Hướng dẫn Hỗ trợ Người Cai Nghiện Heroin

Chọn lời lẽ phù hợp khi giao tiếp. Nghiện ngập là một căn bệnh liên quan đến sức khỏe tâm thần, nhưng thường bị xã hội kỳ thị. Việc sử dụng ngôn từ thiếu tôn trọng như 'con nghiện' hay 'dân xì-ke' chỉ làm tăng thêm sự kỳ thị và không giúp ích cho người nghiện. Thay vào đó, hãy dùng những cụm từ như 'người lệ thuộc chất kích thích' để thể hiện sự tôn trọng. Khi nói chuyện, hãy nhấn mạnh rằng họ 'có' vấn đề nghiện ngập chứ không phải 'là' người nghiện. Tránh dùng từ ngữ như 'sạch' hay 'dơ bẩn' để miêu tả tình trạng sử dụng ma túy, vì điều này có thể khiến họ cảm thấy xấu hổ và dễ rơi vào vòng xoáy sử dụng chất kích thích nhiều hơn.

Tìm kiếm sự hỗ trợ từ bên ngoài. Một chuyên gia tư vấn điều trị nghiện ma túy có thể giúp bạn và gia đình đưa ra các quyết định phù hợp khi đối mặt với người nghiện. Với vai trò là bên thứ ba khách quan, họ mang đến những lời khuyên hợp lý và cần thiết. Chuyên gia tư vấn được đào tạo để cung cấp sự đồng cảm, hỗ trợ và khích lệ, điều mà người thân khó có thể làm được do sự lo lắng và mối quan hệ quá gần gũi. Hãy tìm kiếm chuyên gia trong khu vực của bạn hoặc tham khảo ý kiến từ bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu.

• Nếu liệu pháp cá nhân không phù hợp, hãy tham gia các buổi gặp gỡ của Nar-Anon, nơi hỗ trợ gia đình và bạn bè của người nghiện.
• Chuyên gia điều trị lạm dụng chất kích thích cũng có thể hướng dẫn cách giúp đỡ người nghiện. Hãy chuẩn bị cung cấp thông tin chi tiết về tần suất, lượng heroin sử dụng, các loại ma túy khác, thời gian nghiện, triệu chứng và hành vi của họ.
• Để biết thêm thông tin, tham khảo Substance Abuse and Mental Health Services Administration hoặc National Institute on Drug Abuse.

Tiếp cận người nghiện một cách trực tiếp. Hãy chia sẻ những lo lắng của bạn về việc họ sử dụng ma túy. Đảm bảo rằng người đó không đang dùng ma túy trong cuộc trò chuyện; nếu họ đang dùng, hãy đợi đến thời điểm thích hợp. Tránh trách mắng hay giáo huấn; thay vào đó, hãy tập trung vào việc bày tỏ sự quan tâm của bạn.

• Chuẩn bị các ví dụ cụ thể về hành vi đáng lo ngại của họ. Sử dụng những câu nói bắt đầu bằng "Tôi" để tránh gây cảm giác bị tấn công, ví dụ: "Tôi lo lắng khi bạn hủy kế hoạch tuần trước."
• Nhấn mạnh tác động của việc nghiện lên những điều họ quan tâm, như công việc, gia đình, hoặc bạn bè. Điều này giúp họ nhận ra hậu quả của hành động mình.
• Cân nhắc việc tổ chức một buổi can thiệp chuyên nghiệp, nơi người nghiện gặp gỡ người thân và chuyên gia. 90% các buổi can thiệp chuyên nghiệp thành công trong việc thuyết phục người nghiện tìm kiếm sự giúp đỡ.

Kiểm soát cảm xúc của bản thân. Khi biết người thân nghiện ma túy, phản ứng đầu tiên của bạn có thể là đe dọa, năn nỉ hoặc van xin họ dừng lại. Tuy nhiên, những hành động này thường không hiệu quả. Heroin có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến cuộc sống của người nghiện, và họ chỉ có thể ngừng sử dụng khi tự nhận thức được vấn đề.

• Để cảm xúc lấn át có thể phản tác dụng, khiến người nghiện cảm thấy tội lỗi và tiếp tục lún sâu vào ma túy.
• Một số người nghiện cần chạm đến "điểm đáy" – như một biến cố lớn hoặc sự tuyệt vọng – mới quyết định cai nghiện. Tuy nhiên, nhiều người khác có thể tìm kiếm sự giúp đỡ trước khi mọi chuyện trở nên tồi tệ.

