10 áng thơ tuyển chọn của thi nhân Hoàng Trung Thông

Bao giờ trở lại

Các anh đi
Đã bao mùa lúa chín
Xóm nghèo bên sông vẫn khắc ghi
Các anh đi
Bao thuở quay về
Trai làng gái bản vẫn ngóng trông
Làng tôi nghèo
Bình yên bên dòng nước
Gió bấc lạnh lùng
Vuốt mái tranh nghèo
Làng tôi nghèo
Mưa dầm gió tạt
Những đôi vai gầy ngược xuôi sớm tối
Ngày các anh về
Mái ấm rộn ràng
Tiếng cười tiếng hát
Xua tan xóm nhỏ heo may
Ngày các anh về
Cổng làng rộn rã
Lũ trẻ nô đùa theo bước
Mẹ già mừng rơi nước mắt
Vui bầy con trẻ rừng sâu mới về
Từ đèo cao
Sương núi mờ che
Bước chân ai
Làm xao xuyến làng quê
Mái tranh đơn sơ
Lòng người rộng mở
Nồi cơm dở bữa
Chén trà xanh nồng
Bên nhau kể chuyện núi rừng xa xôi
Anh giờ nơi chiến trường nào
Chiềng Vàng, Vụ Bản hay miền Trị Thiên
Làng tôi mùa vụ bội thu
Lúa xanh đồng bãi, khoai tốt luống cày
Giảm tô vừa kịp vụ may
Đêm đêm đuốc sáng rực đầy lối quê
Dẫu rằng đèo dốc sương che
Sao bằng máu đổ chiến trường kia anh

Đếm ngày xa cách mong manh
Mẹ già thường hỏi: biết khi nào về?
Lúa xanh mơn mởn đê quê
Anh đi là giữ mảnh đất này đây
Cây đa, giếng nước, mái đình
Lời thề buổi tiễn biệt lên đường
Hoa cau thoảng gió đầu làng
Anh đi là giữ yêu thương ngập tràn

Các anh đi
Mai này trở lại
Xóm nghèo bên sông
Vẫn một lòng đợi mong
Mong ngày thắng lợi huy hoàng
Xác thù chất đống, cờ vàng phất phơ
Anh đi chín nhớ mười chờ
Tin chiến thắng đến, bao giờ về anh?

Trích đoạn thơ này từng được đưa vào sách giáo khoa Tiểu học nhiều năm liền.

Đọc thơ Bác

Trong ngục tối, trái tim càng bừng sáng
Xiềng xích nào giam nổi tiếng lòng ca
Non sông muôn dặm chẳng nghiêng ngã
Yêu nước, yêu dân, yêu cả cỏ hoa.
Thơ Người - tâm hồn Người tỏa rạng
Gương trong vằng vặc chẳng phai mờ
Cây đại thụ xanh ngời bóng mát
Cánh chim bằng vút giữa trời xa.
Tự do! Súng đạn nào ngăn được
Biển rộng trời cao chí vẫn bừng
Thân gông cùm, hồn về Tổ quốc
Theo vầng sao sáng giữa màn đêm.
Khi rừng chim ca vang núi
Khi trăng vàng soi bóng chuối nghiêng
Trong lao tù vẫn an nhiên thế
Nắm trọn đời mình trong tay.
Đọc trăm bài thơ trăm ý đẹp
Ánh đèn tỏa sáng trí tuệ xanh
Thơ Bác - thơ thép đầy sức mạnh
Mà chan chứa nghĩa tình mênh mông.

5-1960
Nguồn: Đường chúng ta đi, NXB Văn học, 1960

Trên hồ Ba Bể

Tặng Nông Quốc Chấn
Thuyền ta lững lờ trôi Ba Bể
Núi vút chon von, hồ lặng yên
Lá thì thầm cùng làn gió nhẹ
Hoà điệu lòng ta với chim triền.
Thuyền ta bồng bềnh trên Ba Bể
Lướt giữa trời mây giữa núi ngàn
Mây trắng thong dong trôi lặng lẽ
Mái chèo khua động bóng non ngàn.
Thuyền ta miên man trên Ba Bể
Cây đuổi theo thuyền thuyền vẫy chào
Phải chăng ta lạc nơi tiên giới
Giữa chốn huyền ảo, chốn diệu kỳ.
Truyền rằng xưa có thần Ba Bể
Vì giận dân làng giết trâu vàng
Nửa đêm nổi cơn cuồng phong dữ
Nhấn chìm bản làng xuống đáy sâu.
Thuyền ta lại lướt trên Ba Bể
Chuyện cũ tan như sương sớm mai
Ta chèo nhẹ mái xua u tối
Ánh dương bừng sáng mặt hồ xa.
Oai hùng du kích hồ Ba Bể
Đánh Nhật dẹp Tây rất kiên cường
Băng đèo lội suối chân thoăn thoắt
Vung gươm diệt giặc tựa chặt cành.
Thuyền ta quanh quất trên Ba Bể
Cam chín vàng tươi, ngô xanh rờn
Trâu về nhộn nhịp, trẻ cười nói
Đâu còn dấu vết thần xưa kia.
Thuyền ơi hãy chậm chờ ta nhé
Lắng nghe chim hót giữa thinh không
Một lần đến với Ba Bể ấy
Muốn ở nơi này chẳng muốn về.
Bản Pắc-ngoi, 1-1-1961

Tiếng sáo

Cô bé ngồi trên lưng trâu
Môi cầm cây sáo trúc
Âm thanh ngân vang xa tắp
Đàn trâu thong thả bước, cúi đầu...

