Vàng da ở trẻ sơ sinh: Nguyên nhân và mức độ nguy hiểm của nó như thế nào?

29/04/2025

Nội dung bài viết

Chứng vàng da ở trẻ sơ sinh là nỗi lo lắng của nhiều bậc phụ huynh. Tỷ lệ mắc vàng da lên đến 80-85% ở các bé. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân và cách chăm sóc trẻ sơ sinh bị vàng da hiệu quả, mang đến sự an tâm cho cả gia đình.

Vàng da là hiện tượng xảy ra khi nồng độ Bilirubin trong máu tăng cao. Có hai loại vàng da ở trẻ sơ sinh: vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý. Vàng da sinh lý thường tự hết sau vài ngày, trong khi vàng da bệnh lý rất nguy hiểm. Do đó, việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời là rất quan trọng.

Vàng da ở trẻ sơ sinh xuất phát từ đâu?

Theo bác sĩ Bùi Minh Phúc - Khoa sản phụ khoa, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long, khi trẻ mới sinh ra, vàng da là kết quả của việc tích tụ Bilirubin trong máu. Bilirubin là sản phẩm phụ từ sự vỡ của các tế bào hồng cầu. Trước khi sinh, mẹ sẽ giúp bé đào thải Bilirubin, nhưng khi chào đời, gan của bé còn yếu và chưa thể xử lý hết Bilirubin, dẫn đến hiện tượng vàng da. Ban đầu, vàng da xuất hiện ở mặt, sau đó lan xuống ngực và dần dần xuống chân nếu không được điều trị kịp thời.

Nguyên nhân vàng da ở trẻ sơ sinh là gì?

Hiện tượng vàng da sinh lý thường xuất hiện vào ngày thứ 2-3 sau sinh và tự hết trong vòng 1-2 tuần. Đối với trẻ sinh non, vàng da có thể xuất hiện muộn hơn, từ ngày thứ 5-7 và mất đi sau khoảng 2 tháng.

Vàng da ở trẻ sơ sinh có thực sự nguy hiểm hay không?

Nếu trẻ mắc vàng da sinh lý, cha mẹ không cần phải lo lắng quá mức. Tuy nhiên, khi mức Bilirubin của bé quá cao, trẻ có thể gặp phải hội chứng kernicterus, gây tổn thương hệ thần kinh và ảnh hưởng đến khả năng nghe và phát triển. Tuy nhiên, hội chứng này khá hiếm. Vì vậy, nếu vàng da kéo dài nhiều ngày, tốt nhất mẹ nên đưa bé đến bác sĩ để được kiểm tra và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân khiến trẻ dễ bị vàng da là gì?

Trẻ có nguy cơ cao bị vàng da trong những trường hợp sau: Có anh chị em ruột từng bị vàng da; có vết thâm tím sau sinh (do vỡ ra và tạo ra Bilirubin); sinh non (vì gan bé chưa thể chuyển hóa Bilirubin hiệu quả); thuộc nhóm dân tộc Đông Á; hoặc có những rối loạn di truyền nhất định.

Một số trẻ bị vàng da sau 24 giờ đầu có thể do các vấn đề về gan, túi mật, đường ruột, nhiễm trùng, hoặc chấn thương trong quá trình sinh nở.

Sữa mẹ có thể là nguyên nhân gây vàng da ở trẻ không?

Việc nuôi con bằng sữa mẹ rất hiếm khi dẫn đến tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh.

Thiếu chất lỏng có thể làm tăng nồng độ bilirubin trong máu. Nếu bé không bú đủ sữa mẹ, khả năng bị vàng da là khá cao. Trẻ bú sữa công thức cũng có thể gặp phải tình trạng này nếu không được cung cấp đủ lượng sữa. Nếu bạn nghi ngờ bé không bú đủ, hãy trao đổi với bác sĩ để nhận tư vấn và hướng dẫn chăm sóc phù hợp.