Điều chỉnh cách mở lời trong cuộc trò chuyện. Cách bạn nói chuyện với người nghiện phụ thuộc vào mối quan hệ giữa hai người. Họ là người thân, bạn bè thân thiết hay đồng nghiệp? Hãy cân nhắc viết trước những gì bạn muốn nói để chuẩn bị tinh thần. Dưới đây là một số gợi ý để bắt đầu cuộc trò chuyện một cách phù hợp:

• Với người thân trong gia đình - "Mẹ ơi, con yêu mẹ rất nhiều, và con nói điều này xuất phát từ tình yêu thương. Gần đây, con thấy mẹ có vẻ xa cách, và mọi người đều biết mẹ đang dùng ma túy. Tuần trước, mẹ thậm chí quên cả ngày tốt nghiệp của con. Con nhớ mẹ, bố nhớ mẹ, cả nhà đều yêu mẹ. Mẹ có thể ngồi xuống và nói chuyện với con về việc này không?".
• Với bạn thân - "Quỳnh ơi, chúng mình chơi với nhau từ nhỏ, mình coi bạn như chị em. Mình biết bạn đang trải qua nhiều chuyện, nhưng gần đây bạn liên tục hủy kế hoạch, đến muộn và trông rất mệt mỏi. Mình lo lắng cho bạn. Mình quan tâm đến bạn và muốn nói chuyện thêm về điều này.".
• Với đồng nghiệp - "Huy này, cậu là một trong những nhân viên giỏi nhất văn phòng, nhưng gần đây cậu bỏ lỡ nhiều việc quan trọng. Tuần này, mình không thể nộp báo cáo vì thiếu phần của cậu. Mình biết cậu đang dùng ma túy. Nếu cậu gặp khó khăn, mình sẵn sàng giúp đỡ. Cậu là nhân viên xuất sắc, và mình không muốn điều này ảnh hưởng đến công việc của cậu.".

Đề xuất phương pháp điều trị ngay lập tức. Sau khi bày tỏ lo lắng, hãy đề cập đến việc tìm kiếm sự giúp đỡ và điều trị. Một lời hứa giảm bớt hoặc ngừng sử dụng ma túy là chưa đủ; cần có phương pháp điều trị chuyên nghiệp, hỗ trợ và kỹ năng đối phó để vượt qua cơn nghiện. Hãy giải thích phương pháp điều trị bạn đã nghiên cứu. Giống như các bệnh mãn tính khác, cai nghiện cần được thực hiện càng sớm càng tốt.

• Tìm hiểu kỹ trước khi đề xuất kế hoạch điều trị hoặc trung tâm phục hồi. Chi phí cao không đồng nghĩa với hiệu quả cao. Điều trị phụ thuộc vào mức độ nghiện và các yếu tố như loại hình điều trị (nhóm, cá nhân, kết hợp, dùng thuốc), cơ sở vật chất (ngoại trú, nội trú) và môi trường (nam nữ riêng biệt hoặc chung).
• Hầu hết các trường hợp cần chương trình phục hồi ngoại trú hoặc nội trú. Thuốc giải độc thường được sử dụng để đảm bảo an toàn. Các chương trình 12 bước cũng được chứng minh là hiệu quả và tiết kiệm chi phí.
• Lưu ý rằng nhiều người nghiện, đặc biệt là heroin, không thể tự chi trả cho điều trị. Ở Mỹ, một số trung tâm được chính phủ tài trợ thông qua SAMHSA.

Thể hiện tình yêu thương và sự hỗ trợ. Dù người nghiện phản ứng thế nào, hãy cho họ biết bạn luôn ở bên và sẵn sàng giúp đỡ.

• Nếu họ đồng ý điều trị, hãy chuẩn bị sẵn sàng. Gọi cho Narcotics Anonymous để biết lịch họp địa phương hoặc liên hệ trung tâm điều trị gần nhất. Hãy cho họ biết bạn sẽ đồng hành cùng họ trong suốt quá trình.
• Người nghiện có thể phản ứng với sự giận dữ, phẫn nộ hoặc thờ ơ. Đừng coi đó là sự xúc phạm cá nhân. Hãy kiên nhẫn và khẳng định rằng bạn đang cố gắng giúp họ.

Chuẩn bị tâm lý khi người nghiện từ chối điều trị. Người nghiện có thể không nhận ra họ cần sự giúp đỡ. Đừng coi đó là thất bại; ít nhất bạn đã gieo mầm ý thức về việc phục hồi trong họ. Nếu họ từ chối, hãy lên kế hoạch tiếp theo.

