10 Bài thơ tiêu biểu nhất của thi sĩ Tế Hanh

Xa đất nước, anh càng thêm yêu nước,
Xa em rồi, nỗi nhớ lại khôn nguôi.
Trăng Tây Hồ thao thức suốt đêm trôi,
Trời Hàng Châu lặng im như lời hứa.
Mùa thu đi để lại bao vương vấn,
Vàng trong nắng, xanh biếc cả cành cây,
Buồn trong mây, gió nhẹ thoảng đâu đây,
Niềm vui nhẹ trên môi người thiếu nữ...

Anh dạo bước trên đường xưa lịch sử:
Tô Đông Pha để lại áng văn chương,
Bạch Cư Dị đề thơ đậm tình thương,
Hồn người cũ như vẫn còn phảng phất.
Cảnh sắc đẹp nhưng lòng anh thổn thức,
Muốn thêm vào bức họa sắc yêu thương:
Hai chúng mình ngồi tựa giữa ven đường,
Bên mặt nước Tây Hồ trong lặng lẽ.
Lá phong đỏ cháy lên tình nồng cháy,
Hoa cúc vàng như nỗi nhớ không nguôi.
Ánh mắt ai trên sóng nước buông lơi,
Bàn tay vẫy, gió như đang thổn thức.
Chúng mình đã yêu từ mùa thu ấy,
Có trăng sao và đất nước mộng mơ,
Có dỗi hờn, có những giấc mộng thơ,
Cuộc đời kháng chiến ngọt ngào, cay đắng,
Nói sao hết bao kỷ niệm ta mang...

Những ngày buồn bỗng thấy vui trong mắt,
Những ngày vui lại thoáng chút bâng khuâng.
Không muốn hỏi nhiều về những năm tháng cũ,
Vì ngày đẹp nhất – chính là ngày gặp em.
Trăng Tây Hồ giờ theo anh ra Bắc,
Một mình anh với thinh lặng căn phòng;
Bức thêu xưa vẫn còn nơi vách:
Hai bóng hình đi giữa tùng xanh,
Ai đã dệt nên nỗi niềm ấy?
Sóng xuân thì vẫn vọng bên anh.
Tình gối chăn mộng mị lặng thầm.
Hàng Châu trong mơ hóa thành Hà Nội,
Nước Tây Hồ như nước Hồ Tây;
Chúng mình tay trong tay bước dưới hàng cây...

Nguồn: Tế Hanh, Gửi miền Bắc, NXB Văn học, 1962 (in lại trong Tác phẩm văn học được giải thưởng Hồ Chí Minh: Tế Hanh, Chính Hữu, NXB Văn học, 2006)

Gió bão nghiêng đêm
Cành lá bay trong cuồng nộ
Ta nắm tay em thật chặt
Cùng vượt qua ngã rẽ của gió giông.

Bão ngoài trời đã qua lâu
Hàng cây lại xanh tươi rợp bóng
Nhưng em giờ xa vời vợi.

Chỉ còn bão trong tim anh mãi cuộn trào.

Bài thơ được nhạc sĩ Thanh Tùng phổ nhạc thành ca khúc Cơn bão nghiêng đêm.
Nguồn: 1. Tế Hanh, Gửi miền Bắc, NXB Văn học, 1962 (tái bản trong Tác phẩm văn học được giải thưởng Hồ Chí Minh: Tế Hanh, Chính Hữu, NXB Văn học, 2006)
2. Tuyển tập Tế Hanh (Tập 1), NXB Văn học, 1987, trang 107–108

Anh đến với em như điều tất yếu
Như dòng sông tìm về với đại dương
Như xuân về sau những ngày đông
Như ánh mặt trời sau cơn mưa tạnh

Anh đến với em như điều hiển nhiên
Như nụ hoa đến lúc đơm trái
Như cánh chim chiều tìm về tổ ấm
Như nhịp máu trở lại trái tim

Anh đến với em như định mệnh
Như trang truyện phải khép lại hồi cuối
Như kim la bàn chỉ về phương Bắc
Cuộc đời anh hướng trọn về em

Anh đến với em như điều tất yếu

Nguồn: Tuyển tập Tế Hanh do Nguyễn Bao tuyển chọn, NXB Văn học, 1987

Anh yêu em như hoa nở chẳng ngại phai tàn
Yêu như trăng tròn chẳng ngại khi khuyết
Yêu như khách say men trong bữa tiệc
Rót trọn tim mình chẳng nghĩ lúc chia ly

Tình yêu qua thơ Tế Hanh đầy mê say và tận hiến: “Anh yêu em như hoa nở không nghĩ đến giờ tàn, Anh yêu em như trăng tròn không nghĩ đến hồi khuyết”. Ông hóa thân trong tình yêu: “Anh đến với em là lẽ tất nhiên, Như con sông trở về với biển... Như con chim buổi chiều quay về tổ”…

Hoa hồng Bun-ga-ri
Ôi! Loài hoa kỳ diệu

Chẳng rõ từ phương nào
Theo gió hay theo người
Từ thế kỷ mười bảy
Về đây nở giữa đời.