Khi bé bú đủ sữa mẹ và cải thiện được kỹ thuật cho con bú, bạn nên cho bé bú thường xuyên hơn hoặc bổ sung thêm sữa mẹ vắt ra hay sữa công thức. Vàng da có thể tự giảm đi. Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ khuyến nghị mẹ cho bé bú ít nhất 8-12 lần mỗi ngày trong những ngày đầu đời.

Một số trẻ sơ sinh có thể bị vàng da do sữa mẹ trong những tuần đầu tiên sau sinh. Đây là hiện tượng vàng da sinh lý, thường xuất hiện vào ngày thứ 2-3 sau sinh và tự hết trong vòng 2 tuần. Với trẻ sinh non, vàng da có thể kéo dài lâu hơn, từ 5 đến 7 ngày và mất đến 2 tháng để hoàn toàn biến mất. Màu vàng sẽ xuất hiện đầu tiên ở mặt rồi lan xuống cổ, ngực và các ngón tay.

Trẻ vẫn ăn uống tốt và tăng cân bình thường, nhưng một thành phần trong sữa mẹ có thể làm giảm khả năng gan xử lý bilirubin. Đây là đặc trưng của vàng da sinh lý và thường kéo dài từ vài tuần đến vài tháng. Vàng da do sữa mẹ phổ biến ở những trẻ hoàn toàn bú mẹ và thường không gây hại.

Nếu mức bilirubin của bé quá cao, bác sĩ có thể khuyên bạn tạm ngừng cho bé bú trong 1-2 ngày để giảm nồng độ bilirubin. Trong thời gian này, bạn có thể sử dụng máy hút sữa để duy trì nguồn sữa. Khi mức bilirubin giảm, bạn có thể tiếp tục cho bé bú.

Một số trẻ sơ sinh có nguy cơ bị vàng da cao hơn so với những trẻ khác. Vậy ai là đối tượng dễ bị vàng da?

Trẻ dễ bị vàng da hơn nếu thuộc các nhóm sau:

Trẻ có anh chị em ruột đã từng mắc vàng da
Trẻ bị bầm tím sau sinh (khi các tế bào hồng cầu trong vết bầm bị vỡ và tạo ra Bilirubin)
Trẻ sinh non, với gan chưa phát triển đầy đủ, khiến khả năng xử lý Bilirubin của bé hạn chế
Trẻ có nguồn gốc Đông Á
Trẻ bị rối loạn di truyền (như hội chứng Gilbert, khiếm khuyết di truyền ở màng tế bào hồng cầu, galactosemia, hoặc các rối loạn chuyển hóa di truyền khác)
Trẻ mắc các bệnh như xơ nang hoặc suy giáp

Vàng da trong 24 giờ đầu sau sinh có thể là dấu hiệu của các bệnh lý nghiêm trọng, chẳng hạn như bệnh gan, túi mật, đường ruột, nhiễm trùng, chấn thương khi sinh hoặc sinh non (trẻ sinh trước 28 tuần tuổi). Những vấn đề như không tương thích yếu tố Rh hay nhóm máu cũng có thể dẫn đến vàng da ở trẻ sơ sinh trong những ngày đầu đời.

Vàng da trong 24 giờ đầu sau sinh có thể phản ánh các tình trạng bệnh lý nghiêm trọng như vậy.

Làm sao để mẹ có thể phát hiện bé có bị vàng da không?

Để kiểm tra vàng da, mẹ có thể thực hiện các phương pháp sau:

Mẹ có thể bế bé vào nơi có ánh sáng tự nhiên hoặc dưới ánh đèn huỳnh quang, sau đó quan sát da bé: Nếu da bé tối màu, mẹ có thể kiểm tra màu vàng ở trong tròng trắng của mắt hoặc ở nướu. Nếu da bé sáng màu, mẹ có thể ấn nhẹ lên trán, mũi hoặc ngực bé. Khi bỏ tay ra, nếu vẫn thấy da bé có màu vàng, chứng tỏ bé đã bị vàng da.

Cách kiểm tra vàng da ở trẻ sơ sinh như thế nào?

