Hướng dẫn trồng và chăm sóc cây bonsai

Chọn loại cây phù hợp. Bạn cần chọn loại cây phù hợp với môi trường sống của mình. Khí hậu địa phương và điều kiện trong nhà đều là yếu tố quan trọng khi quyết định trồng loại cây nào. Để đảm bảo, hãy chọn các giống cây bản địa tại khu vực bạn sinh sống.

• Các loại cây rụng lá như cây du Trung Quốc, cây du Nhật Bản, mộc lan, sồi và táo dại là lựa chọn lý tưởng cho bonsai ngoài trời. Chỉ cần đảm bảo chúng có thể phát triển tốt trong điều kiện khí hậu của bạn.
• Nếu bạn yêu thích cây thường xanh, hãy chọn tùng, thông, vân sam hoặc tuyết tùng.
• Đối với cây trồng trong nhà hoặc vùng khí hậu nóng, các loại cây nhiệt đới như ngọc bích, hồng tuyết và ô liu là sự lựa chọn hoàn hảo.

Quyết định có nên trồng cây từ hạt hay không. Trồng bonsai từ hạt là một hành trình dài đầy thử thách nhưng cũng vô cùng thú vị. Bạn sẽ cần kiên nhẫn chờ đợi cho đến khi cây bén rễ và phát triển vững chắc trước khi bắt đầu uốn nắn và tạo dáng. Tùy thuộc vào loại cây, quá trình này có thể kéo dài đến 5 năm. Nhiều người chia sẻ rằng công sức và thời gian bỏ ra là xứng đáng, vì hạt giống thường rẻ và bạn có thể kiểm soát cây từ giai đoạn đầu tiên. Để trồng bonsai từ hạt, hãy làm theo các bước sau:

• Mua hạt giống bonsai, ngâm qua đêm và gieo vào đất thoát nước tốt, giàu dinh dưỡng phù hợp với loại cây. Sử dụng chậu thông thường trong giai đoạn đầu, chưa cần dùng chậu gốm trang trí.
• Cung cấp đủ nước, ánh sáng và nhiệt độ phù hợp với loại cây.
• Chờ cây phát triển cứng cáp trước khi bắt đầu uốn tỉa.

Cân nhắc tìm cây bonsai có sẵn trong tự nhiên. Phương pháp này đòi hỏi kỹ năng và kiến thức chuyên sâu. Nếu bạn muốn tìm một cây bonsai ngoài thiên nhiên, hãy lưu ý những điều sau:

• Chọn cây có thân cứng cáp nhưng còn non, vì cây già khó thích nghi với chậu.
• Ưu tiên cây có bộ rễ tỏa đều, không bị lệch hoặc đan xen với cây khác.
• Đào cây cùng một lượng đất lớn để tránh sốc khi chuyển sang chậu.
• Trồng cây trong chậu rộng, chăm sóc theo nhu cầu và chờ khoảng một năm trước khi uốn tỉa.

Chọn cây bonsai đã được tạo dáng sẵn. Đây là cách dễ dàng nhất để bắt đầu với nghệ thuật bonsai, nhưng cũng là phương án tốn kém nhất. Những cây này đã được chăm sóc và tạo dáng kỹ lưỡng, vì vậy giá thành thường cao. Bạn có thể tìm mua tại vườn ươm, cửa hàng cây cảnh hoặc trực tuyến.

• Khi mua cây đã tạo dáng, hãy hỏi kỹ về cách chăm sóc từ người bán.
• Cho cây thời gian thích nghi với môi trường mới trước khi cắt tỉa.

Lưu ý đến yếu tố mùa trong năm. Cây bonsai, giống như các loại cây khác, phản ứng rõ rệt với sự thay đổi của các mùa. Nếu trồng ngoài trời, cây sẽ chịu ảnh hưởng lớn từ nhiệt độ, ánh sáng và lượng mưa. Dù bạn sống ở vùng có bốn mùa rõ rệt hay khí hậu ổn định, hãy tìm hiểu kỹ về phản ứng của cây với từng mùa để chăm sóc phù hợp.

• Mùa đông là thời gian cây ngủ đông, không phát triển nên chỉ cần tưới nước vừa đủ, tránh cắt tỉa nhiều.
• Mùa xuân, cây sử dụng dinh dưỡng tích trữ để đâm chồi, là thời điểm lý tưởng để thay chậu và cắt tỉa.
• Mùa hè, cây tiếp tục sinh trưởng mạnh, cần tưới nước đầy đủ.
• Mùa thu, cây phát triển chậm lại và tích trữ dinh dưỡng, là thời gian thích hợp để cắt tỉa và thay chậu.

Cho cây tắm nắng buổi sáng và nghỉ ngơi trong bóng râm buổi chiều. Nhu cầu ánh sáng của cây bonsai tùy thuộc vào loại cây và khí hậu địa phương, nhưng hầu hết đều phát triển tốt dưới ánh nắng dịu nhẹ buổi sáng. Để đảm bảo cây nhận ánh sáng đều, hãy xoay chậu 90 độ sau vài ngày.

