Hướng dẫn Tự Trồng Cây Bonsai

25/02/2025

Nội dung bài viết

Nghệ thuật trồng cây bonsai đã tồn tại hàng ngàn năm, mang trong mình vẻ đẹp cổ điển và sâu sắc. Dù thường gắn liền với Nhật Bản, bonsai thực chất bắt nguồn từ Trung Quốc, nơi nó gắn kết với triết lý Thiền Phật giáo. Ngày nay, bonsai không chỉ là một hình thức trang trí mà còn là niềm vui thư giãn, giúp người trồng khám phá sự sáng tạo và chiêm nghiệm qua từng giai đoạn phát triển của cây. Hãy bắt đầu từ Bước 1 để tự tạo nên một tác phẩm bonsai của riêng bạn.

Các bước thực hiện

Lựa Chọn Cây Bonsai Phù Hợp Với Bạn

Chọn loài cây phù hợp với khí hậu nơi bạn sống. Mỗi loài cây bonsai có yêu cầu khí hậu khác nhau. Một số cây không chịu được lạnh giá, trong khi những loài khác cần nhiệt độ thấp để ngủ đông và chuẩn bị cho mùa xuân. Khi chọn cây, hãy đảm bảo rằng nó có thể thích nghi với điều kiện thời tiết của bạn, đặc biệt nếu bạn trồng ngoài trời. Nhân viên vườn ươm sẽ hỗ trợ bạn nếu bạn không chắc chắn.

Cây bách xù là lựa chọn lý tưởng cho người mới bắt đầu. Loại cây này dễ trồng, chịu được nhiều điều kiện khí hậu và phát triển tốt ở cả Bắc và Nam bán cầu. Cây bách xù cũng dễ dàng cắt tỉa và tạo dáng, đồng thời giữ được màu xanh quanh năm.
Các loài cây lá kim khác như thông, vân sam, và tuyết tùng cũng phù hợp để trồng bonsai. Ngoài ra, cây rụng lá như phong Nhật, mộc lan, cây du, và sồi cũng là những lựa chọn tuyệt vời. Đối với khí hậu ôn đới hoặc trong nhà, cây cẩm thạch và cây bỏng nẻ là những ứng cử viên sáng giá.

Quyết định môi trường trồng cây: trong nhà hay ngoài trời. Nhu cầu của cây bonsai trong nhà và ngoài trời khác biệt đáng kể. Môi trường trong nhà thường khô và ít ánh sáng hơn, vì vậy hãy chọn những loại cây có yêu cầu ánh sáng và độ ẩm thấp. Dưới đây là một số loại cây bonsai phổ biến, phân loại theo môi trường phù hợp:

Trong nhà: Đa, Xa kê, Bạch tuyết mai, Dành dành, Hoa trà.
Ngoài trời: Bách xù, Bách, Tuyết tùng, Phong, Bulô, Sồi, Bạch quả, Thông, Du.
Lưu ý rằng một số cây chịu rét tốt như bách xù có thể trồng cả trong nhà và ngoài trời nếu được chăm sóc đúng cách.

Lựa chọn kích thước cây bonsai phù hợp. Cây bonsai có nhiều kích cỡ khác nhau, từ 15,2 cm đến 0,9 m khi trưởng thành. Nếu trồng từ cây giống hoặc cành giâm, cây có thể nhỏ hơn. Cây lớn hơn cần nhiều nước, đất và ánh sáng, vì vậy hãy đảm bảo bạn có đủ điều kiện trước khi quyết định.

Một số yếu tố cần cân nhắc khi chọn kích thước:
- Kích thước chậu trồng
- Không gian tại nhà hoặc văn phòng
- Lượng ánh sáng mặt trời cây nhận được
- Thời gian chăm sóc bạn có thể dành cho cây (cây lớn cần nhiều thời gian cắt tỉa hơn)

Hình dung cây bonsai hoàn thiện khi chọn cây. Sau khi quyết định loại cây và kích thước, hãy đến vườn ươm hoặc cửa hàng cây cảnh để chọn cây. Tìm cây có lá xanh tươi, khỏe mạnh hoặc màu kim loại để đảm bảo sức sống. Khi đã chọn được cây khỏe mạnh, hãy tưởng tượng hình dáng cây sau khi cắt tỉa. Quá trình tạo hình bonsai có thể mất nhiều năm, vì vậy hãy chọn cây có hình dáng tự nhiên gần với ý tưởng của bạn.