Trâu nhàn nhã gặm cỏ non
Chim ríu rít nhảy nhót trên cành
Ánh dương lấp lánh sương mai
Khúc sáo em đánh thức bình minh.

Tiếng sáo em: gọi đàn nghé
Tiếng sáo em: vẫy gọi bê
Bê nghé rộn ràng theo mẹ
Tiếng sáo em: hồn quê đất Việt.

Tôi ước đổi bao mộng mơ
Lấy khoảnh khắc em thổi sáo
Mồ hôi lấm tấm trán em
Giọt mồ hôi nào tôi thấy đâu.

Trong làn gió sớm sáo ngân
Như cánh cò đồng xanh biếc
Trán em lấm tấm mồ hôi
Tiếng sáo dắt trâu về bãi.

1962

Theo: NXB Kim Đồng

Gió biển

Gió mặn gọi tôi về với biển
Như xuân sang gọi én về tổ
Thông reo sóng võ. Lòng bồi hồi!
Tôi đứng giữa trời gió bốn phương.

Gió oi! Mặt trời hồng rực lửa
Cánh buồm căng gió vút ra khơi
Đại dương dâng trào con sóng dữ
Máu cuộn trào dâng giữa tim người

Bấy lâu chìm trong bốn vách hẹp
Lấy quạt trần làm gió thoảng qua
Giờ đây biển thổi luồng gió lạ
Con thuyền tim sắp vỡ làm đôi.

Bấy lâu soi bóng mặt hồ phẳng
Chút sóng lăn tăn cũng giật mình
Giờ đây tám hướng trời tung sóng
Nâng bỗng thân tôi thành vì sao

Tôi tắm gió, tắm trời, tắm biển
Biển khơi ơi! Mênh mông gió đông
Da thịt tôi thấm đầy vị mặn
Như buồm nâu thấm đượm gió nồng.

1960

Nguồn: Đường chúng ta đi, NXB Văn học, 1960

Nếu tôi chết

Nếu tôi chết
Xin đừng ai
Rơi lệ tiếc thương
Đời là thế
Xin đừng ai sầu

Nơi chín suối
Tôi ngại ngùng
Chỉ nhớ khúc tình ca
Nếu tôi chết
Hãy phủ lên mộ tôi
Và ai đó khắc ghi
Giữ tấm lòng trong trẻo

Đã qua sáu mươi xuân
Tôi chỉ cười thôi
Đỗ Phủ từng dạy
Đời người trăm năm

Tôi sống hơn cổ nhân
Còn mơ chi nữa
Thơ viết chưa đầy tay
Thì ra đi là phải

Ấy là món nợ đời
Vay thì phải trả
Trọn kiếp nhân sinh
Lòng thanh thản nhẹ tênh

Nếu tôi chết
Có ai
Mang hoa viếng mộ
Xin đừng quá xót xa.

Theo: NXB Kim Đồng

Chiều đến Bình Ca

Chiều về Bình Ca vắng tiếng ca
Chỉ nghe sông Lô rì rào sóng vỗ
Dòng sông xanh biếc trời mênh mang
Con phà nhẹ lướt sóng xô bờ.

Phải chăng anh người lái phà năm cũ
Ánh đèn đêm soi bóng nước long lanh.
Phà xưa chở đoàn quân ra trận,
Giờ chở nặng máy móc nông trang.

Tôi đứng bên sông chiều se lạnh
Ngỡ như còn đợi chuyến đò đêm.
Núi cao ngửa mặt nhìn mây trắng
Bè tre xuôi bến, thuyền ngược thêm.

Phải chăng anh người lái phà năm ấy
Thức suốt đêm dài xe nối xe...

4 - 1961

Anh chủ nhiệm

Nắng chiều lấp ló ngọn tre già
Sóng lúa mênh mông đổ về xa
Anh cùng tôi bước đường đê nhỏ
Áo nâu phai màu bay trong gió
Anh giơ tay vẽ giữa cánh đồng
Vẽ cả tương lai thành bức tranh
Kìa dòng mương chảy cầu bắc mới
Lò gạch cao vời, đường thẳng tắp
Nơi đây kho thóc chuồng nuôi gia súc
Tiền đã lo xong đất đã phân
Chân vẫn bước đều miệng không ngớt
Lòng anh phơi phới tựa cơn gió

