10 thi phẩm xuất sắc nhất của thi nhân Văn Cao - Tinh hoa thơ ca Việt

Người về Kinh Bắc cưỡi ngựa chăng?

Xin nhắn hộ ta mảnh thư tình

Quán trọ nằm đau, trời thổn thức

Bạn bè xa vắng mấy vần thơ...

Song cửa nhạt nhòa thu úa vàng

Lá bàng rơi rụng nhớ mênh mang

Chiều ốm lặng trôi trong dáng bệnh

Sương giăng mờ ảo lá thu sang.

Hỡi ai phi ngựa về Kinh Bắc

Thư này xin gửi mẹ già mong

Cố gọi mà hơi sầu nghẹn lại

Ngựa xa vó nhỏ, nhạc tàn không.

Sáng tác: 14-10-1941

Trích từ tập thơ Lá, NXB Tác phẩm mới, 1983

Thu cô liêu

Lặng lẽ tiêu điều

Chiều quạnh thôn nghèo

Ta say sưa nồng nàn thu quyến rũ

Sông vàng in bóng hoàng hôn

Lối mòn thắm đỏ lá rơi

Mùa thu thi ca

Mùa thu dâng trào

Lá vàng rơi rụng buồn tênh mùa cũ

Trăng lạnh ôm đồi sương đọng lá

Gió thu về khẽ gọi sang mùa

Hồn phiêu du cùng cánh gió đêm trường

Chiều êm dịu vấn vương

Chiều êm ái ngập ngừng

Sáng tác năm 1944

Tác phẩm đã được chính tác giả phổ nhạc thành ca khúc bất hủ

Biển dâng cuồng nộ bao quanh Hải Phòng

Làng mạc chìm trong biển nước mênh mông

Tre già ướt sũng phủ màu muối trắng

Mái nhà xơ xác trôi dạt bồng bềnh

Lưới thuyền tan tác theo cơn gió dữ

Xe gạo ngược xuôi cứu đói dân làng

Chúng tôi ngày đêm bền gan giữ đê

Hồi sinh ruộng đồng, dựng lại quê hương

Tìm trong đau thương nụ cười hồi sinh

Lửa ấm bập bùng xua tan đêm đông

Giữa cơn nguy nan chồng chất

Kẻ thù lẩn khuất hiện hình

Những con rồng đất màu sắc biến ảo

Trà trộn trong hàng

Những con bói cá

Đậu trên dây buồm

Đo lượng nước dâng

Những con bạch tuộc

Với vô vàn xúc tu siết chết người

Đất nước đang lên từ vết thương

Đất nước còn rỉ máu mỗi ngày qua

Ta muốn cuộc đời tròn trịa như trái chín

Nhưng sâu bọ đã nằm sẵn trong cành

Chúng muốn trẻ thơ chưa kịp lớn

Kiệt quệ dần sức khai hoang

Khoét rỗng tâm hồn, dập tắt hy vọng

Làm héo mầm sáng tạo, chà đạp nhân phẩm người

Chúng len lỏi quanh ta, trong ta

Đục khoét từng hạt gạo, viên thuốc

Ta đã nhận mặt từng tên, từng lũ

Sẽ vạch trần từng kẻ bất lương

Hãy dừng lại

Những kẻ muốn bóp nghẹt mùa xuân

Những kẻ to xác che lấp mầm non

Con đường ta đi rực lửa tự hào

Con đường suối nguồn thành sông thành biển

Con đường ta đi duy nhất kiêu hãnh

Con đường trái đất quay quanh mặt trời...

Trích đoạn từ thi phẩm cùng tên trong tập thơ của bốn tác giả: Hoàng Cầm, Văn Cao, Trần Dần và Lê Đạt, NXB Văn nghệ.

Nguồn: Tạ Tỵ, Mười khuôn mặt văn nghệ, Nam Chi xuất bản, 1970

Con thuyền lướt qua
để lại sau lưng những gợn sóng
Đoàn tàu vụt qua
để lại trong đêm tiếng vọng xa xăm
Đoàn người bước qua
để lại dấu chân trên cát
Còn tôi chẳng thể vượt qua chính mình
để lại gì sau lưng?