Nếu trồng từ hạt, bạn có thể kiểm soát sự phát triển của cây, nhưng phải mất đến 5 năm để cây trưởng thành. Nếu muốn cắt tỉa ngay, hãy chọn cây đã lớn.
Cành giâm là lựa chọn tốt, vừa tiết kiệm thời gian vừa cho phép bạn kiểm soát sự phát triển của cây.

Chọn chậu phù hợp. Chậu bonsai cần đủ lớn để phủ kín rễ cây, đồng thời có lỗ thoát nước để tránh thối rễ. Chậu quá lớn có thể làm cây trông kỳ cục, vì vậy hãy chọn chậu vừa đủ để hỗ trợ rễ mà không làm mất đi vẻ đẹp thẩm mỹ.

Nhiều người chọn trồng cây trong chậu đơn giản trước, sau đó chuyển sang chậu đẹp hơn khi cây phát triển hoàn thiện. Điều này đặc biệt hữu ích với những cây yếu, giúp bạn tiết kiệm chi phí và đảm bảo cây khỏe mạnh trước khi đầu tư vào chậu đẹp.

Trồng Cây vào Chậu

Chuẩn bị cây trước khi thay chậu. Nếu bạn vừa mua một cây bonsai từ cửa hàng với chậu nhựa không đẹp mắt hoặc muốn chuyển cây tự trồng vào chậu mới, hãy chuẩn bị kỹ lưỡng. Đảm bảo cây đã được cắt tỉa theo hình dáng mong muốn. Nếu cần định hướng phát triển, hãy quấn dây chắc chắn quanh thân hoặc cành. Cây cần ở trạng thái tốt nhất trước khi thay chậu, vì quá trình này có thể gây căng thẳng cho cây.

Cây theo mùa (như cây rụng lá) nên được thay chậu vào mùa xuân, khi nhiệt độ ấm lên kích thích tăng trưởng mạnh, giúp cây phục hồi nhanh sau cắt tỉa và xén rễ.
Giảm tưới nước trước khi thay chậu để đất khô và dễ xử lý hơn.

Nhấc cây ra khỏi chậu cũ và làm sạch rễ. Nhẹ nhàng đưa cây ra khỏi chậu, tránh làm tổn thương thân chính. Dùng xẻng bứng cây nếu cần. Phần lớn rễ sẽ được cắt tỉa trước khi trồng lại, vì vậy hãy làm sạch đất bám để quan sát rõ rễ. Dùng chổi cào rễ, đũa hoặc nhíp để loại bỏ đất thừa.

Rễ không cần phải sạch hoàn toàn, chỉ cần đủ để bạn thực hiện cắt tỉa dễ dàng.

Cắt tỉa rễ cây. Để kiểm soát sự phát triển của cây bonsai và giữ nó gọn gàng trong chậu, hãy tỉa bớt rễ. Loại bỏ những rễ to, dày và rễ mọc hướng lên, giữ lại các rễ nhỏ, mảnh gần mặt đất. Rễ mảnh hút nước tốt hơn trong chậu nhỏ, giúp cây phát triển cân đối.

Chuẩn bị chậu mới. Trước khi đặt cây vào chậu, hãy đảm bảo đất mới sạch và thoát nước tốt. Lót một lớp đất hòn dưới đáy chậu, sau đó phủ lên một lớp đất mịn hơn. Đất thoát nước kém có thể gây úng rễ và làm cây chết. Để lại một khoảng trống nhỏ phía trên chậu để che phủ rễ sau khi trồng.

Trồng cây vào chậu mới. Đặt cây vào chậu theo hướng mong muốn, sau đó lấp đất hoặc hỗn hợp trồng giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt xung quanh rễ. Bạn có thể thêm một lớp rêu hoặc sỏi lên trên để tăng tính thẩm mỹ và giữ cây ổn định.

Nếu cây không đứng thẳng, hãy buộc dây từ đáy chậu qua lỗ thoát nước để cố định rễ.
Lắp sàng mắt lưới trên lỗ thoát nước để ngăn đất bị rửa trôi.

Chăm sóc cây bonsai mới sau khi thay chậu. Cây vừa trải qua quá trình thay chậu cần thời gian phục hồi. Trong 2-3 tuần đầu, hãy đặt cây ở nơi có bóng râm nhẹ, tránh gió mạnh và ánh nắng trực tiếp. Tưới nước đều đặn nhưng tránh bón phân cho đến khi rễ ổn định. Việc này giúp cây thích nghi với môi trường mới và phát triển khỏe mạnh.