• Với cây trồng trong nhà, sử dụng rèm cửa để che nắng gắt vào mùa hè.

Bảo vệ cây khỏi nhiệt độ khắc nghiệt. Vào mùa hè, cây có thể sống ngoài trời, nhưng cần đem vào nhà khi nhiệt độ xuống dưới 4°C. Trước mùa đông, hãy giúp cây thích nghi bằng cách đưa cây vào nhà vài tiếng mỗi ngày, sau đó để cây trong nhà hoàn toàn.

Cung cấp nước và dinh dưỡng đầy đủ. Sử dụng phân bón chuyên dụng cho bonsai để duy trì sức khỏe của cây. Tưới nước khi đất bắt đầu khô, tần suất tùy thuộc vào loại cây và mùa. Mùa hè có thể cần tưới hàng ngày, trong khi mùa đông chỉ cần tưới vài ngày một lần.

Lựa chọn phong cách tạo dáng phù hợp. Có nhiều phong cách truyền thống để bạn lựa chọn, từ những kiểu mô phỏng tự nhiên đến các dáng độc đáo. Dưới đây là một số thế bonsai phổ biến:

• Chokkan: Thế thẳng đứng trang trọng, thể hiện sự mạnh mẽ với các cành tỏa đều.
• Moyohgi: Thế đứng thẳng phóng khoáng, tạo cảm giác tự nhiên hơn.
• Shakan: Thế nghiêng, như cây đang đứng trước gió, mang vẻ ấn tượng.
• Bunjingi: Thế “văn nhân”, với thân dài, xoắn và ít cành.

Uốn nắn thân và cành cây. Quá trình tạo dáng cho cây bonsai bao gồm việc uốn thân và cành để định hướng sự phát triển của cây. Sử dụng dây thép để giữ dáng cây theo các bước sau:

• Dùng dây đồng ủ cho cây thường xanh và dây nhôm cho cây rụng lá. Chọn dây thép cỡ lớn hơn cho thân và dây mỏng hơn cho cành.
• Quấn dây quanh thân hoặc cành 1-2 vòng, đảm bảo không quá chặt để tránh làm tổn thương cây.
• Quấn dây theo góc 45 độ, giữ cây cố định trong khi thực hiện.
• Thời điểm quấn dây phụ thuộc vào mùa và việc cây có vừa thay chậu hay không.
• Khi cây phát triển theo hình dáng mong muốn, tháo dây và tiếp tục uốn nắn cho đến khi cây giữ được dáng mà không cần dây.

Cắt tỉa cây một cách khéo léo. Sử dụng kéo tỉa chuyên dụng để loại bỏ lá, chồi và cành một cách có chọn lọc, giúp cây phát triển theo ý muốn. Mỗi lần cắt tỉa sẽ kích thích sự phát triển của chồi mới. Nghệ thuật cắt tỉa đòi hỏi thời gian và sự kiên nhẫn.

• Khi chuyển cây sang chậu nhỏ, tỉa bớt rễ để phù hợp với kích thước chậu. Không tỉa rễ trước khi thân cây đạt kích thước mong muốn.
• Cắt tỉa vào mùa hè để kích thích chồi mới, và cắt bỏ cành lớn vào mùa thu khi cây ít hoạt động. Duy trì cắt tỉa vào cuối mùa đông hoặc đầu xuân.
• Tránh cắt tỉa quá mức để không làm hư hại cây.

Chuyển cây sang chậu trưng bày. Khi cây bonsai đã hoàn thiện dáng thế, hãy chuyển nó sang chậu trưng bày phù hợp. Chọn chậu gốm hoặc gỗ có thiết kế tinh tế để tôn lên vẻ đẹp của cây. Đảm bảo chậu đủ rộng để chứa đủ đất và dinh dưỡng cần thiết.

• Chọn chậu có chiều dài tương đương chiều cao của cây. Thân cây càng to, chậu càng cần sâu.

Thêm điểm nhấn cho chậu cây. Dù cây bonsai là trung tâm, những vật trang trí nhỏ như đá, vỏ sò hoặc cây cỏ mini có thể tạo nên khung cảnh sống động, như một khu rừng thu nhỏ hoặc bãi biển tí hon.

• Tránh đặt vật cản gần rễ cây.
• Rêu xanh là lựa chọn tuyệt vời để tạo nên khung cảnh tự nhiên.

Trưng bày cây bonsai như một tác phẩm nghệ thuật. Một cây bonsai đẹp xứng đáng được đặt trên giá trưng bày tinh tế. Bạn có thể sử dụng giá gỗ hoặc kim loại đặt trước tường để làm nổi bật vẻ đẹp của cây. Đặt cây gần cửa sổ để đảm bảo cây nhận đủ ánh sáng. Tiếp tục chăm sóc, tưới nước và bón phân để cây bonsai của bạn tồn tại và phát triển qua nhiều năm.