Khám phá những món ăn Trung Hoa ít người biết đến có ảnh hưởng sâu sắc đến ẩm thực Việt

Vì quá trình giao lưu văn hóa và các biến cố lịch sử, rất nhiều món ăn trong nền ẩm thực Việt Nam có nguồn gốc từ Trung Quốc. Những món ăn và gia vị quen thuộc như hủ tiếu, lẩu, xì dầu,… có lẽ bạn chưa từng nghĩ rằng chúng lại mang đậm ảnh hưởng của Trung Hoa. Cùng khám phá chi tiết trong bài viết này để hiểu rõ hơn về lịch sử và tên gọi của chúng.

Món lẩu bắt nguồn từ chữ “爐" trong tiếng Trung, phát âm theo giọng Quảng Đông là “lầu”, có nghĩa là cái lò. Theo nhiều tài liệu, món ăn này có nguồn gốc từ Mông Cổ, và người Trung Quốc ở các vùng Quảng Đông, Triều Châu đã mang món này đến Việt Nam, nơi nó được gọi là lẩu.

Ngày nay, người Trung Quốc đại lục gọi món lẩu là “火锅" (hỏa oa) có nghĩa là cái nồi lửa, trong khi người Quảng Đông lại gọi món lẩu là "打邊爐" (tá biên lầu), nghe rất quen thuộc phải không? Lẩu và tả pí lù (hay nhiều cách viết khác như tả pín lù) thực chất chỉ là những tên gọi khác nhau của cùng một món. Cái tên “tạp” trong “tạp pín lù” mà nhiều người hiểu lầm không có nghĩa là tạp nham, mà thực chất "打邊爐" trong tiếng Quảng Đông có nghĩa là “cái nồi được đặt trên lò”, chỉ là cách gọi trại trong tiếng Việt dẫn đến sự hiểu lầm.

Sâm bổ lượng (hay còn gọi là chè sâm bổ lượng) là món ăn nổi tiếng có xuất xứ từ vùng Quảng Đông của Trung Quốc. Món ăn này vẫn rất phổ biến ở các khu vực như Quảng Đông, Hồng Kông, Ma Cao và Hải Nam. Tên gọi của món ăn bắt nguồn từ từ "清補涼", khi đọc theo âm Hán-Việt là "thanh bổ lượng", nghĩa là nước mát. Dần dần, tên gọi được thay đổi thành sâm bổ lượng, hoặc người Việt thường thay từ 'thanh' bằng 'sâm' để dễ dàng hình dung về các loại thảo dược quý có trong món ăn này.

Xì dầu (hay nước tương) có nguồn gốc từ chữ “豉油", khi đọc theo tiếng Quảng Đông sẽ thành "xì dầu", có nghĩa đen là dầu làm từ đậu, phản ánh quá trình sản xuất của loại nước chấm này. Thật đơn giản và dễ hiểu phải không?

Mì chính (hay bột ngọt) cũng bắt nguồn từ chữ “味精” (đọc theo tiếng Quảng Đông là “mềi chinh”), có nghĩa là “hương vị tinh luyện”, thể hiện bản chất của sản phẩm này trong việc làm gia tăng hương vị món ăn.

Lạp xưởng là món ăn có nguồn gốc từ tiếng Quảng Đông, mang tên “臘腸” (đọc gần giống với lạp xưởng). Tên gọi Hán-Việt của món này là “lạp trường”. “Lạp” có nghĩa là thịt muối, còn “trường” chỉ ruột, vì lạp xưởng được làm bằng cách xay nhuyễn thịt heo, trộn cùng gia vị rồi nhồi vào ruột heo, sau đó đem phơi khô.

Hoành thánh có nguồn gốc từ chữ “雲吞”, khi đọc theo tiếng Quảng Đông là “quành thánh”, âm Hán-Việt là vân thôn, nghĩa là "nuốt mây", bởi hình dáng của viên hoành thánh giống như những đám mây nhẹ nhàng bay lượn. Thật là một cái tên đầy chất thơ phải không?

