6 Bài phân tích đặc sắc tác phẩm "Nắng mới" (Ngữ văn 8 - SGK Cánh diều)

Câu 1: Ai là người cất lời trong bài thơ và hướng về đối tượng nào?

Bài thơ là tiếng lòng của người con - cũng chính là tác giả - gửi gắm nỗi niềm về người mẹ đã khuất, chỉ còn sống mãi trong ký ức.

Câu 2: Nhan đề bài thơ được chọn lựa dựa trên yếu tố nào?

A. Hình ảnh mang tính biểu tượng, khơi nguồn cảm hứng

B. Sự kiện đặc biệt gây xúc động

C. Chủ đề bao quát toàn bộ tác phẩm

D. Âm thanh đặc trưng trong cảm nhận

=> Đáp án: A. Hình ảnh mang tính biểu tượng, khơi nguồn cảm hứng

Câu 3: Trình bày cấu trúc, mạch cảm xúc và cảm nhận tổng quan về bài thơ.

- Bố cục: 3 phần hòa quyện

+ Khổ 1: Bức tranh thiên nhiên với ánh nắng ban mai

+ Khổ 2-3: Dòng hồi tưởng về mẹ cùng những kỷ niệm ấm áp

- Mạch cảm xúc: Dòng chảy hoài niệm đan xen giữa quá khứ và hiện tại

- Cảm nhận: Nỗi buồn man mác thấm đẫm qua từng câu chữ, hình ảnh người mẹ tảo tần hiện lên đầy xúc động

Câu 4: Tâm trạng chủ đạo của tác giả? Vai trò của từ láy trong việc thể hiện cảm xúc?

- Tâm trạng: Nỗi nhớ mẹ da diết, khắc khoải

- Từ láy (xao xác, não nùng, chập chờn): Tạo nhịp điệu trầm buồn, nhấn mạnh nỗi niềm thương nhớ

Câu 5: Chỉ ra 3 hình ảnh trọng tâm khắc họa chân dung người mẹ. Ý nghĩa?

- Ba hình ảnh: Nắng mới, nụ cười hiền, tà áo đỏ

- Người mẹ: Đảm đang, dịu dàng, hết lòng vì gia đình

Câu 6: Có thể đảo vị trí động từ "hắt" và "reo" miêu tả nắng không? Giải thích.

Không thể thay đổi vì mỗi động từ gắn với không gian riêng: "hắt" qua song cửa, "reo" trên cánh đồng, thể hiện dụng ý nghệ thuật

Câu 7: Chia sẻ kỷ niệm đáng nhớ nhất về mẹ.

Trong ký ức tôi, hình ảnh mẹ tần tảo sớm hôm luôn khắc sâu. Những trưa hè, mẹ đội nắng làm đồng; đêm đông, mẹ thức may áo ấm. Đôi bàn tay gầy nhưng ấm áp vô cùng. Mỗi khi ốm đau, vòng tay mẹ là liều thuốc quý nhất. Tình yêu thương vô điều kiện ấy là món quà vô giá tôi mãi trân trọng.

Chuẩn bị đọc hiểu

Hướng dẫn tiếp cận tác phẩm:

- Ôn tập kiến thức ngữ văn liên quan để phân tích sâu tác phẩm

- Khi đọc thơ bảy chữ, cần lưu ý:

+ Cấu trúc khổ thơ, cách gieo vần và ngắt nhịp

+ Chủ thể trữ tình và đối tượng được nhắc đến

+ Mạch cảm xúc xuyên suốt tác phẩm

+ Những biện pháp nghệ thuật đặc sắc và giá trị biểu đạt

- Tìm hiểu về tác giả Lưu Trọng Lư và phong cách sáng tác

- Cảm nhận cá nhân về hình ảnh nắng mới

Phân tích tác phẩm:

- Cấu trúc: Bài thơ chia 3 khổ, mỗi khổ 4 câu, vần chân (song - không, thời - phơi), nhịp thơ linh hoạt (3/4, 4/3, 2/5)

- Nội dung: Dòng hồi ức về người mẹ với nỗi nhớ da diết, thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn

