Phương pháp Loại bỏ Dịch lỏng Ứ đọng trong Tai

27/02/2025

Nội dung bài viết

Dịch lỏng ứ đọng trong tai là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến nhiễm trùng tai giữa, hay còn gọi là viêm tai giữa cấp (OM). Tình trạng viêm xảy ra khi dịch lỏng (thường là mủ) tích tụ trong tai, khiến màng nhĩ đỏ và đau, đôi khi kèm theo sốt. Tuy nhiên, dịch lỏng vẫn có thể tồn tại trong tai ngay cả khi tình trạng viêm đã hết; hiện tượng này được gọi là viêm tai giữa ứ dịch (OME). Trẻ em thường dễ mắc phải tình trạng này hơn người lớn. Một số biện pháp tại nhà có thể giúp loại bỏ dịch lỏng trong tai, mặc dù trong hầu hết trường hợp, dịch lỏng sẽ tự tiêu biến. Tuy nhiên, việc điều trị nguyên nhân gốc rễ vẫn là bước quan trọng nhất.

Các bước thực hiện

Chẩn đoán tình trạng bệnh

Chú ý đến các triệu chứng rõ ràng liên quan đến tai. Các dấu hiệu phổ biến nhất của viêm tai giữa cấp (OM) và viêm tai giữa ứ dịch (OME) bao gồm: đau tai hoặc trẻ dùng tay kéo tai (nếu trẻ chưa biết diễn đạt cơn đau), cáu gắt, sốt, thậm chí nôn mửa. Ngoài ra, trẻ có thể ăn uống hoặc ngủ không ngon do áp lực trong tai thay đổi, gây đau khi nằm, nhai hoặc bú.

Lưu ý rằng trẻ từ ba tháng đến hai tuổi là nhóm dễ bị viêm tai và ứ dịch trong tai nhất. Cha mẹ hoặc người chăm sóc cần cung cấp đầy đủ thông tin và tiền sử bệnh của trẻ. Việc theo dõi và ghi chép cẩn thận các triệu chứng là rất quan trọng.
Biết rằng bệnh OME thường không có triệu chứng rõ ràng. Một số người có thể cảm thấy đầy hoặc nghe tiếng “lụp bụp” trong tai.
Hãy đi khám ngay nếu nhận thấy dịch lỏng, mủ hoặc máu chảy ra từ tai.

Theo dõi các triệu chứng liên quan đến "cảm thường." Viêm tai thường là nhiễm trùng thứ phát sau cảm lạnh hoặc nhiễm trùng nguyên phát. Hãy quan sát các biểu hiện như chảy nước mũi, nghẹt mũi, ho, đau họng và sốt nhẹ trong vài ngày, vì đây là những dấu hiệu điển hình của cảm cúm.

Hầu hết cảm cúm do virus gây ra, nên thường không cần điều trị y tế vì không có cách chữa khỏi nhiễm virus. Chỉ cần chăm sóc y tế nếu sốt không giảm dù đã dùng thuốc hạ sốt như Tylenol hoặc Motrin (và nhiệt độ lên đến 38,9°C). Theo dõi các triệu chứng cảm cúm vì bác sĩ cần biết về tình trạng nhiễm trùng ban đầu. Cảm cúm thường kéo dài một tuần, nếu không cải thiện sau thời gian này, hãy đi khám.