Giữa núi non trùng điệp,
Là thung lũng hoa hồng
Mỗi năm vào một độ
Xanh ngời cả trời xuân.

Ngày xưa lũ vua chúa
Cướp trắng cả hoa hồng

Rồi đến thời Hít-le
Chúng không cho hoa nở
Muốn tiêu diệt thiên nhiên
Chỉ còn mùi nhân tạo.

Nhưng rồi bao tàn bạo
Cũng tan biến theo thời
Thung lũng hoa hồng ấy
Lại nở rộ rạng ngời.

Ôi loài hoa kỳ diệu

Trăng len lỏi qua cửa sổ
Bé ngồi hát một mình trong ánh trăng
Khúc đầu: Bác Hồ Chí Minh
Má bé hồng lên như vầng trăng non
Tiếp theo: Bé bé bằng bông
Trăng ôm lấy bé, nâng lên lưng trời
Tiếp nữa: Thằng Mỹ ra vào
Gió ngoài sân thổi qua rào rạt cây…

Chị mải chơi nhảy dây
Bé bị bỏ lại giữa trăng trong nhà
Gối đầu nhớ mẹ phương xa
Trăng nghiêng xuống thấp, gần hoa dịu dàng

Trăng lan bốn phía mênh mang
Khúc dân ca xưa ngân vang trở lại
Tâm hồn trẻ thơ mê say
Trăng thu ru giấc nồng nàn trời đất
Bé bi bô chẳng đầu đuôi
Lim dim mắt nhỏ, tự ru chính mình

Bé nằm ngửa mặt xinh xinh
Ngủ yên trong tiếng hát mình dưới trăng.

Nguồn: Tuyển tập Tế Hanh, NXB Văn học, 1987

Về thăm con ở trại nhi đồng
Ngày xuân rực rỡ, nắng hồng thướt tha
Con cùng bè bạn múa ca
Cành non đung đưa, gió qua rì rào

Tiếng ca vang vút trời cao
Như chim non hát ngọt ngào không gian
Rộn ràng điệu múa hân hoan
Như trăm hoa nở, ngập tràn vườn xuân

Cha nhìn, lòng bỗng bâng khuâng
Tuổi thơ cha chẳng một lần như con
Sữa mẹ nghẹn ngào cô đơn
Nôi thơ từng vọng tiếng hờn mất quê

Nắng lên, trời sáng tràn trề
Áo xuân con mặc rực rỡ sắc hoa
Vườn mai líu ríu tiếng ca
Thấy con, cha thấy chan hòa yêu thương

Nguồn: Tế Hanh, Tiếng sóng, NXB Văn học, 1960 (in lại trong Tác phẩm văn học được giải thưởng Hồ Chí Minh: Tế Hanh, Chính Hữu, NXB Văn học, 2006)

Làng tôi xưa chuyên nghề chài lưới:
Biển cách nửa ngày sông, nước bốn bề.
Trời trong xanh, gió nhẹ, sớm tinh khôi,
Trai làng dong thuyền ra khơi đánh cá:

Thuyền lao nhanh như ngựa phi đường xa
Mái chèo rẽ sóng dũng mãnh vượt khơi.
Cánh buồm no gió – hồn làng rạng rỡ
Trắng rướn mình thu gió biển bao la…

Ngày hôm sau, bến làng đông rộn rã
Người đón ghe, tiếng gọi chào vang vang.
“Ơn trời biển lặng, cá đầy khoang”,
Cá bạc lấp lánh, thân tươi rói.

Dân chài rám nắng, người thơm vị biển
Cả thân hình thoảng mặn gió khơi xa;
Thuyền nằm bến, vỏ thấm đẫm muối nhòa
Im lặng nghỉ sau bao ngày dãi nắng.

Dù xa cách, lòng tôi luôn khắc khoải
Nhớ nước xanh, buồm vôi, cá bạc tươi,
Thoáng con thuyền rẽ sóng hướng ra khơi,
Tôi lại thấy nồng nàn hương biển mặn.

