Hướng dẫn rửa mắt bằng nước đúng cách

22/02/2025

Nội dung bài viết

Rửa mắt không chỉ là kỹ năng quan trọng trong môi trường làm việc có nguy cơ cao như phòng thí nghiệm mà còn cần thiết trong cuộc sống hàng ngày. Những gia đình thường xuyên sử dụng hóa chất tẩy rửa hoặc có trẻ nhỏ nên trang bị kiến thức về kỹ thuật rửa mắt để loại bỏ các chất độc hại. Ngay cả khi không gặp tình huống nguy cấp, rửa mắt bằng nước cũng giúp làm dịu mắt mỏi, tăng độ ẩm và cải thiện tuần hoàn máu cho mắt. Các chuyên gia y tế cũng khuyến cáo nên rửa mắt trong nhiều trường hợp khác nhau. Hãy học cách sử dụng dung dịch rửa mắt để sẵn sàng ứng phó với các tình huống có thể xảy ra.

Các bước thực hiện

Chuẩn bị trước khi rửa mắt

Xác định xem bạn có cần chăm sóc y tế khẩn cấp hay không. Một số hóa chất có thể gây bỏng hoặc tổn thương nghiêm trọng, vì vậy hãy kiểm tra nhãn hóa chất để biết cách xử lý. Liên hệ ngay với phòng cấp cứu nếu có hóa chất bắn vào mắt.

Cần chăm sóc y tế ngay lập tức nếu xuất hiện các triệu chứng như buồn nôn, nôn, đau đầu, mê sảng, nhìn đôi, suy giảm thị lực, chóng mặt, bất tỉnh, phát ban hoặc sốt.
Nếu rửa mắt không hiệu quả, hãy đến bệnh viện ngay để được điều trị kịp thời. Nhờ người thân đưa đi nếu bạn không thể tự di chuyển.

Xác định thời gian rửa mắt phù hợp. Thời gian rửa mắt phụ thuộc vào loại chất tiếp xúc với mắt, với phạm vi thay đổi rộng. Tuy nhiên, bạn không bao giờ nên rửa quá lâu khi mắt đã tiếp xúc với chất độc hại. Hãy cân nhắc thời gian rửa mắt như sau:

5 phút đối với chất kích ứng nhẹ như xà phòng hoặc dầu gội.
20 phút hoặc hơn đối với chất kích ứng trung bình đến mạnh, chẳng hạn như ớt cay.
20 phút đối với chất ăn mòn nhẹ như một số loại axít, ví dụ axít trong bình ắc quy.
Tối thiểu 60 phút đối với chất ăn mòn mạnh như kiềm gia dụng, chất thông cống, thuốc tẩy hoặc amoniac.

Chuẩn bị dung dịch rửa mắt tại nhà. Dung dịch rửa mắt thương mại đã được vô trùng và có độ pH cân bằng là 7, giúp an toàn và hiệu quả hơn so với nước thường. Luôn ưu tiên sử dụng dung dịch rửa mắt chuyên dụng để bảo vệ đôi mắt tối ưu.

Sử dụng nước vô trùng. Nếu không có dung dịch rửa mắt thương mại, bạn có thể dùng nước vô trùng thay thế. Nước máy có thể chứa tạp chất gây kích ứng mắt.

Nước đóng chai là lựa chọn thay thế phù hợp.
Sữa có thể làm dịu cảm giác nóng rát do thực phẩm như ớt gây ra, nhưng sau đó cần rửa lại bằng dung dịch vô trùng. Đảm bảo sữa không bị hỏng để tránh vi khuẩn xâm nhập vào mắt.

Đảm bảo nhiệt độ dung dịch phù hợp. Khi sử dụng nước đóng chai hoặc sữa, tránh dùng ngay khi vừa lấy ra khỏi tủ lạnh. Dung dịch rửa mắt nên có nhiệt độ trong khoảng 15,6–37,8°C để đảm bảo an toàn và thoải mái cho mắt.

Lựa chọn phương pháp rửa mắt phù hợp. Bạn cần biết cách đưa dung dịch rửa mắt vào mắt một cách an toàn và vệ sinh. Có thể sử dụng các vật dụng như tô, cốc nhỏ hoặc ống nhỏ mắt. Đảm bảo rửa sạch dụng cụ bằng xà phòng và nước trước khi sử dụng.

