5 Bài Phân tích Văn học Ấn tượng nhất cho Kỳ thi Học kỳ II - Ngữ Văn lớp 11

Tố Hữu - Nguyễn Kim Thành (1920), quê ở làng Phù Lai, Thừa Thiên Huế, là ngọn cờ đầu của thơ ca cách mạng Việt Nam. Bài thơ 'Từ ấy' được sáng tác khi ông bắt gặp ánh sáng chân lý của Đảng năm 18 tuổi, trở thành tuyên ngôn nghệ thuật cho cả sự nghiệp sáng tác của ông. Khổ thơ đầu vang lên như tiếng reo vui của tâm hồn trẻ trung vừa tìm thấy lẽ sống: 'Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ/Mặt trời chân lý chói qua tim'. Hình ảnh 'mặt trời chân lý' trở thành biểu tượng cho sức mạnh giác ngộ, xua tan mọi u ám của kiếp nô lệ.

Bằng nghệ thuật ẩn dụ tinh tế, nhà thơ diễn tả sự chuyển biến kỳ diệu trong tâm hồn: 'Hồn tôi là một vườn hoa lá/Rất đậm hương và rộn tiếng chim'. Đó không chỉ là niềm vui cá nhân mà còn là sự hòa nhập vào dòng chảy cách mạng: 'Tôi buộc lòng tôi với mọi người/Để tình trang trải khắp trăm nơi'. Điệp khúc 'Tôi đã là' vang lên như lời thề son sắt: là con của vạn nhà, em của vạn kiếp phôi pha, anh của những em nhỏ cơ hàn. Bài thơ kết tinh vẻ đẹp của chủ nghĩa lãng mạn cách mạng, nơi cái tôi cá nhân hòa vào cái ta tập thể, tạo nên sức mạnh tinh thần bất diệt.

Trong 'Nhật ký trong tù', Hồ Chí Minh đã biến những tháng ngày lao tù thành thi phẩm bất hủ. 'Chiều tối' - viên ngọc quý trong kho tàng thơ Bác, là sự hòa quyện tuyệt diệu giữa chất thép cách mạng và chất thơ lãng mạn. Hai câu đầu mở ra khung cảnh hoàng hôn nơi rừng núi với cánh chim mỏi mệt và chòm mây cô độc, mang đậm phong vị Đường thi nhưng vẫn ánh lên nét hiện đại. Đặc biệt, hình ảnh 'lô dĩ hồng' - lò than rực hồng cuối bài đã trở thành điểm sáng nghệ thuật, biểu tượng cho niềm tin bất diệt vào tương lai tươi sáng. Bài thơ chứng minh một chân lý: ngay trong gian khổ, tâm hồn nghệ sĩ và ý chí chiến sĩ trong Bác vẫn tỏa sáng, vượt lên mọi xiềng xích để hướng về sự sống và ánh sáng.

Xuân Diệu - 'nhà thơ mới nhất trong các nhà thơ mới' - đã đem đến cho Thơ Mới một luồng gió rạo rực, thiết tha với thi phẩm 'Vội vàng'. Bài thơ là bản tình ca nồng nàn về khát vọng sống mãnh liệt, bắt đầu bằng ước muốn 'tắt nắng', 'buộc gió' để giữ mãi hương sắc trần gian. Xuân Diệu phát hiện thiên đường ngay trên mặt đất với bức tranh xuân ngập tràn sự sống: 'ong bướm tuần tháng mật', 'đồng nội xanh rì', 'khúc tình si'... Đặc biệt, hình ảnh 'Tháng giêng ngon như cặp môi gần' đã cách mạng hóa thi ca bằng sự so sánh táo bạo, đặt con người làm chuẩn mực cái đẹp. Nhưng ẩn sau niềm say đắm ấy là nỗi ám ảnh thời gian: 'Xuân đương tới nghĩa là xuân đương qua'. Kết thúc bài thơ là khúc ca cuồng nhiệt với điệp khúc 'ta muốn' - ôm trọn, say đắm, cắn vào 'xuân hồng' - biểu tượng cho triết lý sống vội vàng, sống hết mình khi xuân thì.

Huy Cận đã khắc họa nỗi sầu vũ trụ qua 'Tràng giang' - một kiệt tác thơ ca với bức tranh thiên nhiên mênh mông, tĩnh lặng. Bài thơ mở đầu bằng hình ảnh 'sóng gợn buồn điệp điệp' và 'con thuyền xuôi mái nước song song', gợi nên nỗi cô đơn vô tận. Hình ảnh 'củi một cành khô lạc mấy dòng' trở thành biểu tượng cho thân phận nhỏ bé, lạc loài của con người trước vũ trụ bao la. Khổ thơ 'Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu' với không gian 'sâu chót vót' càng nhấn mạnh sự cô liêu. Đặc biệt, hình ảnh 'chim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều sa' đã thể hiện tài năng sử dụng ngôn ngữ tạo hình xuất sắc. Kết thúc bài thơ là nỗi nhớ quê hương da diết 'không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà', cho thấy tâm hồn thi sĩ luôn hướng về nguồn cội dù đứng giữa đất trời mênh mông.

Hàn Mặc Tử - ngọn lửa thi ca bùng cháy giữa đêm đông định mệnh, một tâm hồn đau thương mà lãng mạn khôn cùng đã cất lên khúc ca tình yêu và nỗi niềm nhân thế. 'Đây thôn Vĩ Dạ' chính là đóa hoa trăng nở rộ từ mảnh đất tâm hồn ấy, nơi nỗi đau cá nhân hòa quyện cùng vẻ đẹp vĩnh hằng.

Bài thơ như bức tranh thủy mặc với những đường nét tinh tế: từ lời trách yêu 'Sao anh không về chơi thôn Vĩ' đến khung cảnh nắng mới long lanh trên hàng cau, khu vườn ngọc bích, và bóng lá trúc che nghiêng gương mặt chữ điền. Mỗi hình ảnh đều thấm đẫm hồn quê xứ Huế.

Khổ thơ thứ hai đưa ta vào thế giới chia ly: 'Gió theo lối gió mây đường mây', dòng sông Hương buồn thiu với hoa bắp lay, rồi bất ngờ chuyển hóa thành dòng sông trăng huyền ảo. Câu hỏi 'Có chở trăng về kịp tối nay?' chất chứa nỗi lo âu về sự hữu hạn của kiếp người.

Kết bài là nỗi hoài nghi đầy xót xa: 'Ai biết tình ai có đậm đà?'. Hình ảnh áo trắng trong sương khói trở thành biểu tượng cho mối tình mong manh mà thi nhân khao khát nhưng không dám chắc chắn. Ba từ 'ai' trong bài tạo nên điệp khúc bâng khuâng, đưa người đọc vào thế giới vừa thực vừa mộng của thi sĩ tài hoa bạc mệnh.

Qua ngòi bút Hàn Mặc Tử, thôn Vĩ không còn là một địa danh mà trở thành không gian nghệ thuật chứa đựng cả niềm yêu sống mãnh liệt lẫn nỗi đau hiện sinh. Bài thơ như viên ngọc quý tỏa sáng giữa bầu trời thơ ca Việt Nam hiện đại.