Trích từ tác phẩm: Nhạc sĩ Văn Cao, tài năng và nhân cách, Bích Thuận, NXB Thanh Niên, 2007

Tơ đồng rung nhẹ khẽ đôi cung

Môi thầm ngọt lịm nỗi tương tư

Em hát đi khúc tình say đắm

Ngân nga em nhé, lời thủ thỉ

Sao dây đàn buồn thu đến thế?

Sao dây đàn buồn thu đến thế?

Tri âm nghe thử hồn dâng vọng

Đêm vàng lạc lõng tiếng tơ lơi

Như Tử Kỳ nghe Bá Nha gảy

Em nghe anh khúc nhạc thu bay

Thuyền trôi về bến nào xa vắng

Sông trắng bờ xa thấp thoáng nhà

Giọng hát sầu ơi người thiếu nữ

Từng canh sao rụng xuống trời khuya

Trăng tà gió hắt hiu lạnh lẽo

Ánh lửa thuyền chài lập lòe xa

Tay chùng dây ngấm sương đêm xuống

Cung Bắc cung Thương hòa điệu buồn

Tiêu Kim Thủy gà kêu xao xác

Ngẩng trông kinh kỳ khói mây vương

Em cạn lời rồi, anh dứt khúc

Biệt ly phách nhịp ngó đàn tranh

Một đêm đàn lạnh sông Huế đó

Ôi áo xanh nào nhớ vấn vương.

Trích từ: Tinh tuyển văn học Việt Nam (tập 7), NXB Khoa học xã hội, 2004

Hỡi những đồng chí của tôi

Người treo tôi lên cành cây

Chờ khoảnh khắc đạn nổ

Tôi sẽ giật mình như nai non

Trên sợi dây oan nghiệt

Như người nữ đồng chí

Người anh hùng xứ Hà Tĩnh

Tôi sẽ thét lên

Như bao chiến sĩ hi sinh

"Đảng Lao động Việt Nam muôn năm!"

Để nhân dân hiểu rằng

Khi tôi ngã xuống

Vẫn nguyên vẹn một đảng viên

Để nhân dân hiểu rằng

Dòng máu tôi vẫn là máu Việt Nam

Dưới gốc cây kia có các cụ già

Những bà mẹ nuôi quân

Những em thơ ba tuổi ngước nhìn

tôi giãy giụa

Có mẹ tôi

Ba lần đội cơm vào ngục

Hãy quay mặt đi

Để đồng đội xử bắn

Tôi sợ các cụ không đợi được

Đến ngày xã hội chủ nghĩa

Rực rỡ quê hương

Tôi sợ hình ảnh tôi

Như đứa con bị hành hình

In hằn trong ký ức

Những em bé ngây thơ

Biết bao giờ mới nguôi ngoai

Hình ảnh tôi treo trên cây

Bị xử bắn

Hãy quay mặt đi

Để đồng đội thi hành...

Giọt nước mắt này dâng lên Đảng

Dòng máu này hiến dâng Đảng

"Đảng Lao động Việt Nam muôn năm!"

Đảng Lao động...

Sáng tác năm 1956

Theo bản lưu của nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo

Tôi gặp lại anh lần nữa

Lặng im như bức chân dung

Dáng anh khắc nghiệt tựa lưỡi dao

Từng cứa vào bao tâm hồn đồng đội

Anh mang trong tôi trăm khuôn mặt

Đâu mới là chân dung thật?

Chỉ đôi mắt trắng đục

Không thể nào nói dối.

Trích từ: Hành trình cuối đông, Tiêu Dao Bảo Cự, NXB Văn nghệ, 1997

Thời gian lướt qua kẽ tay

Làm héo úa những chiếc lá đời

Ký ức trong tôi rơi rụng

Như viên sỏi lăn vào đáy giếng khô

Chỉ những vần thơ còn tươi xanh

Chỉ những khúc ca còn nguyên vẹn

Và đôi mắt em - hai giếng nước trong lành

Sáng tác: Xuân Đinh Mão, 1987

Trích từ: Nhạc sĩ Văn Cao, tài năng và nhân cách, NXB Thanh Niên

1.

Đoàn quân Việt Nam bước

Chung lòng cứu non sông

Bước chân dồn vang đường xa gập ghềnh

Cờ nhuộm máu chiến thắng mang hồn thiêng đất nước

Tiếng súng xa hoà khúc quân hành

Đường vinh quang xây bằng xác quân thù

Vượt gian lao cùng nhau dựng chiến khu

Vì nhân dân chiến đấu không ngừng

Tiến nhanh ra chiến trường

Tiến lên! Cùng tiến lên!