Tô là lựa chọn lý tưởng để rửa sạch chất độc hại, dị vật hoặc làm dịu mắt mỏi. Chọn tô đủ lớn để nhúng cả khuôn mặt.
Cốc nhỏ phải vừa khít với hốc mắt, phù hợp để rửa chất độc hoặc chống mỏi mắt, nhưng không hiệu quả để loại bỏ dị vật.
Ống nhỏ mắt chỉ phù hợp để điều trị khô mắt hoặc mỏi mắt, không nên dùng trong hầu hết các trường hợp khác.

Không chần chừ khi rửa sạch hóa chất. Thời gian là yếu tố quyết định, đặc biệt khi mắt tiếp xúc với axít hoặc kiềm. Việc rửa sạch hóa chất càng nhanh càng tốt quan trọng hơn cả việc tìm kiếm dung dịch vô trùng hay đảm bảo nhiệt độ phù hợp. Nếu mắt dính chất ăn mòn, hãy hành động ngay lập tức.

Tổn thương sẽ nghiêm trọng hơn nếu bạn để chất ăn mòn tiếp xúc với mắt quá lâu, vì vậy hãy rửa sạch càng nhanh càng tốt.

Rửa mắt bằng tô

Chọn một chiếc tô phù hợp. Sử dụng tô để rửa mắt là phương pháp hiệu quả khi mắt tiếp xúc với chất độc hại hoặc có dị vật nhỏ. Đây cũng là cách lý tưởng để làm dịu mắt mỏi hàng ngày. Đảm bảo tô sạch sẽ và đủ lớn để nhúng toàn bộ khuôn mặt.

Rót dung dịch rửa vào tô. Dù là dung dịch rửa mắt thương mại hay nước lọc, nhiệt độ lý tưởng nằm trong khoảng 15,6–37,8°C. Không rót đầy tô để tránh dung dịch trào ra khi nhúng mặt.

Nhúng mặt vào tô. Hít một hơi thật sâu và nhúng khuôn mặt vào tô sao cho dung dịch ngập qua mắt. Lưu ý không nhúng quá sâu để tránh dung dịch chảy vào mũi.

Mở và di chuyển mắt. Để toàn bộ bề mặt mắt tiếp xúc với nước, hãy đảo mắt theo vòng tròn. Động tác này giúp nước len lỏi vào mọi ngóc ngách, loại bỏ chất gây hại và bụi bẩn một cách hiệu quả.

Ngẩng đầu và chớp mắt. Chớp mắt nhẹ nhàng vài lần để nước lan tỏa đều khắp bề mặt mắt, mang lại cảm giác dễ chịu và sạch sẽ.

Lặp lại nếu cần thiết. Để làm dịu mắt khô và mỏi, bạn chỉ cần nhúng mặt vào nước 1-2 lần. Nếu mắt tiếp xúc với chất gây hại, hãy tuân thủ thời gian rửa mắt theo hướng dẫn trong Phương pháp 1.

Lưu ý không rửa mắt quá lâu, trừ khi mắt tiếp xúc với chất kích ứng mạnh như hóa chất.

Lau khô mặt bằng khăn sạch. Sử dụng khăn khô để thấm nhẹ mí mắt khi nhắm, tránh lau trực tiếp lên mắt để bảo vệ giác mạc.

Rửa mắt bằng cốc

Không áp dụng phương pháp này nếu có dị vật trong mắt. Phương pháp rửa mắt bằng cốc chỉ phù hợp để làm dịu mắt mỏi. Đối với trường hợp mắt tiếp xúc với chất độc hại, hãy sử dụng tô để rửa mắt. Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ nhãn khoa trước khi áp dụng phương pháp này cho các tình huống khác ngoài mắt mỏi.

Rót dung dịch rửa vào một chiếc cốc nhỏ và sạch, có đường kính tương đương hốc mắt. Ví dụ, bạn có thể sử dụng cốc rượu đã được rửa sạch.

Dung dịch rửa mắt thương mại hoặc nước vô trùng nên có nhiệt độ từ 15,6–37,8°C.

Đặt cốc khít vào hốc mắt. Cúi đầu nhẹ nhàng sao cho mép cốc áp sát vào hốc mắt, đảm bảo không có khoảng trống.

Ngửa đầu ra sau. Giữ cốc áp chặt vào hốc mắt và ngửa đầu ra sau để dung dịch tiếp xúc trực tiếp với mắt.

Một lượng nhỏ dung dịch có thể tràn ra ngoài. Để tránh bị ướt, hãy nghiêng người về phía bồn rửa hoặc quấn khăn quanh cổ.

