Lễ cúng ông Công ông Táo ở ba miền Bắc, Trung, Nam có những điểm khác biệt như thế nào?

14/06/2025

Nội dung bài viết

Lễ cúng ông Công ông Táo là truyền thống của người Việt vào ngày 23 tháng Chạp, tuy đều chung mục đích nhưng mỗi miền lại có nét riêng biệt dựa trên tín ngưỡng và phong tục vùng miền.

Vào dịp gần 23 tháng Chạp, các gia đình tất bật chuẩn bị để tiễn ông Công ông Táo về trời, báo cáo với Ngọc Hoàng về mọi điều tốt xấu trong năm qua.

Bên cạnh các nghi thức truyền thống như chuẩn bị mâm cỗ chu đáo, cúng từ ngày 20 đến 23 tháng Chạp, lau dọn bàn thờ sạch sẽ và ăn mặc chỉnh tề, mỗi vùng miền lại có những phong tục riêng biệt.

Thời gian và cách cúng ông Công ông Táo tại miền Bắc

Người miền Bắc tin rằng sau 12 giờ trưa ngày 23 tháng Chạp, ông Công ông Táo sẽ về trời và rời xa dương gian, vì vậy họ thường tổ chức lễ cúng từ rất sớm.

Thông thường, lễ cúng tại miền Bắc diễn ra từ ngày 20 tháng Chạp đến muộn nhất là trước 12 giờ trưa ngày 23 tháng Chạp.

Điểm khác biệt dễ nhận thấy nhất của mâm lễ miền Bắc so với miền Nam và Trung là bên cạnh các món truyền thống như xôi, gà, chả, nem rán, giò thủ, còn có cá chép giấy dùng để đốt sau lễ hoặc cá chép sống để thả phóng sinh.

Tùy theo tập quán gia đình, mâm lễ có thể gồm một hoặc ba con cá chép vàng cùng bộ áo mũ dành cho các Táo quân.

Nét đặc sắc trong lễ cúng ông Công ông Táo tại miền Bắc

Người miền Bắc mong muốn các Táo quân báo cáo với Ngọc Hoàng những điều tốt đẹp của gia chủ nên thường chuẩn bị thêm xôi chè, thường dùng nếp cái, xôi vò và chè bà cốt trên mâm cúng.

Quan niệm dân gian còn cho rằng đây là thời điểm bàn giao giữa Hành thiên và ông Táo, vì vậy sau lễ cúng, gia đình sẽ tiến hành bao sái, rút tỉa chân nhang, vệ sinh bát hương cùng không gian thờ cúng thật sạch sẽ trang nghiêm.

Thời gian và cách cúng ông Công ông Táo ở miền Nam

Miền Nam đơn giản hơn với phong tục cúng đặc biệt, hầu hết người miền Nam thực hiện lễ cúng ông Táo trong hai ngày, trong đó ngày 23 tháng Chạp là dịp chính tiễn ông Táo về trời.

Theo tín ngưỡng miền Nam, ông Táo sẽ bẩm báo từ ngày 23 đến 30 tháng Chạp, vì vậy họ còn tổ chức lễ đón ông Táo trở về nhà vào ngày 7 tháng Giêng hàng năm.

Phong tục cúng ông Công ông Táo ở miền Nam

Người miền Nam thường làm lễ cúng vào cuối ngày, sau bữa tối và khi bếp không còn dùng đến, thường thực hiện từ 20h00 đến 23h00.

Dưới ảnh hưởng giao thoa văn hóa, mâm lễ miền Nam có thể gồm các món truyền thống hoặc mâm chay, kèm theo đĩa kẹo thèo lèo (kẹo đậu phộng, kẹo vừng) và bộ “cò bay, ngựa chạy”.

“Cò bay, ngựa chạy” là hình ảnh con cò và con ngựa được làm từ giấy để hóa sau lễ, giúp ông Táo về trời nhanh chóng; đồng thời gia chủ cũng chuẩn bị 3 bộ quần áo giấy cho ba vị Táo.

Khác với các miền khác, miền Nam không thực hiện tục rút chân nhang, không hóa vàng áo mũ thờ, và không mua cá chép thả trong chậu hay thả ra sông.

Thời gian và nghi lễ cúng ông Công ông Táo ở miền Trung

Lễ cúng ông Công ông Táo ở miền Trung thường được xem là cầu kỳ và đặc sắc nhất trong ba miền.

Người Huế cùng một số tỉnh lân cận thờ ông Táo tại hai nơi: một là tại Trang Ông, hai là bàn thờ nhỏ đặt trong bếp.

Trước khi làm lễ, nơi thờ được lau dọn sạch sẽ, gia chủ thay cát mới cho lư hương; sau lễ, tượng đất nung của ba ông Táo được mang ra miếu hoặc đặt dưới gốc cây cổ thụ ở ngã ba đường và thay thế bằng tượng mới.

Nét đặc trưng lễ cúng ông Công ông Táo ở miền Trung

Hành động này mang ý nghĩa bắt đầu một nhiệm kỳ mới trong việc trông nom bếp núc; mâm cúng miền Trung thường có nhiều lễ vật cùng một con ngựa giấy được làm rất tỉ mỉ với yên cương đầy đủ.

Sáng 23 tháng Chạp, người dân dựng cây nêu trước sân nhà hoặc sân đình để xua đuổi ma quỷ khi các vị thần trông coi nhà vắng mặt, đồng thời tổ chức lễ hạ nêu vào mùng 7 tháng Giêng.

Ngoài ra, miền Trung còn có lễ cúng chiều 30 Tết để rước thần về, và sáng mùng 1 Tết tổ chức an vị ông Táo mới.

Những nét khác biệt đặc sắc trong lễ cúng ông Táo ba miền

Khám phá sự đa dạng trong phong tục lễ cúng ông Táo của ba miền Bắc, Trung, Nam

	Miền Bắc	Miền Trung	Miền Nam
Thời gian cúng	Bắt đầu từ ngày 20, muộn nhất là 12h trưa 23 tháng Chạp.	Đêm 22, rạng 23 âm lịch.	Từ 20h00 đến 23h00 ngày 23 tháng Chạp.
Lễ vật cúng	Cá chép sống	Con ngựa bằng giấy có đủ bộ yên, cương.	Mũ, áo và đôi hia bằng giấy.
Mâm cỗ cúng	Xôi, gà, giò, chả, canh măng, nem...	Đồ cúng, hoa tươi, hoa quả, đặt tượng mới và tượng cũ cạnh nhau. Mâm cơm phải có cá thu hoặc cá ngừ.	Nem, giò, bánh chưng, hành muối, gà luộc, đĩa đậu phộng, kẹo vừng đen...

Dù chung một cội nguồn, mỗi miền đất nước vẫn giữ gìn những tập tục riêng biệt, tạo nên bức tranh văn hóa Việt Nam đa sắc màu. Hy vọng bài viết đã mang đến cho bạn những hiểu biết sâu sắc về lễ cúng ông Công ông Táo ở ba miền.

Tripi - Hành trình khám phá văn hóa Việt

Du lịch

Ẩm thực

Khám phá

Đi Phượt

Vẻ đẹp Việt Nam

Chuyến đi