Nước non Việt Nam ta vững bền.

2.

Đoàn quân Việt Nam đi

Sao vàng bay phấp phới

Dẫn dắt dân tộc qua kiếp lầm than

Chung sức xây đời mới tươi sáng

Đứng lên! Xiềng xích ta đập tan!

Bao năm dài nuốt hận căm thù

Quyết hy sinh cho ngày mai tươi sáng

Vì nhân dân chiến đấu không ngừng

Tiến nhanh ra chiến trường

Tiến lên! Cùng tiến lên!

Nước non Việt Nam ta vững bền.

Sáng tác tháng 10/1944

Trở thành Quốc ca Việt Nam từ năm 1945

Ban đầu có tên "Đoàn quân Việt Minh đi"

Lời ca qua nhiều lần chỉnh sửa

Nguồn: Hồi ký Văn Cao, Tạp chí Sông Hương

Ngã tư đêm nghiêng bóng lửa ma trơi
Ảo ảnh chập chờn bóng quỷ dẫn lối...
Dãy lầu hồng phấn hé cửa đêm dài
Tóc rũ hình hài từ cõi âm thoát
Giọng ca nhi lạnh lẽo phách rã rời
Khúc tình tang não nuột khóc màn sương
Áo hoa thế nhân lê bước đêm trường
Từng thân mỹ nữ tàn phai dưới đèn
Ta bước giữa cõi trần ai
Bóng tối lặng thầm rơi rụng gốc cây...
Xe ma vội chở kiếp đêm gầy guộc
Xác truỵ lạc bên thềm lá úa tàn
Ai hát khúc thanh xuân ơi hờ phấn nữ
Thanh xuân ơi thanh xuân
Hãy đến gần ta thêm chút nữa
Giữa tuổi xuân thì nghe loạn nhịp hồn đau
Ai giết đời trên tiếng trống tang?
Hay quỷ dữ gõ mồ khuya vắng!
Điên loạn... mê say... Hồn xác chia lìa
Tiếng cười lạnh từ chuỗi tiền rơi loảng xoảng!
Tiền rơi! Tiền rơi! Sao trời huyền ảo
Lấp lánh muôn vàn gạo rơi! Tiền rơi!
- Vàng lá thừa phủ chiếu mây bay
Ngã tư đêm nghiêng chia lối
Cung đàn âm dương dìu dặt
Xuân tàn ướt sũng mưa cô độc
Đầm đìa rả rích phương Đông
Hồn đất thở dài vô vọng
Lưỡi thép khép kín kinh thành
Cửa ô đau thương
Bốn ngả âm u
(Mái nhà thuê gục đầu từ thu trước
Gác cô đơn hướng về Dạ Lạc đêm)
Đêm đêm canh dài tan tác
Bốn phương nhạc gọi hồn người
Đèn chao thắp đỏ máu đời
Ta về gác chiếu gào tự vẫn
Trên đường đêm trần truồng khiêu vũ
Kèn nhịp xa điệu múa vô luân
Run rẩy giao duyên khúc nhạc trầm
Gió hú nâng câu hát nặng nề
Kiếp người đau thương
Loạn lạc xương chồng xương
Một nửa than khóc, ma đói chiến trường
Một nửa lang thang tìm lạc thú
Ngã tư nghiêng bóng xe xác
Lặng vào ngõ khói mù sương
Bâng khuâng lối cỏ hư không
Hương thuốc phiện mơ màng ảo mộng
Bánh xe nghiến nhựa đường sào sạc
- Ai đổ xương sọ xuống lòng xe?
Xe quỷ qua bốn ngả thê lương
Chở vạn kiếp đi hoang khỏi vực
Mưa, mưa thao thức mãi
Trên phố vắng đìu hiu
Mưa, mưa tràn vực thẳm
- Hang tối gục tiêu điều
Mang hồn cô độc
Tiếng xe càng ám ảnh
Tiếng xa dần xa khuất
Khi gà gáy đầu ô.

Sáng tác năm 1945
Nguồn: Tạ Tỵ, Mười khuôn mặt văn nghệ (1970)
Tinh tuyển văn học Việt Nam, tập 7 (2004)