- Nghệ thuật: Hình ảnh giản dị (áo đỏ, nét cười), từ láy gợi cảm (xao xác, não nùng), nhân hóa tăng sức biểu cảm

- Tác giả: Lưu Trọng Lư (1911-1991), nhà thơ tiên phong của phong trào Thơ mới, quê Quảng Bình

Câu hỏi thảo luận:

1. Phân tích các yếu tố thời gian, không gian, tâm trạng trong bài

2. Hình ảnh người mẹ được khắc họa qua những chi tiết nào?

3. Nhận xét về thể thơ và cách gieo vần

4. Ý nghĩa nhan đề và hình ảnh nắng mới

5. Vai trò của các biện pháp tu từ

6. Cảm nhận về tình mẫu tử trong bài thơ

Bài viết tham khảo:

Bài thơ là dòng hoài niệm xúc động về người mẹ qua hình ảnh nắng mới. Từ khổ thơ đầu với nắng "hắt bên song" gợi nhớ, đến hình ảnh người mẹ "áo đỏ" phơi áo hiện lên sống động. Nét nghệ thuật đặc sắc thể hiện qua cách sử dụng từ láy, nhân hóa và hệ thống hình ảnh giàu sức gợi. Bài thơ không chỉ là nỗi nhớ mẹ mà còn là bức chân dung đẹp về người phụ nữ Việt Nam tần tảo, dịu dàng.

1. Chuẩn bị

- Những điểm cần lưu tâm:

• Bài thơ gồm 3 khổ, mỗi khổ 4 câu với vần chân (thời - phơi) và nhịp điệu biến chuyển linh hoạt: 3/4, 4/3, 2/5.
• Tác phẩm khắc họa hình ảnh người mẹ qua lăng kính nỗi nhớ và tình yêu thương của người con. Mạch cảm xúc xuyên suốt là dòng hồi tưởng đan xen giữa quá khứ và hiện tại.
• Ngôn từ chọn lọc: 'nắng mới', 'áo đỏ', 'nét cười đen nhánh', 'ánh trưa hè'... cùng biện pháp hoán dụ 'áo đỏ' đã tạc nên chân dung người mẹ giản dị mà sâu sắc.

- Tác giả Lưu Trọng Lư (1911-1991), bậc thầy của Thơ Mới, người con Quảng Bình với các kiệt tác: 'Tiếng thu', 'Khói lam chiều', 'Hồng Gấm, tuổi hai mươi'...

- Cảm xúc đón 'nắng mới': rạo rực, hân hoan như chạm vào ký ức ấm áp.

1. Khám phá tác phẩm

Câu 1. Hình ảnh người mẹ hiện lên qua:

• Màu sắc: 'áo đỏ' rực rỡ, 'nụ cười đen nhánh' ấm áp
• Hành động: 'hắt bên song', 'gáy não nùng' - những cử chỉ quen thuộc khắc sâu vào tâm khảm

Câu 2. Nghệ thuật thơ:

• Thể thơ bảy chữ truyền thống
• Vần chân tạo nhạc tính: thời - phơi
• Nhịp điệu đa dạng như dòng cảm xúc khi trầm khi bổng

1. Góc nhìn sâu sắc

Câu 1. 'Nắng mới' là tiếng lòng người con thương nhớ mẹ - người đã trở thành 'nắng' ấm áp trong tim.

Câu 2. Nhan đề bài thơ:

A. Hình ảnh khơi nguồn cảm hứng (Gợi ý lựa chọn)

Câu 3. Tâm trạng:

• Nỗi nhớ thương vô hạn qua từ láy 'não nùng', 'chập chờn' - những âm thanh của ký ức

Câu 4. Bộ ba hình ảnh:

• 'nắng mới', 'áo đỏ', 'nét cười đen nhánh' - tạo nên chân dung mẹ bình dị mà thiêng liêng

Câu 5. Sự tinh tế ngôn từ:

• 'hắt' - ánh sáng gợi nhớ
• 'reo' - niềm vui tuổi thơ
• Không thể hoán đổi vì mỗi từ là một thế giới cảm xúc riêng

Câu 6. Tình mẫu tử trong ký ức:

Hình ảnh mẹ hiện lên từ mờ ảo đến rõ nét, như bức tranh hiện ra từ sương khói thời gian. 'Nắng mới' không chỉ là hiện tượng tự nhiên mà đã trở thành biểu tượng của tình yêu - thứ ánh sáng dịu dàng nhất trong ký ức đứa con. Cái 'reo' của nắng ngày xưa chính là tiếng cười hạnh phúc khi còn mẹ, để giờ đây trở thành nốt trầm xao xuyến.