Nếu bạn nhận thấy bé có vàng ở tròng trắng mắt, bụng, tay, chân hoặc tình trạng vàng da kéo dài quá 3 tuần kèm theo các dấu hiệu như quấy khóc, bỏ bú, hãy đưa bé đến bác sĩ để kiểm tra. Bệnh viện sẽ áp dụng những phương pháp tiên tiến hơn để xác định nguyên nhân vàng da ở trẻ.

Khi nào vàng da ở trẻ được coi là nghiêm trọng?

Nếu trẻ bị vàng da trong vòng 24 giờ đầu sau sinh, tình trạng này luôn được coi là nghiêm trọng và cần được theo dõi và điều trị cẩn thận. Tuy nhiên, vàng da trong trường hợp này khá hiếm và thường là do sự không tương thích nhóm máu giữa mẹ và con. Nếu mẹ có nhóm máu O hoặc Rh âm tính, có thể gây ra sự không tương thích với nhóm máu của bé.

Trong buổi khám tiền sản đầu tiên, bác sĩ có thể đã kiểm tra nhóm máu của bạn để đánh giá nguy cơ của bệnh này. Tuy nhiên, chỉ khi bé ra đời, bạn mới biết chính xác nhóm máu của bé.

Bác sĩ cũng sẽ thực hiện xét nghiệm Coombs để kiểm tra xem liệu sự không tương thích nhóm máu có ảnh hưởng đến tế bào máu của bé hay không. Nếu kết quả xét nghiệm Coombs dương tính hoặc có sự không tương thích nhóm máu, bé sẽ được theo dõi kỹ lưỡng để phát hiện dấu hiệu vàng da.

Vàng da xuất hiện trong vòng 24 giờ sau sinh luôn được coi là nghiêm trọng và cần được theo dõi chặt chẽ.

Phương pháp điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh

Với trường hợp vàng da sinh lý, mẹ chỉ cần cho bé tắm nắng mỗi ngày, đặc biệt là vào buổi sáng, và bổ sung vitamin D để giúp cải thiện tình trạng vàng da. Đồng thời, việc cho bé bú đủ sữa mẹ hoặc sữa công thức sẽ giúp bé đi phân nhiều hơn, từ đó đào thải bilirubin ra ngoài nhanh chóng, làm giảm dần tình trạng vàng da.

Một số bé có thể cần biện pháp quang trị liệu, trong đó bé sẽ nằm trong nôi, không quấn khăn, che mắt và được chiếu ánh sáng xanh da trời (bili lights). Ánh sáng này sẽ giúp chuyển hóa bilirubin từ dạng không kết hợp thành dạng kết hợp, giúp bilirubin dễ dàng thải ra qua máu và nước tiểu, cải thiện tình trạng vàng da.

Phương pháp điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh

Nếu quang trị liệu không hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định phương pháp thay máu. Đây là phương pháp thay thế một phần máu có nồng độ bilirubin cao của bé bằng máu hiến có nồng độ bilirubin bình thường, giúp điều trị vàng da nhanh chóng.

Dấu hiệu cần đưa trẻ đi khám bác sĩ

Trong vòng 48 giờ đầu sau sinh, nếu bé xuất hiện vàng da.
Bé bị vàng da toàn thân, vàng lòng bàn tay và lòng bàn chân.
Tình trạng vàng da kéo dài trên 1 tuần đối với trẻ đủ tháng, và trên 2 tuần đối với trẻ thiếu tháng.
Trẻ bị vàng da kèm theo các dấu hiệu khác như co giật, sốt, bú ít, phân có màu bất thường...

Nguồn: Bệnh viện Vinmec

Chăm sóc trẻ sơ sinh luôn là một thử thách đối với các bậc phụ huynh, đặc biệt khi bé gặp phải các dấu hiệu vàng da. Các cha mẹ cần chú ý và ngay lập tức thông báo cho bác sĩ để nhận được sự tư vấn và điều trị kịp thời, đảm bảo sức khỏe cho bé yêu.

Mua sữa bột cho bé tại Tripi:

Khám phá những kinh nghiệm hữu ích cùng Tripi

Du lịch

Ẩm thực

Khám phá

Đi Phượt

Vẻ đẹp Việt Nam

Chuyến đi