Đảo mắt và chớp nhẹ. Khi đảo mắt theo vòng tròn và chớp mắt nhiều lần, dung dịch sẽ lan tỏa đều khắp bề mặt mắt, giúp làm ẩm và loại bỏ các chất gây kích ứng.

Lặp lại nếu cần thiết. Sau khi rửa, hãy cúi đầu nhẹ nhàng để lấy cốc ra mà không làm đổ dung dịch. Một lần rửa thường đủ để làm dịu mắt khô và mỏi, nhưng nếu cần loại bỏ chất gây hại, bạn nên lặp lại quy trình.

Lau khô mặt bằng khăn sạch. Sử dụng khăn khô để thấm nhẹ mí mắt khi nhắm, tránh lau trực tiếp lên mắt để bảo vệ giác mạc.

Rửa mắt bằng ống nhỏ mắt

Không áp dụng phương pháp này nếu có dị vật trong mắt. Phương pháp này chỉ phù hợp để làm dịu mắt mỏi hoặc rửa mắt cho trẻ nhỏ khi các bé không thể sử dụng các phương pháp khác. Đối với chất gây hại, hãy ưu tiên rửa mắt bằng tô.

Hút dung dịch rửa vào ống nhỏ mắt. Nhúng đầu ống vào dung dịch rửa, sau đó bóp và thả phần thân ống để hút dung dịch vào.

Bạn có thể sử dụng ống tiêm nhựa vô trùng không có đầu sắc hoặc kim tiêm.

Nhỏ vài giọt dung dịch vào mắt. Ngửa đầu ra sau, đưa ống nhỏ lên trên mắt đang mở và bóp nhẹ thân ống để nhỏ vài giọt dung dịch.

Tránh để đầu ống chạm vào mắt hoặc lông mi để đảm bảo vệ sinh.

Chớp mắt nhiều lần. Chớp mắt nhẹ nhàng để dung dịch lan tỏa đều khắp bề mặt mắt, giúp làm ẩm và loại bỏ các chất gây kích ứng. Tránh để dung dịch chảy xuống má.

Lặp lại nếu cần. Chỉ cần vài giọt dung dịch là đủ để làm dịu mắt khô và mỏi. Tuy nhiên, nếu cần loại bỏ chất gây hại, hãy lặp lại quy trình nhiều lần.

Sử dụng khăn sạch. Đối với trẻ nhỏ, bạn có thể nhúng khăn sạch vào dung dịch và nhẹ nhàng chấm lên mí mắt đang nhắm của bé. Khi bé chớp mắt, dung dịch sẽ tự động tràn vào mắt.

Lặp lại nếu cần, nhưng luôn sử dụng phần khăn sạch hoặc khăn mới để đảm bảo vệ sinh.

Tự pha chế dung dịch rửa mắt

Đun sôi nước. Dung dịch rửa mắt thương mại luôn là lựa chọn tốt hơn so với tự pha chế. Dù bạn cẩn thận đến đâu, vẫn có nguy cơ gây kích ứng mắt hoặc nhiễm trùng nghiêm trọng. Đã có trường hợp nhiễm trùng amip do tự pha nước muối tại nhà, vì vậy đây là phương pháp tiềm ẩn rủi ro. Nếu vẫn muốn tự pha chế, hãy đảm bảo nước được đun sôi hoàn toàn trong ít nhất một phút để tiêu diệt vi khuẩn và vi sinh vật, sau đó để nguội trước khi sử dụng.

Ưu tiên sử dụng nước tinh khiết vô trùng thay vì nước máy để giảm thiểu vi khuẩn và phụ gia.
Nếu không muốn tự pha, bạn có thể dùng nước máy, nhưng hãy lưu ý rằng nước máy có thể gây kích ứng và chứa nhiều vi khuẩn hơn.

Thêm muối vào nước. Cho một thìa cà phê muối ăn vào mỗi cốc nước đang sôi. Độ mặn của dung dịch càng gần với nước mắt tự nhiên, mắt càng ít bị kích ứng. Độ mặn của nước mắt thường dưới 1% theo khối lượng muối, tùy thuộc vào loại nước mắt (do cảm xúc hay chất bôi trơn).

Khuấy tan muối. Đảm bảo muối tan hoàn toàn trong nước. Vì nước đang sôi và lượng muối ít, quá trình này sẽ không mất nhiều thời gian. Khuấy đều cho đến khi không còn hạt muối lắng dưới đáy ấm.

