5 Bài phân tích xuất sắc nhất về triết lý sống trong thơ "Nhàn" - Nguyễn Bỉnh Khiêm (Ngữ văn lớp 10)

Nguyễn Bỉnh Khiêm - bậc thức giả uyên bác từng bước lên đỉnh cao quan trường, nhưng chọn rũ bỏ áo mũ cân đai để trở về với mây trắng thôn quê. Cụ Bạch Vân am chủ để lại cho hậu thế hai kiệt tác: "Bạch Vân am thi tập" bằng chữ Hán và "Bạch Vân quốc ngữ thi" bằng Nôm - đó là tinh hoa kết tinh từ tâm hồn thi sĩ và trí tuệ uyên thâm.

"Nhàn" - viên ngọc sáng lấy từ tập thơ Nôm, được chạm khắc theo thể thất ngôn bát cú Đường luật, là bản tình ca về cuộc sống đạm bạc mà thanh cao nơi đồng nội. Bài thơ như bức tranh thủy mặc vẽ nên chân dung một ẩn sĩ giữa thiên nhiên khoáng đạt.

Tinh thần "Nhàn" toát lên từ từng câu chữ, phảng phất cái thú điền viên:
"Một mai một cuốc, một cần câu
Thơ thẩn dầu ai vui thú nào"
Điệp khúc "một" vang lên như nhịp bước thong dong, khắc họa hình ảnh mộc mạc mà đầy thi vị. "Thơ thẩn" - hai chữ vàng gói trọn phong thái ung dung tự tại, bỏ ngoài tai mọi thú vui phù phiếm chốn thị thành.

Triết lý sống được phô diễn qua cặp câu đối ngẫu đầy ẩn ý:
"Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ
Người khôn người đến chốn lao xao"
Cái "dại" ấy thực chất là đại trí, là sự tỉnh ngộ trước vòng xoáy công danh. Nghệ thuật đối lập "dại - khôn", "vắng vẻ - lao xao" như hai nét vẽ tương phản làm nổi bật nhân cách cao khiết.

Bức tranh tứ bình hiện lên sinh động:
"Thu ăn măng trúc đông ăn giá
Xuân tắm hồ sen hạ tắm ao"
Mỗi mùa mang đến món quà riêng từ đất mẹ, tất cả đều đượm hương vị thanh khiết. Cái tài tình là ở chỗ biến cuộc sống đạm bạc thành thiên đường an lạc.

Kết thúc bài thơ là triết lý nhân sinh sâu sắc:
"Rượu đến cội cây ta sẽ uống
Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao"
Quan niệm coi phú quý như giấc mộng hư ảo chính là đỉnh cao trí tuệ của bậc đại nho. Bài thơ như tấm gương phản chiếu cốt cách thanh cao vượt lên trên mọi giá trị vật chất tầm thường.

Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585), bậc Trạng nguyên đất Hải Phòng, là tinh hoa của nền văn hóa Thăng Long với hai di sản quý: "Bạch Vân am thi tập" (700 bài thơ chữ Hán) và "Bạch Vân quốc ngữ thi" (170 bài thơ Nôm). Thơ ông là sự kết tinh giữa triết lý nhân sinh sâu sắc và quan niệm sống nhàn - một lối sống thanh cao vượt lên trên những xô bồ của thế tục.

"Nhàn" - viên ngọc quý trong kho tàng thơ Nôm, là bản tuyên ngôn về lối sống hòa hợp với tự nhiên, giữ gìn khí tiết trong sạch. Hai câu mở đầu vẽ nên bức tranh đời sống điền viên đầy thi vị:
"Một mai, một cuốc, một cần câu
Thơ thẩn dầu ai vui thú nào"
Điệp từ "một" như nhịp bước khoan thai của ẩn sĩ, "thơ thẩn" là dáng vẻ ung dung của kẻ đã thoát khỏi vòng danh lợi.

Triết lý sống được thể hiện sâu sắc qua cặp câu đối ngẫu:
"Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ
Người khôn người đến chốn lao xao"
Cái "dại" ấy thực chất là đại trí, là sự tỉnh ngộ trước vòng xoáy công danh. Nghệ thuật đối lập "dại - khôn", "vắng vẻ - lao xao" như hai nét vẽ tương phản làm nổi bật nhân cách cao khiết.

Bức tranh tứ bình hiện lên sinh động:
"Thu ăn măng trúc đông ăn giá
Xuân tắm hồ sen hạ tắm ao"
Mỗi mùa mang đến món quà riêng từ đất mẹ, tất cả đều đượm hương vị thanh khiết. Cái tài tình là ở chỗ biến cuộc sống đạm bạc thành thiên đường an lạc.

Kết thúc bài thơ là triết lý nhân sinh sâu sắc:
"Rượu đến cội cây ta sẽ uống
Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao"
Quan niệm coi phú quý như giấc mộng hư ảo chính là đỉnh cao trí tuệ của bậc đại nho. Bài thơ như tấm gương phản chiếu cốt cách thanh cao vượt lên trên mọi giá trị vật chất tầm thường.

Quan niệm sống nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm không phải là sự lánh đời mà là cách ứng xử khôn ngoan trước thời cuộc, là sự lựa chọn có ý thức của một trí tuệ uyên thâm. Đó chính là bài học về nhân cách sống vẫn còn nguyên giá trị cho hậu thế.