Cảm nhận sâu sắc

'Nắng mới' của Lưu Trọng Lư là bản tình ca về mẹ, nơi những điều giản dị nhất trở thành bất tử. Qua ngôn từ tinh tế, bài thơ không chỉ khắc họa hình ảnh người mẹ Việt Nam tảo tần mà còn gửi gắm thông điệp sâu sắc: 'Hãy trân trọng những phút giây bên mẹ khi còn có thể'. Tác phẩm như tấm gương phản chiếu tình mẫu tử thiêng liêng, khiến mỗi độc giả đều tìm thấy mình trong đó.

Câu 1 (trang 42, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Bài thơ được chia làm ba khổ, mỗi khổ như một nốt nhạc trong bản tình ca về mẹ. Vần thơ cách quãng tạo nhịp điệu da diết, còn các câu thơ được ngắt nhịp linh hoạt 3/4, 4/3, 2/5 như hơi thở chứa chan cảm xúc.

Câu 2 (trang 42)

Tác phẩm là tiếng lòng thổn thức của người con nhớ mẹ, được dệt nên bởi ba mảng cảm xúc: khơi nguồn nỗi nhớ, hình bóng mẹ trong ký ức, và hình ảnh mẹ khắc sâu trong tim. Cảm hứng xuyên suốt là tình mẫu tử thiêng liêng qua lăng kính của 'nắng mới' - biểu tượng cho những kỷ niệm ấm áp không phai mờ.

Câu 3 (trang 42)

Nghệ thuật đặc sắc với hệ thống từ láy gợi cảm (xao xác, não nùng), hình ảnh giàu sức gợi (áo đỏ rực rỡ, nét cười đen nhánh) cùng biện pháp nhân hóa 'nắng reo' đã khắc họa thành công nỗi nhớ mẹ vừa dịu dàng vừa thấm thía.

Câu 4 (trang 42)

Lưu Trọng Lư (1912-1991) - cây bút lãng mạn tiêu biểu của văn học Việt, quê hương Quảng Bình đã nuôi dưỡng hồn thơ ông. Sự nghiệp đa dạng từ thơ, văn đến kịch, nhưng tình cảm dành cho mẹ luôn là mạch nguồn cảm hứng bất tận.

Câu 5 (trang 42)

Ánh nắng đầu hạ mang đến cảm giác giao thoa kỳ diệu giữa nồng ấm và bâng khuâng, như chạm vào ký ức đẹp nhất về mẹ - người luôn hiện hữu trong từng khoảnh khắc đời thường.

Câu 1 (trang 43)

Hai khổ giữa là bức tranh ký ức sống động về mẹ qua những chi tiết đắt giá: màu áo đỏ rực rỡ, dáng người đưa trước giậu, nụ cười đen nhánh - tất cả tạo nên chân dung người mẹ lam lũ mà ấm áp.

Câu 2 (trang 43)

Thể thơ thất ngôn với vần cách và nhịp ngắt đa dạng (3/4, 4/3, 2/5) như nhịp thở của nỗi nhớ - khi dồn dập, khi ngập ngừng, lột tả trọn vẹn cung bậc cảm xúc về mẹ.

Câu 3 (trang 44)

Bố cục bài thơ xoay quanh ba trục cảm xúc: khơi nguồn (nắng hắt bên song), triển khai (hình ảnh mẹ hiện về), và đọng lại (ký ức không phai). Cấu trúc ấy như vòng tròn đồng tâm của nỗi nhớ.

Câu 4 (trang 44)

Các từ láy (xao xác, chập chờn) không chỉ tạo nhạc tính mà còn như những nốt lặng trong bản tình ca về mẹ, nơi mỗi âm tiết đều thổn thức nỗi niềm con trẻ.

