11 Loài động vật được cứu khỏi bờ vực tuyệt chủng - Những câu chuyện bảo tồn thành công

Đại bàng đầu trắng, chúa tể bầu trời Bắc Mỹ và là biểu tượng quốc gia Hoa Kỳ, từng đứng trước nguy cơ biến mất vĩnh viễn. Những năm 1970 chứng kiến thảm kịch môi trường khi chất độc hóa học từ nông nghiệp tích tụ trong chuỗi thức ăn, đặc biệt qua các loài cá - nguồn thức ăn chính của loài đại bàng này. Kết hợp với nạn săn bắn trái phép, quần thể loài suy giảm nghiêm trọng đến mức phải đưa vào danh sách nguy cấp dù mang trên mình vinh dự là biểu tượng quốc gia.

Nhờ chiến dịch bảo tồn quyết liệt, đại bàng đầu trắng đã có màn tái xuất ngoạn mục. Năm 1996, chúng được xếp vào nhóm ít nguy cấp nhất. Đến ngày 28/6/2007, loài chim hùng vĩ này chính thức được gạch tên khỏi danh sách nguy cấp tại 48 bang lục địa Hoa Kỳ, trở thành biểu tượng sống động cho thành công của công tác bảo tồn.

Gấu trúc, loài gấu đặc hữu của Trung Quốc với bộ lông đen trắng đặc trưng, không chỉ là biểu tượng quốc gia mà còn trở thành đại sứ toàn cầu cho công tác bảo tồn. Những năm 1980 chứng kiến sự suy giảm nghiêm trọng khiến loài này bị xếp vào danh mục nguy cấp.

Đến năm 2016, gấu trúc đã viết nên câu chuyện cổ tích bảo tồn khi tăng trưởng quần thể 17%, chuyển từ nhóm nguy cấp sang nhóm dễ bị tổn thương. Thành công này không chỉ cứu một loài mà còn bảo vệ cả hệ sinh thái rừng tre - ngôi nhà chung của nhiều loài quý hiếm như khỉ mũi hếch vàng, linh ngưu hay cò quăm mào Nhật Bản. Mỗi chú gấu trúc được bảo vệ chính là chìa khóa mở ra cánh cửa phục hồi cho cả một thế giới tự nhiên rộng lớn.

Linh dương sừng thẳng Ả Rập, nàng thơ của sa mạc, từng biến mất hoàn toàn khỏi tự nhiên vào thập niên 1970. Như một phép màu, loài vật duyên dáng này đã được hồi sinh từ những cá thể nuôi nhốt trong vườn thú và khu bảo tồn tư nhân, để rồi tái xuất ngoạn mục vào thập niên 1980.

Năm 2011 đánh dấu bước ngoặt khi linh dương sừng thẳng được nâng hạng từ "cực kỳ nguy cấp" lên "dễ bị tổn thủng". Chương trình nhân giống bắt đầu từ 2007 đã giúp quần thể hoang dã đạt 1.220 cá thể trên Bán đảo Ả Rập. Mỗi bước chân linh dương trên cát nóng giờ đây không chỉ là chiến thắng của bảo tồn, mà còn là minh chứng cho khả năng hồi sinh kỳ diệu của tự nhiên.

Chim Guam rail, loài chim bản địa quý hiếm của đảo Guam, đã từng biến mất hoàn toàn khỏi tự nhiên vào cuối thập niên 1980. Sự tồn tại của chúng chỉ còn trong 21 cá thể nuôi nhốt - nguồn gen cuối cùng để hồi sinh cả một loài.

Thảm kịch bắt nguồn từ việc vô tình đưa loài rắn cây xâm lấn vào năm 1987, khiến loài chim không biết bay này trở thành nạn nhân. Nhưng nhờ nỗ lực bảo tồn kiên trì suốt 35 năm, Guam rail đã trở thành một trong hai loài chim trong lịch sử được phục hồi sau khi tuyệt chủng ngoài tự nhiên. Mỗi bước chân của chúng trên đảo Guam ngày nay là minh chứng cho chiến thắng của ý chí bảo tồn trước nguy cơ diệt vong.

Tắc kè Crested Gecko, loài bò sát đặc hữu của New Caledonia, từng được xem như một huyền thoại đã biến mất cho đến khi bất ngờ tái xuất vào năm 1994. Khác biệt với họ hàng tắc kè, chúng mang đặc điểm độc đáo: một khi mất đuôi sẽ không bao giờ mọc lại.

Từ bờ vực tuyệt chủng, tắc kè Crested Gecko đã trở thành minh chứng sống động về khả năng thích nghi. Dù được CITES bảo vệ ở mức dễ bị tổn thương, chúng lại phát triển mạnh trong môi trường nuôi nhốt và trở thành thú cưng được yêu thích. Mỗi cá thể tồn tại ngày nay đều là trang sử sống về sự kiên cường của tự nhiên.

Lợn biển Tây Ấn Độ, loài thú biển hiền lành thuộc bộ Sirenia, đã có bước tiến đáng kể trong hành trình thoát khỏi nguy cơ tuyệt chủng. Khác biệt với họ hàng Amazon và Tây Phi, chúng được chia thành hai phân loài độc đáo: lợn biển Florida và lợn biển Caribe, sinh sống ở vùng biển ấm từ Trung Mỹ đến Đông Nam Hoa Kỳ.