Nguyễn Bỉnh Khiêm - vị Trạng nguyên đã chọn lối sống ẩn dật nơi thôn dã, xa lánh vòng danh lợi phù phiếm. Bài thơ "Nhàn" trong tập "Bạch Vân quốc ngữ thi" là tấm gương phản chiếu nhân cách thanh cao và triết lý sống thâm thúy của bậc đại nho. Hai câu kết bài thơ chứa đựng quan niệm nhân sinh sâu sắc:

"Rượu, đến cội cây, ta sẽ uống
Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao"

Người từng đỗ Trạng nguyên, từng nếm trải ngọt bùi của công danh, lại nhìn thấu tính phù du của phú quý. Cách ngắt nhịp độc đáo cùng hình ảnh "cội cây" gợi lên thế đứng ung dung của kẻ sĩ đã thoát khỏi vòng danh lợi. Điển tích Thuần Vu Phần được vận dụng tài tình để khẳng định: phú quý chỉ là giấc mộng hư ảo, còn cốt cách thanh cao mới là giá trị vĩnh hằng.

Ngôn ngữ thơ giản dị mà chứa đựng tầng ý nghĩa sâu xa. Cụm từ "nhìn xem" thể hiện thái độ điềm nhiên của người đứng ngoài vòng xoáy tham sân si. Đây không phải sự chối bỏ cuộc đời mà là sự tỉnh ngộ của trí tuệ uyên thâm, biết tìm về với những giá trị đích thực của nhân sinh.

Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585) - bậc đại trí thức thời Lê-Mạc, đã chứng kiến và vượt lên trên mọi biến động của thời cuộc bằng tư tưởng nhân văn sâu sắc. Bài thơ "Nhàn" là tuyên ngôn sống của một bậc chính nhân quân tử, khẳng định lối sống thanh cao đối lập với thói đời bon chen danh lợi.

Hai câu mở đầu vẽ nên chân dung ẩn sĩ:
"Một mai, một cuốc, một cần câu
Thơ thẩn dù ai vui thú nào"
Nhịp thơ chậm rãi cùng điệp từ "một" gợi sự ung dung tự tại. "Thơ thẩn" không phải là thụ động mà là tư thế chủ động của người đã thoát khỏi vòng danh lợi.

Triết lý nhân sinh được thể hiện sâu sắc:
"Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ
Người khôn người kiếm chốn lao xao"
Nghệ thuật đối lập tài tình giữa "dại-khôn", "vắng vẻ-lao xao" làm nổi bật quan niệm sống của bậc đại nho. Cái "dại" ấy thực chất là đại trí, là sự tỉnh ngộ trước thói đời thực dụng.

Bức tranh tứ bình hiện lên sinh động:
"Thu ăn măng trúc, đông ăn giá
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao"
Cuộc sống hòa hợp với tự nhiên qua bốn mùa xuân-hạ-thu-đông, thể hiện triết lý sống thuận theo đạo trời.

Hai câu kết là đỉnh cao tư tưởng:
"Rượu đến cội cây ta sẽ uống
Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao"
Hình ảnh "cội cây" tượng trưng cho sự vững chãi, đối lập với "chiêm bao" phù du của phú quý. Đây không phải thái độ yếm thế mà là sự tỉnh táo của trí tuệ siêu việt.

Bài thơ "Nhàn" thể hiện trọn vẹn nhân cách Nguyễn Bỉnh Khiêm - một bậc thức giả uyên thâm, một nghệ sĩ lớn yêu thiên nhiên, và trên hết là một nhà nhân văn chủ nghĩa với tư tưởng tiến bộ vượt thời đại.

Nguyễn Bỉnh Khiêm - bậc đại nho của dân tộc, để lại cho đời những vần thơ thấm đẫm triết lý nhân sinh. "Nhàn" là kiệt tác Nôm thể hiện quan niệm sống thanh cao, vượt lên vòng danh lợi tầm thường.

Hai câu mở đầu khắc họa hình ảnh ẩn sĩ:
"Một mai, một cuốc, một cần câu
Thơ thẩn dầu ai vui thú nào"
Điệp từ "một" cùng nhịp thơ chậm rãi gợi sự ung dung tự tại. "Thơ thẩn" là dáng vẻ của kẻ đã thoát khỏi vòng xoáy công danh.

Triết lý sống được thể hiện sâu sắc:
"Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ
Người khôn người đến chốn lao xao"
Cái "dại" ấy thực chất là đại trí, là sự tỉnh ngộ của bậc chính nhân quân tử. Nghệ thuật đối lập tài tình làm nổi bật quan niệm sống thanh cao.

Bức tranh tứ bình hiện lên sống động:
"Thu ăn măng trúc, đông ăn giá
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao"
Cuộc sống hòa hợp với tự nhiên qua bốn mùa xuân-hạ-thu-đông, thể hiện triết lý sống thuận theo đạo trời.

Hai câu kết là đỉnh cao tư tưởng:
"Rượu, đến cội cây ta sẽ uống
Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao"
Điển tích Thuần Vu Thần được vận dụng tài tình để khẳng định: phú quý chỉ là giấc mộng phù du. Bài thơ là tấm gương phản chiếu nhân cách lớn của bậc đại trí thức Nguyễn Bỉnh Khiêm.