Chú ý các dấu hiệu suy giảm thính lực. OM và OME có thể cản trở âm thanh, dẫn đến các vấn đề về thính giác. Các dấu hiệu bao gồm:

Không phản ứng với âm thanh nhỏ hoặc tiếng động
Cần tăng âm lượng ti vi hoặc radio
Nói chuyện với âm lượng lớn bất thường
Thiếu tập trung hoặc không chú ý

Hiểu về các biến chứng tiềm ẩn. Hầu hết viêm tai không gây biến chứng lâu dài và tự khỏi trong 2-3 ngày. Tuy nhiên, viêm và ứ dịch thường xuyên có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng như:

Suy giảm thính lực — Viêm tai có thể gây khó nghe, nhưng tình trạng kéo dài có thể làm tổn thương màng nhĩ và tai trong.
Chậm phát triển ngôn ngữ — Trẻ nhỏ bị giảm thính lực có thể chậm nói, đặc biệt khi chưa biết diễn đạt.
Nhiễm trùng lan rộng — Nhiễm trùng không được điều trị có thể lan sang các mô khác, gây viêm xương chũm hoặc ảnh hưởng đến não.
Rách màng nhĩ — Nhiễm trùng có thể làm thủng màng nhĩ, thường tự lành trong 3 ngày, nhưng đôi khi cần phẫu thuật.

Hẹn gặp bác sĩ. Nếu nghi ngờ viêm tai hoặc viêm tai giữa ứ dịch, hãy đi khám để được chẩn đoán. Bác sĩ sẽ dùng phễu soi tai để kiểm tra màng nhĩ.

Chuẩn bị trả lời các câu hỏi về triệu chứng. Nếu là trẻ nhỏ, bạn cần trả lời thay.
Nếu tình trạng kéo dài hoặc tái phát, bạn có thể cần gặp chuyên gia tai mũi họng.

Loại bỏ dịch lỏng khỏi tai

Sử dụng thuốc xịt mũi chứa steroid. Đây là loại thuốc kê đơn, giúp thông vòi nhĩ (Eustachian tube) bằng cách giảm viêm mũi. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng steroid mất vài ngày để phát huy hiệu quả tối đa, vì vậy bạn sẽ không thấy kết quả ngay lập tức.

Dùng thuốc thông mũi. Thuốc thông mũi không kê đơn có thể giúp thông tai và đẩy dịch lỏng ra ngoài. Bạn có thể chọn dạng xịt hoặc uống, có sẵn tại các hiệu thuốc. Hãy tuân thủ hướng dẫn sử dụng trên nhãn.

Không dùng thuốc xịt thông mũi quá ba ngày liên tục, vì có thể gây phản ứng ngược, làm sưng niêm mạc mũi.
Thuốc uống thông mũi ít gây phản ứng ngược nhưng có thể dẫn đến tim đập nhanh hoặc tăng huyết áp.
Trẻ em có thể gặp tác dụng phụ như tăng động, bồn chồn hoặc mất ngủ.
Tránh thuốc xịt chứa kẽm, vì có liên quan đến mất khứu giác vĩnh viễn (dù hiếm).
Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Uống thuốc kháng histamine. Thuốc này có thể hiệu quả trong trường hợp viêm xoang mãn tính, giúp giảm nghẹt mũi.

Tuy nhiên, thuốc kháng histamine có thể làm khô niêm mạc mũi và đặc dịch tiết, không được khuyến khích cho viêm xoang đơn giản hoặc viêm tai.
Tác dụng phụ bao gồm buồn ngủ, mờ mắt, và ở trẻ em có thể gây kích động hoặc buồn bực.

Áp dụng liệu pháp hơi nước. Hơi nước có thể giúp thông vòi nhĩ và đẩy dịch lỏng ra ngoài. Bạn chỉ cần một chiếc khăn ấm và nước nóng.

Đổ nước nóng vào bát, có thể thêm tinh dầu trà hoặc hoa cúc để tăng hiệu quả chống viêm. Trùm khăn lên đầu và hít hơi nước trong 10-15 phút.
Tắm vòi sen nước nóng cũng có thể giúp dịch lỏng thoát ra. Không áp dụng phương pháp này cho trẻ em vì chúng nhạy cảm với nhiệt độ cao.

Sử dụng máy sấy tóc. Mặc dù chưa được khoa học chứng minh, nhiều người tin rằng phương pháp này có hiệu quả. Đặt máy sấy ở chế độ gió nhẹ, cách tai khoảng 30 cm, để hơi ấm làm bay hơi dịch lỏng trong tai.