Nguồn: 1. Tế Hanh, Tuyển tập Tế Hanh, NXB Văn học, 1987
2. Tinh tuyển văn học Việt Nam (Tập 7: Văn học giai đoạn 1900–1945), NXB Khoa học xã hội, 2004
3. Hoài Thanh, Hoài Chân, Thi nhân Việt Nam, NXB Văn học, 2007

Quê tôi có dòng sông xanh biếc
Nước trong veo in tóc hàng tre
Tâm hồn tôi là trưa hè rực rỡ
Nắng đổ tràn lòng sông lấp lánh

Nước chảy mãi – liệu có lưu giữ
Những tháng ngày kỷ niệm đã trôi?
Hỡi con sông từng ôm trọn đời tôi!
Tôi giữ mãi tình yêu thủy chung ấy
Sông quê hương, sông tuổi thơ ngây
Sông miền Nam – miền thương nhớ đong đầy

Ngày ấy bờ tre ríu rít chim kêu
Mặt sông lăn tăn bóng cá nhảy
Chúng tôi tụm lại bầy đàn ríu rít
Như chim non nô đùa dưới nước trong

Tôi dang tay ôm lấy dòng sông
Sông dang rộng vòng tay ôm tôi vào dạ
Rồi chúng tôi lớn – mỗi người mỗi ngả
Kẻ chài lưới bên sông, kẻ cày ruộng ngoài đồng
Tôi cầm súng rời xa quê nhà kháng chiến
Nhưng tim tôi như mưa nguồn, gió biển
Vẫn đau đáu quay về bên dòng sông

Nhớ dáng em đôi má hồng rực rỡ…

Tôi giờ sống giữa lòng miền Bắc
Sờ lên ngực nghe trái tim thổn thức
Hai tiếng thiêng liêng – hai tiếng “miền Nam”
Không thể quên ánh vàng trong ký ức
Không thể quên bầu trời xanh tha thiết
Không thể quên những người chưa từng biết...

Đôi khi đứng dưới hàng cây lặng lẽ
Nghe lòng dâng một cảm xúc tràn đầy
Con sông quê lại ùa về mát rượi
Chảy dạt dào, như suối đổ lòng tôi

Quê hương ơi! Lòng tôi như dòng sông
Dẫu bao thác ghềnh cũng không chia rẽ
Tình Bắc Nam chung một dòng thương nhớ
Tôi sẽ về nơi tôi từng mơ ước
Tôi sẽ về với sông nước quê hương
Tôi sẽ về với con sông yêu dấu.

Bài thơ viết khi tác giả tập kết ra miền Bắc sau kháng chiến chống Pháp.
Nguồn: Tế Hanh, Lòng miền Nam, NXB Văn nghệ, 1956 (in lại trong Tác phẩm văn học được giải thưởng Hồ Chí Minh: Tế Hanh, Chính Hữu, NXB Văn học, 2006)

Em đan áo ấm tặng anh
Gió còn len lỏi bàn tay giá lạnh
Đàn chim nhỏ nép vào nhau ủ cánh
Mây giăng trời, nắng rụng mong manh

Em đan từng sợi thời gian đỏ thắm
Trưa không nghỉ, đêm chẳng ngơi tay
Sợi len mịn như tơ lòng rối rắm
Áo xong rồi, rét lạnh cũng vơi bay

Gửi chiếc áo, em lo anh sẽ giận
Sợ áo trao anh ngại nỗi em phiền
Cuộc đời cán bộ không nhiều thảnh thơi lắm
Chuyện lớn chung đôi lúc lấn chuyện riêng

Xuân gần hết, hoa dần rơi thưa thớt
Lá đâm chồi rậm rạp kín đầu cành
Tháng ba đến, nắng chan hòa rạng rỡ
Đông lại về – cơn rét của nàng Bân

Nàng Bân xưa khâu áo tặng người chồng
Đến khi áo xong thì mùa đông chẳng còn
Nàng rơi lệ, đất trời hòa nước mắt
Trả lại nàng mùa rét đã héo hon

Anh khoác áo em đan mà thấy ấm
Bàn tay yêu chạm đến tận tim mình
Thời gian ơi, ai hiểu lòng ta thắm:
Có yêu thương nên mới có rét nàng Bân

Nguồn: Tế Hanh, Gửi miền Bắc, NXB Văn học, 1962 (in lại trong Tác phẩm văn học được giải thưởng Hồ Chí Minh: Tế Hanh, Chính Hữu, NXB Văn học, 2006)