Câu 5 (trang 44)

Bộ ba hình ảnh: nắng mới - áo đỏ - nét cười tạo thành mạch liên kết nghệ thuật hoàn chỉnh, khắc họa hình tượng người mẹ Việt với vẻ đẹp giản dị mà sâu lắng, luôn hiện hữu trong từng khoảnh khắc đời sống.

Câu 6 (trang 44)

Sự tinh tế trong lựa chọn động từ 'hắt' (gợi nỗi buồn thấm thía) và 'reo' (niềm vui bật lên) cho thấy nghệ thuật ngôn từ bậc thầy của tác giả khi diễn tả những sắc thái cảm xúc đối lập nhưng thống nhất.

Câu 7 (trang 44)

Ký ức về đôi bàn tay mẹ chai sạn vì lam lũ nhưng ấm áp vô cùng. Đó là đôi tay đã vuốt ve từng giấc ngủ thơ, che chở những bão giông cuộc đời. Mỗi khi nhớ về, lòng lại bồi hồi như được mẹ nắm tay dẫn qua những ngày nắng mới.

Chuẩn bị

Trước khi đắm mình vào bài thơ "Nắng mới", hãy cùng khơi nguồn cảm hứng:

- Gợi nhớ kiến thức ngữ văn để thấu hiểu sâu sắc tác phẩm

- Khi thưởng thức thơ bảy chữ, lưu ý:

+ Cấu trúc phân khổ và nghệ thuật gieo vần độc đáo

+ Nhịp điệu thi ca uyển chuyển theo dòng cảm xúc

+ Hành trình khám phá: Ai là nhân vật trữ tình? Mạch cảm xúc chảy trôi ra sao?

+ Những hình ảnh, biện pháp nghệ thuật đặc sắc nào tạo nên dấu ấn?

- Tìm hiểu về tác giả Lưu Trọng Lư - người nghệ sĩ đa tài của nền văn học Việt Nam

- Cảm nhận tinh tế về khoảnh khắc giao mùa xuân-hạ qua lăng kính riêng của bạn

KHÁM PHÁ TÁC PHẨM "NẮNG MỚI"

Hành trình cảm nhận:

- Khơi gợi kiến thức ngữ văn để thấu hiểu tầng sâu tác phẩm

- Khám phá nghệ thuật thơ bảy chữ qua:

+ Cấu trúc phân khổ độc đáo

+ Nghệ thuật gieo vần tinh tế

+ Nhịp điệu uyển chuyển theo dòng cảm xúc

- Đắm mình trong không gian thơ: Ai là nhân vật trữ tình? Mạch cảm xúc chảy trôi ra sao?

- Phát hiện những hình ảnh, biện pháp nghệ thuật đặc sắc tạo nên dấu ấn riêng

Góc nhìn tác giả:

Lưu Trọng Lư - người nghệ sĩ đa tài với:

- Sự nghiệp văn chương đồ sộ

- Vai trò tiên phong trong phong trào Thơ mới

- Đóng góp to lớn cho nền văn học cách mạng

Cảm thức cá nhân:

Chia sẻ trải nghiệm khi đón những tia nắng đầu hạ - khoảnh khắc giao mùa đầy xúc cảm

PHÂN TÍCH TÁC PHẨM

Bài thơ là dòng hồi ức về người mẹ qua:

- Hình ảnh "nắng mới" khơi nguồn cảm xúc

- Những khoảnh khắc đẹp về mẹ: áo đỏ phơi giậu, nét cười đen nhánh

- Nghệ thuật sử dụng từ láy tài tình (xao xác, não nùng)

- Cách ngắt nhịp đa dạng (3/4, 4/3, 2/5)

BÀI HỌC NHÂN VĂN

Tác phẩm ngợi ca:

- Tình mẫu tử thiêng liêng

- Đạo lý uống nước nhớ nguồn

- Vẻ đẹp người phụ nữ Việt Nam

GÓC SÁNG TẠO

Viết về ký ức đẹp nhất của em với mẹ - nơi lưu giữ những yêu thương vô bờ