Cẩn thận để tránh bỏng tai hoặc mặt. Dừng lại ngay nếu cảm thấy đau hoặc quá nóng.

Sử dụng máy tạo ẩm. Để giúp thông tai khi bị viêm hoặc cải thiện tình trạng xoang, bạn có thể đặt máy tạo ẩm trong phòng ngủ, gần bên tai đau. Hơi ẩm từ máy giúp làm dịu và giảm sự tích tụ dịch lỏng trong tai. Đặc biệt hữu ích trong mùa đông khi không khí trong nhà thường khô do máy sưởi.

Một chai nước nóng đặt gần tai cũng có tác dụng tương tự, giúp dịch lỏng thoát ra ngoài.
Máy tạo ẩm phun sương mát được khuyên dùng cho trẻ em để tránh nguy cơ bỏng hoặc chấn thương.

Lưu ý rằng các phương pháp này chưa được chứng minh khoa học. Hầu hết nghiên cứu cho thấy chúng có ít hoặc không có hiệu quả. Thực tế, phần lớn trường hợp dịch lỏng trong tai sẽ tự khỏi, trừ khi do bệnh mãn tính hoặc viêm tai kéo dài.

Các phương pháp này chủ yếu điều trị triệu chứng (như dịch lỏng, nghẹt tai) mà không giải quyết nguyên nhân gốc rễ (viêm tai giữa cấp, viêm tai ứ dịch, hoặc tắc nghẽn vòi nhĩ).

Điều trị viêm tai và ứ dịch kéo dài

Hiểu rằng không có phương pháp điều trị nào là tối ưu nhất. Khi xác định phác đồ điều trị, bác sĩ sẽ cân nhắc các yếu tố như tuổi tác, loại nhiễm trùng, mức độ nghiêm trọng, thời gian kéo dài, tiền sử viêm tai, và liệu nhiễm trùng có gây suy giảm thính lực hay không.

Áp dụng phương pháp "chờ và theo dõi". Trong hầu hết trường hợp, hệ miễn dịch có thể tự đẩy lùi viêm tai trong thời gian ngắn (thường 2-3 ngày). Vì vậy, nhiều bác sĩ ủng hộ phương pháp này, chỉ dùng thuốc giảm đau mà không cần kháng sinh.

Viện Nhi khoa Hoa Kỳ và Viện Bác sĩ Gia đình khuyến nghị phương pháp này cho trẻ từ 6 tháng đến 2 tuổi bị đau một bên tai, và trẻ trên 2 tuổi bị đau một hoặc hai bên tai trong ít nhất 2 ngày với nhiệt độ dưới 39°C.
Phương pháp này được ủng hộ do hạn chế của kháng sinh, bao gồm tình trạng kháng thuốc và việc kháng sinh không hiệu quả với viêm do virus.

Sử dụng thuốc kháng sinh. Nếu tình trạng nhiễm trùng không tự khỏi, bác sĩ có thể kê đơn kháng sinh trong 10 ngày để điều trị nhiễm trùng và giảm triệu chứng. Các loại kháng sinh phổ biến bao gồm Amoxicillin và Zithromax (dùng khi dị ứng penicillin). Kháng sinh thường được chỉ định cho người bị nhiễm trùng thường xuyên hoặc nghiêm trọng. Trong hầu hết trường hợp, kháng sinh giúp loại bỏ dịch lỏng trong tai.

Trẻ em từ 6 tuổi trở lên bị viêm tai nhẹ đến trung bình có thể dùng kháng sinh trong thời gian ngắn hơn (5-7 ngày thay vì 10 ngày).
Lưu ý rằng benzocaine, dù hiếm, có thể gây nguy hiểm chết người do giảm oxy trong máu, đặc biệt ở trẻ dưới 2 tuổi. Không dùng benzocaine cho trẻ em và tuân thủ liều lượng với người lớn.