Ba năm làm chủ nhiệm làng quê
Ba năm vật lộn với khó nghèo
Có mùa mạ chết đồng khô hạn
Mười bậc nước leo lên ruộng cạn
Có mùa lúa chín ngập tràn qua
Lại phải nghiêng đồng thoát nước ra
Người đông, ruộng ít trâu thiếu
Chạy ngược xuôi lo toan đủ điều
Ngoài ba mươi tuổi nhiệt huyết căng
Không chịu khoanh tay đứng nhìn trăng
Xoay vụ, đổi mùa tăng năng suất
Thiếu đất lên rừng tay khai phá
Còn nhiều thói cũ nếp xưa nay
Trăm miệng trăm lời khó thay đổi
Mắt thâm quầng vì đêm thức trắng
Gió rét đường lầy chân bám đá
Hết thôn lại ruộng mới về nhà
Miệng nói tay làm tai lắng nghe
Cùng bao đồng chí đi tiên phong
Đứng mũi chịu sào giữa phong ba
Có đêm nằm nghĩ cảnh gia đình
Vợ yếu con thơ vẫn khó khăn
Nhưng rồi thấy rõ đường phía trước
Nước nổi thì bèo theo nổi được
Lại say sưa với việc không ngơi
Sớm nắng chiều mưa chẳng nghỉ ngơi
"Ơi anh chủ nhiệm! Anh chủ nhiệm"
Bao tiếng yêu thương lời trìu mến
Tay anh nắm chặt tay xã viên
Cùng đưa phong trào vững tiến lên

Anh cùng tôi bước đường đê nhỏ
Áo nâu phai màu bay trong gió
Mắt tôi ôm trọn cả cánh đồng
Cả dáng anh thành bức tranh trông

4-1962

Bài ca vỡ đất

Chúng ta đoàn áo vải
Sống giữa rừng núi bấy lâu nay
Ðồng xanh thiếu đất cày sâu
Nghe rừng đất tốt lên đây cùng rừng
Tháng ngày chung sức đồng lòng
Vun từng luống đất bạt từng gốc cây.

Ðường xa ta tới nơi này
Trên đồi cây khát nắng
Giữa hai dòng suối vắng
Ðoàn ta vui cấy cày.

Bàn tay lao động
Ta gieo mầm sống
Trên đất khô cằn
Bàn tay chăm chỉ
Dù nắng thiêu đốt
Khoai xanh thắm rẫy
Lúa tốt xanh rừng
Hết khoai lại trồng vừng
Không cho đất nghỉ, tay không ngừng.

Suối chảy quanh ta
Tiếng suối ngân nga
Hòa cùng gió núi
Ta đào mương dẫn nước
Tuổi ta là tuổi chiến đấu
Dù áo nâu đã bạc màu
Vẫn miệt mài khai phá núi đồi.

Chim hót trong lá
Ðá dựng cheo leo
Chúng ta những con người nghèo
Giữa trưa nắng gắt
Ðào cây nhổ cỏ
Trồng đỗ cấy khoai.

Ngày còn dài
Sức trẻ còn dai
Cuốc càng khỏe
Càng sâu luống cày
Hát lên! Ta cuốc cho mau
Nhanh tay ta đào đất lên
Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người đá sỏi hóa cơm.

Ta vui mùa lúa thơm
Ta mừng ngày trái chín
Gửi ra nơi tiền tuyến
Diệt quân thù, gian khổ không sờn.

Máu ai nhuộm đỏ sao vàng
Mồ hôi ta tưới luống rau xanh.

Rừng xanh xanh cả máu anh hùng
Còn màu lúa tốt còn hồng áo nâu.

1948

Trích đoạn thơ này từng được đưa vào sách giáo khoa nhiều năm.

Những cánh buồm

Cha con cùng bước trên bãi cát
Nắng vàng rực rỡ biển xanh ngời
Bóng cha cao vời vợi
Bóng con tròn trịa đáng yêu,

Sau cơn mưa đêm rả rích
Cát thêm mềm, biển thêm trong
Cha dắt con đi dưới bình minh hồng
Nghe bước chân trẻ, lòng vui khôn xiết.

Con bỗng nắm tay cha thỏ thẻ:
"Cha ơi, sao ngoài kia chỉ thấy biển thấy trời,
Không thấy nhà, không cây cối, không người ở đó?"

Cha mỉm cười xoa đầu con nhỏ:
"Theo cánh buồm đi mãi tới chân trời,
Sẽ thấy cây, thấy cửa, thấy người
Vẫn là đất mẹ thân yêu
Nơi cha chưa một lần đặt chân tới."

Cha lại dìu con trên cát mịn,
Ánh dương chan chứa đôi vai
Cha đăm chiêu nhìn tận chân trời xa
Con lại chỉ cánh buồm thầm hỏi:
"Cha cho con mượn cánh buồm trắng nhé,
Để con đi khám phá!"

Lời con hay tiếng sóng thì thầm
Hay tiếng lòng cha từ thuở xa xăm
Lần đầu trước đại dương mênh mông
Cha tìm lại chính mình trong ước mơ con trẻ.