Năm 2017 đánh dấu cột mốc quan trọng khi lợn biển Tây Ấn Độ được nâng hạng bảo tồn, chứng tỏ quần thể đang phục hồi khả quan. Thành công này là minh chứng cho hiệu quả của nỗ lực bảo tồn quốc tế, khi những 'nàng tiên cá' hiền lành này dần lấy lại vị trí trong hệ sinh thái biển nhiệt đới.

Khỉ đột núi - Những ông hoàng thầm lặng của dãy Virunga, sinh sống giữa những ngọn núi hùng vĩ trải dài qua ba quốc gia Trung Phi. Dù mang vẻ ngoài đồ sộ, chúng sở hữu tính cách điềm tĩnh đáng ngạc nhiên, chỉ trở nên dữ dội khi bảo vệ gia đình. Những trận chiến nảy lửa với hành vi ném đồ vật và đối đầu trực diện cho thấy lòng dũng cảm phi thường của loài linh trưởng này.

Điều kỳ diệu là quần thể khỉ đột núi đang hồi sinh mạnh mẽ, từ 680 cá thể (2008) lên 1.000 cá thể (2018) - minh chứng cho nỗ lực bảo tồn toàn cầu. Sự phục hồi này đã giúp chúng thoát khỏi bờ vực tuyệt chủng, trở thành biểu tượng của hy vọng trong thế giới động vật hoang dã.

Ấn Độ - Vương quốc của loài hổ với 75% quần thể hổ toàn cầu, từng chứng kiến sự sụt giảm thảm khốc từ 40.000 cá thể (1947) do nạn săn trộm và thu hẹp môi trường sống. Những xung đột giữa người và hổ đã khiến 225 nạn nhân thiệt mạng trong giai đoạn 2014-2019, đặt ra bài toán cân bằng giữa bảo tồn và an toàn cộng đồng.

Nhờ những nỗ lực bảo tồn phi thường, Ấn Độ đã làm nên kỳ tích khi tăng gấp đôi số lượng hổ từ 1.411 cá thể (2006) lên 2.967 cá thể (2018). Đặc biệt năm 2020 chứng kiến sự trở lại đầy ấn tượng của hổ không chỉ ở Nam Á mà còn tại Nga và Trung Quốc. Tại Uttar Pradesh, hiện tượng 20 chúa sơn lâm sinh sống giữa những cánh đồng mía đã mở ra cả cơ hội lẫn thách thức mới cho công tác bảo tồn.

Dơi mũi dài Mexico - nghệ sĩ thụ phấn đêm quan trọng bậc nhất cho các loài xương rồng agave, nguồn nguyên liệu quý giá để sản xuất tequila và mezcal. Với bộ lông nâu đen đặc trưng, chúng đóng vai trò then chốt trong hệ sinh thái nhưng từng đứng bên bờ vực tuyệt chủng do nạn khai thác agave quá mức.

Năm 2013 đánh dấu cột mốc lịch sử khi dơi mũi dài Mexico trở thành loài động vật có vú đầu tiên tại Mexico được bảo tồn thành công. Thành tựu này là kết quả của sự hợp tác hiếm có giữa nhà khoa học, chính quyền và cộng đồng địa phương, biến loài dơi từ chỗ bị đe dọa thành biểu tượng của bảo tồn và sự hài hòa giữa con người với thiên nhiên.

Ngựa Przewalski - biểu tượng kiên cường của thảo nguyên Mông Cổ, từng bị tuyên bố tuyệt chủng ngoài tự nhiên vào thế kỷ 20. Nhờ nỗ lực bảo tồn toàn cầu, năm 1992 chính thức đánh dấu sự trở lại của 16 cá thể đầu tiên tại các khu bảo tồn Khustain Nuruu, Takhin Tal và Khomiin Tal - khởi đầu cho câu chuyện phục hồi loài đầy cảm hứng.

Với 2.000 cá thể vào năm 2018, ngựa Przewalski đã chứng minh sức sống mãnh liệt. Điều đặc biệt: đây là loài ngựa hoang thực sự duy nhất chưa từng bị thuần hóa, giữ nguyên vẹn bản năng hoang dã qua hàng thiên niên kỷ. Mỗi bầy ngựa phi nước đại trên thảo nguyên ngày nay đều mang dòng máu của những cá thể cuối cùng được cứu hộ từ các vườn thú thế giới.

Cá voi lưng gù - những vũ công đại dương thực hiện hành trình di cư dài nhất trong thế giới động vật có vú. Từng đứng bên bờ vực tuyệt chủng năm 1988 do nạn săn bắn tàn khốc, chúng đã trở thành biểu tượng của sự phục hồi ngoạn mục nhờ những nỗ lực bảo tồn toàn cầu.

Lệnh cấm săn bắt cá voi quốc tế đã viết nên "câu chuyện thành công sinh thái" đáng kinh ngạc, như nhận xét của chuyên gia Eileen Sobeck (NOAA). Sự hồi sinh của loài này đến mức đủ để được loại khỏi danh sách nguy cấp - minh chứng hùng hồn cho khả năng phục hồi của tự nhiên khi có sự bảo vệ nghiêm ngặt và tình yêu từ con người.