Sủi cảo và há cảo đều có nguồn gốc từ Triều Châu. Sủi cảo trong tiếng Quảng Đông là “水餃” (đọc là “suẩy cẩu”), mang nghĩa đen là "bánh luộc trong nước", với chữ “餃” là tên một loại bánh hấp có vỏ trong suốt, giống như bánh bột lọc. Còn há cảo, bắt nguồn từ chữ “蝦餃” (đọc theo Quảng Đông là "há cẩu"), âm Hán-Việt là “hà giáo”, nghĩa là “con tôm cuộn trong bột”.

Xíu mại được gọi theo chữ “燒賣” trong tiếng Quảng Đông là “xiu mại”, với nghĩa đen là “làm để bán”. Món ăn này, khi bắt nguồn từ Trung Quốc, thực chất là một loại bánh hấp tương tự sủi cảo, há cảo, không phải là thịt viên như cách chế biến ở Việt Nam hiện nay.

Tại miền Nam, món ăn này được gọi đầy đủ là giò cháo quẩy (hoặc giò chéo quẩy/dầu chéo quẩy), bắt nguồn từ chữ “油炸鬼” (đọc theo tiếng Quảng là “dầu cha quẩy”), nghĩa là “khối bột chiên trong dầu”, thể hiện sự giản dị nhưng đặc trưng của món ăn này.

Xá xíu trong tiếng Quảng Đông được viết là 叉燒 (đọc là “cha xiu”), nghĩa đen là "thịt xiên nướng". Món ăn này có nguồn gốc từ việc lạng thịt heo, bỏ xương, ướp gia vị và xiên lên, sau đó nướng trên lửa, mang đến hương vị đặc trưng không thể lẫn vào đâu được.

Xá xíu có thể được thưởng thức cùng với cơm trắng hoặc chế biến thành những món ngon khác như bánh bao xá xíu, hủ tiếu xá xíu, mì xá xíu,... Mỗi món lại mang một hương vị đặc trưng không thể cưỡng lại.

Bạc xỉu (hay còn gọi là bạc sỉu) mang tên đầy đủ là 白底小啡 (đọc theo tiếng Quảng là “bạc tẩy xỉu phé”, rút gọn thành “bạc xỉu”). Từng chữ trong tên gọi đều có ý nghĩa thú vị: “白” chỉ màu trắng (sữa), “底” là tẩy (cái ly đá), “小” là ít, “啡” là cà phê. Do đó, món này có nghĩa là ly sữa với một chút cà phê, tạo nên thức uống ngọt ngào và đầy mê hoặc.

Chuyện kể rằng, người Tiều xưa khi bị người Phúc Kiến xua đuổi, phải di cư xuống vùng đất Triều Châu. Ở đây, với đất đai khô cằn và môi trường hoang dã, họ đã sáng tạo ra phương pháp chế biến thịt bằng cách ướp mặn, kho mặn để bảo quản lâu dài, tạo nên món 叉燒 (đọc theo tiếng Quảng là phá lấu). Món này có thể được nấu quanh năm, cứ hết nước lại thêm vào và có thể ăn suốt mà không hỏng.

Một điều cần lưu ý là loại phá lấu phổ biến hiện nay ở Sài Gòn không phải là phá lấu truyền thống của người Hoa, mà đã được biến tấu rất nhiều. Nếu muốn thưởng thức phá lấu đúng kiểu người Hoa, bạn có thể ghé thăm các quận 5, 6, 11, nơi tập trung đông đảo người Hoa sinh sống.

Ca dé là một loại nhân bánh được làm từ sự kết hợp tinh tế của nước cốt dừa, trứng và sữa, tạo thành một hỗn hợp sánh mịn, béo ngậy và thơm lừng. Dù là món ăn có nguồn gốc từ người Hoa, nhưng cái tên ca dé lại bắt nguồn từ một loại mứt chấm nổi tiếng của Malaysia gọi là “kaya”, với thành phần nguyên liệu rất giống nhau.

Ngoài các món đã kể, còn rất nhiều món ăn khác cũng mang đậm ảnh hưởng của nền ẩm thực Trung Quốc. Chẳng hạn như hủ tiếu, với tên gốc là “粿條” (đọc là "quỏa tiều"), có nghĩa là sợi bột dẹp làm từ bột gạo. Ngoài ra, còn có món chè vừng hay chè mèn đen với tên gọi là 芝麻糊 (đọc là chí mà phủ).

Kinh nghiệm hay từ Tripi