• Bạn sẽ làm gì khi họ từ chối? Có thể cắt hỗ trợ tài chính hoặc yêu cầu họ rời khỏi nhà, đặc biệt nếu có người thân khác bị ảnh hưởng.
• Dù khó khăn, hãy giữ liên lạc và cho họ biết cánh cửa nhà bạn luôn mở khi họ sẵn sàng điều trị. Đôi khi, sự cứng rắn là cách yêu thương đúng đắn để cứu lấy một cuộc đời.

Diễn đạt rõ ràng và nhất quán. Hãy cẩn trọng trong hành động và lời nói khi đối mặt với người nghiện. Đừng hứa hẹn hay đe dọa suông. Ví dụ, lời hứa “giúp đỡ mọi khả năng” có thể hiểu theo nhiều cách. Bạn cần làm rõ ý định của mình để tránh hiểu lầm.

• Luôn giữ lời hứa và thực hiện đúng điều đã nói. Điều này giúp xây dựng niềm tin và cho thấy lời nói của bạn có giá trị.
• Tránh những hành vi phá vỡ lòng tin như la hét, hứa hẹn không thực hiện, hoặc đe dọa suông.

Không tạo điều kiện cho hành vi nghiện. Đừng để bản thân trở thành công cụ hỗ trợ gián tiếp cho cơn nghiện. Học cách nói “không” và kiên định thực hiện. Đây là yếu tố quan trọng giúp người nghiện thay đổi.

• Nếu người nghiện là người thân, hãy cân nhắc kỹ về việc hỗ trợ tài chính. Quyết định rõ ràng và kiên định với lựa chọn của mình.
• Đừng tham gia vào hành vi sử dụng ma túy của họ. An toàn của bản thân luôn là ưu tiên hàng đầu.

Không bao che cho người nghiện. Tránh việc biện hộ hoặc nhận trách nhiệm thay cho hành vi của họ. Người nghiện cần nhận ra hậu quả từ những việc họ làm để có động lực thay đổi.

Chuẩn bị tâm lý đối mặt với tái nghiện. Ít người nghiện heroin thành công ngay từ lần đầu cai nghiện. Nếu người thân của bạn tái nghiện, đừng mất niềm tin hay phản ứng tiêu cực. Hãy nhớ rằng tái nghiện là một phần của quá trình phục hồi.

• Nghiện heroin không chỉ là vấn đề thể chất. Người cai nghiện còn phải đối mặt với những vấn đề tinh thần và các yếu tố dẫn đến hành vi sử dụng ma túy ban đầu. Ngay cả khi đã vượt qua cơn nghiện, ám ảnh tâm lý vẫn có thể kéo họ trở lại.
• Nếu người thân tái nghiện, hãy tiếp tục hỗ trợ và không coi đó là sự thất bại cá nhân.

Thể hiện sự thấu hiểu và kiên nhẫn. Hãy đồng hành và đừng nghi ngờ quá mức. Vượt qua cơn nghiện heroin là một hành trình đầy khó khăn, và sự thông cảm của bạn là động lực lớn cho họ.

• Quá trình phục hồi không phải là một đường thẳng. Đừng liên tục hỏi họ có đang “giữ mình” hay không. Sự cằn nhằn chỉ khiến họ xa cách và giấu giếm bạn.

Tham gia tích cực vào quá trình phục hồi. Khi người thân có tiến bộ, hãy khen ngợi và khích lệ họ. Đây là cách tạo động lực tích cực, giúp họ tiếp tục nỗ lực.

• Hãy nhắc nhở họ rằng bạn yêu thương và tin tưởng vào sự thay đổi của họ.

Đồng hành cùng người nghiện trong suốt quá trình hồi phục. Khi người thân bắt đầu điều trị, hãy duy trì sự hỗ trợ và quan tâm. Sự hiện diện của bạn là nguồn động viên lớn.

• Tham gia các buổi trị liệu hoặc gặp gỡ nếu được phép. Điều này giúp bạn hiểu rõ hơn về chứng nghiện và quá trình phục hồi.
• Hỏi han về tiến trình của họ một cách nhẹ nhàng, sử dụng câu hỏi mở để họ cảm thấy thoải mái chia sẻ.