Tuân thủ đúng liệu trình kháng sinh. Dù triệu chứng cải thiện, bạn vẫn cần uống đủ liều kháng sinh được kê đơn. Nếu được chỉ định 10 ngày, hãy uống đủ 10 ngày. Theo dõi sự cải thiện trong 48 giờ. Sốt cao kéo dài (từ 37,8°C trở lên) có thể cho thấy kháng thuốc, cần đổi loại kháng sinh khác.

Lưu ý rằng dịch lỏng có thể tồn tại trong tai nhiều tháng sau điều trị. Hãy tái khám sau khi kết thúc liệu trình để kiểm tra tình trạng nhiễm trùng và dịch lỏng.

Phương pháp rạch màng nhĩ. Phẫu thuật này được cân nhắc khi dịch lỏng tồn tại dai dẳng (trên 3 tháng), viêm tai giữa ứ dịch tái phát (3 lần trong 6 tháng hoặc 4 lần trong 1 năm), hoặc viêm tai không đáp ứng với kháng sinh. Thủ thuật này dẫn lưu dịch lỏng và đặt ống thông vào tai giữa.

Đây là phẫu thuật ngoại trú. Bác sĩ sẽ rạch nhỏ màng nhĩ và đặt ống thông để thông khí, ngăn dịch lỏng tích tụ.
Một số ống thông tự rơi ra sau 6 tháng đến 2 năm, số khác cần phẫu thuật để lấy ra.
Màng nhĩ thường tự lành sau khi ống thông được loại bỏ.

Phẫu thuật nạo V.A (adenoidectomy). Phẫu thuật này loại bỏ các tuyến nhỏ ở cổ họng (adenoid), thường được chỉ định khi có vấn đề dai dẳng về tai. Adenoid bị viêm hoặc sưng có thể chèn ép vòi nhĩ, gây viêm và ứ dịch.

Phẫu thuật phổ biến ở trẻ em do adenoid lớn hơn. Bác sĩ sẽ loại bỏ adenoid qua đường miệng dưới gây mê. Bệnh nhân có thể về nhà ngay trong ngày hoặc cần theo dõi qua đêm.

Giảm đau

Sử dụng gạc ấm. Chườm khăn ướt ấm lên vùng tai bị đau để giảm cảm giác nhói và khó chịu. Bạn có thể dùng khăn nhúng nước ấm, vắt ráo và áp lên tai để giảm đau tức thì. Đảm bảo nước không quá nóng, đặc biệt khi áp dụng cho trẻ em.

Dùng thuốc giảm đau. Bác sĩ có thể khuyến nghị dùng thuốc giảm đau không kê đơn như acetaminophen (Tylenol) hoặc ibuprofen (Motrin IB, Advil) để giảm đau và khó chịu. Hãy tuân thủ liều lượng ghi trên nhãn thuốc.

Thận trọng khi dùng aspirin cho trẻ em hoặc thanh thiếu niên. Mặc dù aspirin được coi là an toàn cho trẻ trên 2 tuổi, nhưng nó có liên quan đến hội chứng Reye, một bệnh hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến gan và não, đặc biệt ở trẻ vừa khỏi thủy đậu hoặc cúm. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ nếu có bất kỳ lo ngại nào.

Nhỏ thuốc trị đau tai. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc nhỏ tai như antipyrine-benzocaine-glycerin (Aurodex) để giảm đau, miễn là màng nhĩ không bị rách hoặc thủng.

Khi nhỏ thuốc cho trẻ em, hãy làm ấm lọ thuốc bằng cách ngâm vào nước ấm để tránh gây giật mình vì thuốc lạnh. Đặt trẻ nằm nghiêng, tai đau hướng lên trên, và nhỏ thuốc theo hướng dẫn. Tuân thủ liều lượng và không dùng quá liều. Thực hiện tương tự khi nhỏ thuốc cho người lớn.