các hoạt động như bơi lội, chạy bộ, hoặc đạp xe đều có hiệu quả trong việc giảm nhẹ triệu chứng trầm cảm. Hãy chọn bài tập phù hợp với thể trạng, chẳng hạn như bơi nhẹ nhàng hoặc đạp xe nếu bạn có vấn đề về khớp.

Tập luyện cùng bạn bè. Hãy rủ bạn bè hoặc người thân cùng tham gia tập luyện. Họ sẽ là nguồn động viên giúp bạn duy trì thói quen tập thể dục ngoài trời hoặc đến phòng tập. Giải thích rằng việc tự thúc đẩy bản thân không dễ dàng, và bạn rất trân trọng sự hỗ trợ của họ.

Áp dụng các phương pháp điều trị bổ sung

Tăng cường tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Nghiên cứu cho thấy ánh nắng có tác động tích cực đến tâm trạng, nhờ vào việc kích thích sản xuất vitamin D. Bạn không cần phải vận động mạnh, chỉ cần ngồi thư giãn dưới ánh nắng cũng mang lại hiệu quả.

Đối với những người sống ở khu vực ít nắng, đèn mặt trời có thể được sử dụng như một giải pháp thay thế.
Khi ra ngoài lâu, hãy thoa kem chống nắng và đeo kính râm để bảo vệ da và mắt.

Dành thời gian hoạt động ngoài trời. Làm vườn, đi dạo, hoặc tham gia các hoạt động ngoài trời khác để tận hưởng lợi ích từ thiên nhiên. Không cần phải tập luyện cường độ cao, chỉ cần hít thở không khí trong lành và thả lỏng tâm trí cũng giúp bạn thư giãn và cải thiện tâm trạng.

Khám phá hoạt động sáng tạo. Sáng tạo và trầm cảm có mối liên hệ mật thiết, đặc biệt ở những người nhạy cảm. Trầm cảm thường xuất hiện khi tiềm năng sáng tạo bị kìm hãm. Hãy thử viết lách, vẽ tranh, nhảy múa, hoặc bất kỳ hoạt động sáng tạo nào khác để giải phóng cảm xúc và khơi dậy niềm vui.

Áp dụng phương pháp điều trị thay thế

Sử dụng Chi Ban. Đây là thảo dược được cho là có tác dụng hỗ trợ trầm cảm nhẹ, nhưng hiệu quả chưa được chứng minh rõ ràng. Chi Ban có bán tại các cửa hàng thực phẩm chức năng.

Tuân thủ hướng dẫn liều lượng trên bao bì.
Chọn sản phẩm từ nhà cung cấp uy tín để đảm bảo chất lượng.
Không dùng Chi Ban cùng thuốc chống trầm cảm SSRI để tránh tăng nồng độ serotonin quá mức.
Chi Ban có thể làm giảm hiệu quả của thuốc tránh thai, thuốc kháng vi-rút, thuốc chống đông máu, và các loại thuốc khác. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ nếu đang dùng thuốc.
Một số quốc gia không khuyến cáo sử dụng Chi Ban do thiếu bằng chứng khoa học.
Luôn thảo luận với chuyên gia y tế trước khi sử dụng các phương pháp điều trị thay thế.

Bổ sung SAMe. S-adenosyl methionine (SAMe) là phân tử tự nhiên, và thiếu hụt SAMe có thể liên quan đến trầm cảm. SAMe có thể được bổ sung qua đường uống, tiêm tĩnh mạch, hoặc tiêm bắp.

Chất lượng SAMe không được kiểm soát chặt chẽ, nên chọn sản phẩm từ nhà sản xuất uy tín.
Tuân thủ hướng dẫn liều lượng và tần suất sử dụng trên bao bì.

Châm cứu. Phương pháp cổ truyền này sử dụng kim châm vào các huyệt đạo để cân bằng năng lượng và cải thiện sức khỏe tinh thần. Bạn có thể tìm bác sĩ châm cứu qua mạng hoặc nhờ bác sĩ giới thiệu.

Kiểm tra với công ty bảo hiểm xem liệu châm cứu có được chi trả hay không.
Hiệu quả của châm cứu vẫn đang được nghiên cứu, nhưng một số nghiên cứu cho thấy nó có tác dụng tương đương với thuốc chống trầm cảm hoặc liệu pháp tâm lý.

Điều trị bằng thiết bị y tế

Đề nghị bác sĩ áp dụng liệu pháp sốc điện (ECT). ECT thường được sử dụng cho bệnh nhân trầm cảm nặng, có ý định tự tử, hoặc không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác. Quá trình bao gồm gây tê nhẹ và truyền xung điện đến não.

ECT có tỷ lệ thành công cao (70%-90%), nhưng có thể gây tác dụng phụ như ảnh hưởng tim mạch hoặc mất trí nhớ tạm thời.

Sử dụng kích thích từ xuyên sọ (TMS). Phương pháp này dùng nam châm để kích thích não bộ, thường được áp dụng cho bệnh nhân trầm cảm kháng thuốc.

TMS cần được thực hiện hàng ngày, có thể gây khó khăn cho một số người.

Áp dụng kích thích dây thần kinh phế vị (VNS). Đây là phương pháp mới, bao gồm cấy ghép thiết bị kích thích dây thần kinh phế vị. VNS được dùng cho bệnh nhân không đáp ứng với thuốc.

Hiệu quả của VNS vẫn đang được nghiên cứu, và việc cấy ghép có thể gây tác dụng phụ hoặc ảnh hưởng đến các thiết bị y tế khác.

Sử dụng kích thích não sâu (DBS). Đây là phương pháp thử nghiệm, chưa được cơ quan y tế chính thức chấp thuận. DBS bao gồm việc cấy ghép thiết bị kích thích vào vùng não số 25.

Hiệu quả của DBS còn hạn chế và chỉ được áp dụng khi các phương pháp điều trị khác thất bại hoặc không phù hợp.

Áp dụng phản hồi thần kinh. Phương pháp này nhằm “dạy lại” bộ não bằng cách điều chỉnh hoạt động sóng não ở bệnh nhân trầm cảm. Công nghệ hình ảnh cộng hưởng từ chức năng (fMRI) đang được phát triển để hỗ trợ quá trình này.

Phản hồi thần kinh là phương pháp tốn kém và mất nhiều thời gian, thường không được bảo hiểm chi trả.

Lời khuyên

Một phương pháp điều trị có thể không hiệu quả. Đừng nản lòng nếu liệu pháp đầu tiên hoặc thứ hai không thành công; hãy tiếp tục thử các phương pháp khác dưới sự hướng dẫn của chuyên gia.
Tránh xa các loại thuốc cấm!

Cảnh báo

Nếu bạn hoặc người thân có ý định tự tử, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ ngay lập tức bằng cách gọi 113 hoặc đến cơ sở y tế gần nhất. Đừng cố gắng đối mặt một mình mà không có sự hỗ trợ từ chuyên gia.

Du lịch

Ẩm thực

Khám phá

Đi Phượt

Vẻ đẹp Việt Nam

Chuyến đi