Hiểu rõ bản chất của heroin. Heroin là một chất ma túy thuộc nhóm thuốc phiện, có nguồn gốc từ cây anh túc (Papaver somniferum), một loại cây được sử dụng làm thuốc giảm đau trong hàng nghìn năm. Heroin thường được bán dưới dạng bột màu trắng hoặc nâu, pha trộn với các chất phụ gia như đường, bột hoặc thuốc ký ninh. Nó có thể được sử dụng bằng cách tiêm, hút hoặc hít.

• Từ những năm 1990, hút heroin trở nên phổ biến do lo ngại về lây nhiễm HIV qua kim tiêm, đặc biệt ở châu Á và châu Phi.

Khám phá cơ chế gây nghiện của heroin. Heroin tác động lên não bằng cách kích thích các thụ thể mu-opioid (MOR), tương tự như endorphin và serotonin, tạo ra cảm giác hưng phấn và giảm đau. Điều này dẫn đến sự lệ thuộc về thể chất và tâm lý.

• Khi vào cơ thể, heroin nhanh chóng vượt qua hàng rào máu não, chuyển hóa thành morphin và gắn kết với các thụ thể opioid, tạo ra cảm giác “phê” ngay lập tức. Người dùng ban đầu có thể cảm thấy buồn nôn, sau đó là sự thư thái và ấm áp lan tỏa khắp cơ thể.
• Cảm giác này kéo dài từ 6 đến 8 tiếng, sau đó người dùng bắt đầu lo lắng về việc tìm kiếm liều tiếp theo.
• Ở liều cao, heroin khiến người dùng rơi vào trạng thái mơ màng, đồng tử co lại và mắt khép hờ, được gọi là “giấc mơ opium”.

Nhận thức về tốc độ gây nghiện của heroin. Chỉ sau một tuần sử dụng, người dùng có thể phát triển sự lệ thuộc vào heroin. Dù một số người dùng thỉnh thoảng, phần lớn khó cưỡng lại cảm giác mà heroin mang lại.

• Chỉ cần ba ngày liên tiếp sử dụng, người dùng có thể nghiện, với các triệu chứng thiếu thuốc nhẹ ban đầu thường bị nhầm lẫn với mệt mỏi hoặc cảm cúm.
• Thông thường, sau 1-2 tuần sử dụng hàng ngày, việc ngừng heroin sẽ gây ra các triệu chứng thiếu thuốc rõ rệt. Khi đã nghiện, việc tìm kiếm và sử dụng heroin trở thành ưu tiên hàng đầu.

Hiểu rõ quá trình cai nghiện. Khi giúp người nghiện heroin cai thuốc, bạn cần biết về các triệu chứng và biểu hiện thực tế. Triệu chứng thiếu thuốc xuất hiện vài giờ sau liều cuối cùng, khi heroin bắt đầu phân hủy trong máu. Những triệu chứng này bao gồm bứt rứt, đau nhức cơ, rối loạn giấc ngủ, tiêu chảy, nôn mửa, và cảm giác lạnh thấu xương.

• Với người mới nghiện: Triệu chứng thiếu thuốc nhẹ xuất hiện trong 4-8 giờ, đạt đỉnh vào ngày thứ hai và giảm dần từ ngày thứ ba. Thông thường, các triệu chứng sẽ biến mất sau 7-10 ngày.
• Với người nghiện lâu năm: Sau giai đoạn cai cấp tính, họ có thể trải qua hội chứng cai kéo dài (PAWS) trong 32 tuần, với các triệu chứng như bồn chồn, rối loạn giấc ngủ, và thèm thuốc dữ dội.
• Khó khăn lớn nhất không phải là cắt cơn mà là duy trì lối sống không ma túy. Điều này đòi hỏi thay đổi bạn bè, tránh xa nơi mua bán ma túy, và tìm kiếm hoạt động mới để lấp đầy thời gian.

Nhận thức về sự khó khăn trong cuộc chiến chống nghiện. Đây là một hành trình dài đòi hỏi ý chí và sự kiên nhẫn. Ngay cả khi đã cai nghiện, người từng nghiện heroin vẫn phải đối mặt với sự cám dỗ khủng khiếp của ma túy. Thay đổi lối sống, thói quen, và các mối quan hệ là điều không dễ dàng.

• Nhiều người dùng heroin để trốn chạy khỏi các vấn đề cá nhân như lạm dụng, trầm cảm, hoặc lòng tự trọng thấp. Sau khi cai nghiện, họ vẫn phải đối mặt với những vấn đề này cùng với cơn thèm thuốc dai dẳng.