Để dung dịch nguội. Không bao giờ sử dụng dung dịch còn nóng vì có thể gây tổn thương mắt nghiêm trọng. Tắt bếp và để nước nguội đến nhiệt độ phòng, sau đó rót vào bình chứa đã được rửa sạch bằng xà phòng và nước vô trùng.

Đậy kín bình trong khi chờ nguội để tránh vi khuẩn xâm nhập.
Dung dịch mát sẽ dễ chịu hơn, nhưng không nên làm lạnh dưới 15,6°C vì có thể gây đau mắt.
Dù bảo quản kỹ, hãy đổ bỏ dung dịch sau 1-2 ngày để tránh nhiễm khuẩn.

Rửa mắt trong trường hợp khẩn cấp

Nhận biết các tình huống khẩn cấp cần rửa mắt ngay lập tức. Khi mắt tiếp xúc với chất kích ứng hoặc chất độc hại nghiêm trọng, việc sử dụng dung dịch vô trùng không còn là ưu tiên. Thay vào đó, hãy tập trung rửa mắt thật kỹ và nhanh chóng, sau đó đến bệnh viện ngay. Nếu hóa chất như axít, kiềm hoặc chất ăn mòn bắn vào mắt, ngay lập tức dừng mọi hoạt động và bắt đầu rửa mắt bằng nước.

Nếu ở Mỹ, hãy gọi Trung tâm Kiểm soát Chất độc theo số (800) 222-1222 để được tư vấn. Họ sẽ hướng dẫn bạn cách rửa mắt hoặc tìm kiếm sự chăm sóc y tế phù hợp dựa trên loại hóa chất gây tổn thương.

Một số hóa chất phản ứng mạnh với nước, chẳng hạn như kim loại kiềm. Trung tâm sẽ hướng dẫn bạn các bước xử lý chính xác.
Nếu được yêu cầu gọi 911 và rửa mắt trong khi chờ, hãy nhờ người khác gọi cấp cứu trong khi bạn tập trung rửa mắt. Đến bệnh viện càng sớm, khả năng ngăn ngừa tổn thương nghiêm trọng hoặc mù lòa càng cao.

Sử dụng bồn rửa mắt khẩn cấp. Những khu vực có nguy cơ cao thường được trang bị bồn rửa mắt chuyên dụng. Hãy nhanh chóng di chuyển đến bồn rửa, nhấn cần gạt (được đánh dấu rõ ràng) và đưa mặt vào vòi phun nước áp lực thấp. Mở mắt càng to càng tốt, có thể dùng ngón tay để giữ mí mắt mở rộng.

Rửa mắt liên tục trong 15 phút. Nước không thể trung hòa hóa chất nhưng có thể pha loãng và rửa trôi chúng. Hãy đảm bảo rửa mắt với lượng nước tối thiểu 1,5 lít/phút trong 15 phút để loại bỏ hoàn toàn chất độc hại.

Sử dụng nước máy nếu không có bồn rửa mắt. Nếu không tìm thấy bồn rửa mắt, hãy chạy đến bồn rửa gần nhất. Mặc dù nước máy không vô trùng như nước tinh khiết trong phòng thí nghiệm, việc rửa sạch hóa chất vẫn là ưu tiên hàng đầu. Xối nước vào mắt liên tục trong ít nhất 15-20 phút.

Nếu bồn rửa có vòi điều chỉnh, hãy hướng vòi trực tiếp vào mắt với áp lực nhẹ và nhiệt độ hơi ấm, đồng thời dùng ngón tay giữ mí mắt mở rộng.

Tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức. Nếu Trung tâm Kiểm soát Chất độc khuyến nghị bạn đến gặp bác sĩ sau khi rửa mắt, hãy đến bệnh viện ngay để được điều trị kịp thời.

Lời khuyên hữu ích

Thay đổi dung dịch rửa cho từng mắt để tránh lây nhiễm vi khuẩn chéo.
Một số nhà thuốc cung cấp bộ dụng cụ rửa mắt bao gồm cốc nhỏ vừa khít với mắt và dung dịch rửa vô trùng.

Cảnh báo quan trọng

Không sử dụng quá nhiều muối. Dung dịch quá mặn có thể làm vỡ tế bào, gây khó chịu hoặc đau đớn.
Tránh sử dụng nước quá nóng hoặc quá lạnh.
Luôn tuân thủ các quy trình an toàn khi làm việc với hóa chất, bao gồm đeo thiết bị bảo vệ mắt. Mặc dù không thể loại bỏ hoàn toàn rủi ro, nhưng các biện pháp này giúp giảm thiểu đáng kể nguy cơ chấn thương.