Cây rụng lá theo mùa nên được thay chậu vào mùa xuân, khi chúng bắt đầu chu kỳ tăng trưởng. Nếu cây trồng trong nhà, hãy chuyển ra ngoài trời để tận dụng ánh sáng và nhiệt độ ấm áp.
Bạn có thể thử trồng thêm các cây nhỏ khác trong chậu để tạo cảnh quan sinh động. Chọn cây có nhu cầu ánh sáng và nước tương tự để đảm bảo sự phát triển đồng đều.

Trồng Cây Bonsai Từ Hạt

Chuẩn bị hạt giống. Trồng bonsai từ hạt là quá trình dài và đòi hỏi sự kiên nhẫn. Tùy loại cây, có thể mất 4-5 năm để thân cây đạt đường kính 2,5 cm. Một số hạt cần điều kiện nảy mầm đặc biệt. Tuy nhiên, phương pháp này mang lại trải nghiệm tuyệt vời vì bạn có thể kiểm soát sự phát triển của cây từ khi nó còn là mầm non. Hãy mua hạt giống từ cửa hàng hoặc thu thập từ tự nhiên.

Cây rụng lá như sồi, phong có hạt dễ nhận biết và thu hoạch, là lựa chọn lý tưởng cho người mới bắt đầu.
Ưu tiên sử dụng hạt tươi, vì khả năng nảy mầm của hạt cây thường ngắn hơn so với hạt hoa hoặc rau.

Kích thích hạt giống nảy mầm. Hạt giống cần được chăm sóc cẩn thận để nảy mầm. Ở vùng có mùa đông lạnh, hạt thường rụng vào mùa thu, ngủ đông và nảy mầm vào mùa xuân. Bạn có thể mô phỏng điều kiện này bằng cách đặt hạt trong tủ lạnh.

Nếu sống ở vùng ôn đới, hãy chôn hạt trong chậu nhỏ và để ngoài trời suốt mùa đông. Nếu không, đặt hạt trong túi nhựa kín cùng hỗn hợp ẩm và để trong tủ lạnh, sau đó đưa ra ngoài vào mùa xuân.
Để mô phỏng chu kỳ nhiệt độ tự nhiên, di chuyển túi hạt từ kệ dưới lên kệ trên tủ lạnh trong mùa đông, sau đó di chuyển ngược lại vào cuối mùa.

Chuyển cây giống sang chậu ươm. Khi hạt nảy mầm, hãy chuyển chúng sang chậu nhỏ chứa đất phù hợp. Nếu hạt nảy mầm tự nhiên ngoài trời, bạn có thể để nguyên trong chậu ươm. Nếu không, hãy chuyển hạt từ tủ lạnh sang chậu đất. Đào lỗ nhỏ, đặt hạt sao cho mầm hướng lên và rễ hướng xuống. Tưới nước ngay và giữ đất ẩm nhưng không quá ướt.

Tránh bón phân trong 5-6 tuần đầu để rễ non không bị tổn thương. Bắt đầu với lượng phân nhỏ để tránh làm cháy rễ.

Giữ cây con ở nơi có nhiệt độ phù hợp. Khi hạt giống bắt đầu phát triển, hãy tránh để cây non tiếp xúc với nhiệt độ lạnh đột ngột. Nếu bạn sống ở vùng có mùa xuân ấm áp, hãy đưa cây ra ngoài trời nhưng ở nơi có mái che, tránh ánh nắng trực tiếp và gió mạnh. Đối với cây nhiệt đới hoặc hạt giống ươm trái mùa, hãy giữ cây trong nhà hoặc nhà kính để đảm bảo nhiệt độ ấm áp.

Dù đặt cây ở đâu, hãy tưới nước đều đặn nhưng tránh để đất quá ẩm ướt. Giữ đất luôn ẩm nhẹ là điều cần thiết.

Chăm sóc cây con khi phát triển. Duy trì chế độ tưới nước và ánh sáng phù hợp khi cây con lớn lên. Cây rụng lá sẽ mọc hai lá mầm nhỏ trước khi phát triển lá thật. Khi cây đã cứng cáp, bạn có thể chuyển sang chậu lớn hơn để phù hợp với sự phát triển của cây.

Khi cây đã ổn định, hãy đặt nó ngoài trời với ánh nắng buổi sáng và bóng râm buổi chiều, trừ khi loại cây của bạn cần được giữ trong nhà do khí hậu không phù hợp.