6 Bài phân tích sâu sắc tác phẩm "Cuộc tu bổ lại các giống vật" - Ngữ văn 10 bộ Chân trời sáng tạo

Khám phá tác phẩm "Cuộc tu bổ lại các giống vật"

• Nguồn gốc tác phẩm

- Trích từ công trình nghiên cứu Lược khảo về thần thoại Việt Nam, NXB Khoa học xã hội, 2003 (tr.77-78)

• Ý nghĩa nội dung

- Giải thích quá trình hoàn thiện hình dáng các loài vật qua bàn tay tu sửa của Ngọc Hoàng

- Phản ánh quan niệm dân gian về nguồn gốc muôn loài

• Đặc sắc nghệ thuật

- Mang đậm đặc trưng thể loại thần thoại: không gian huyền ảo, thời gian nguyên sơ

- Ngôn từ giản dị, lối kể chuyện sinh động với giọng điệu hài hước

Hướng dẫn phân tích

Câu 1: Đọc hiểu văn bản và nhận diện đặc điểm thể loại

Gợi ý:

- Nhân vật: Ngọc Hoàng hấp tấp nhưng nhân hậu, các thiên thần tận tâm

- Không gian: Cõi tiên và trần thế

- Cốt truyện: Mượn yếu tố kỳ ảo giải thích đặc điểm loài vật

Câu 2: So sánh với thần thoại Hy Lạp "Prô-mê-tê và loài người"

Nhận xét:

- Tương đồng: Cùng giải thích nguồn gốc sự sống qua lỗi tạo hóa

- Khác biệt: Bản sắc văn hóa Việt - Hy Lạp thể hiện qua cách xử lý tình huống

Câu 3: Kinh nghiệm đọc hiểu thần thoại

Gợi mở:

- Tiếp cận như cửa ngõ khám phá văn hóa cổ đại

- Chú trọng các yếu tố biểu tượng và bài học nhân sinh

I. Khái quát về tác phẩm

- Tác phẩm dân gian Việt Nam

- Được Nguyễn Đổng Chi sưu tầm trong công trình "Lược Khảo về thần thoại Việt Nam"

II. Phân tích tác phẩm

• Thể loại: Thần thoại giải thích nguồn gốc
• Nội dung chính:

Truyện kể về quá trình các thiên thần giúp hoàn thiện hình dáng các loài vật. Do đến muộn, chó và vịt được lắp chân ghế, còn các loài chim nhỏ nhận chân hương, tạo nên những đặc điểm riêng biệt tồn tại đến ngày nay.

• Nghệ thuật:

- Xây dựng tình huống truyện độc đáo

- Sử dụng yếu tố kỳ ảo một cách khéo léo

III. Giá trị nhân văn

• Thể hiện trí tưởng tượng phong phú của người xưa
• Phản ánh ước muốn lý giải thế giới tự nhiên
• Mang tính giáo dục về sự quan tâm, chia sẻ

I. Tổng quan tác phẩm

- Xuất xứ: Trích từ công trình nghiên cứu của Nguyễn Đổng Chi về thần thoại Việt Nam

- Thể loại: Thần thoại giải thích nguồn gốc

- Giá trị: Lý giải đặc điểm các loài vật qua lăng kính hồn nhiên của dân gian

II. Phân tích chi tiết

• Nghệ thuật xây dựng:

- Sử dụng yếu tố kỳ ảo khéo léo

- Ngôn ngữ giản dị mà sinh động

- Giọng điệu hài hước, hóm hỉnh

• Nhân vật đặc sắc:

- Ngọc Hoàng: Quyền năng nhưng vội vã

- Thiên thần: Tận tâm, sáng tạo

- Các loài vật: Mang đặc điểm riêng biệt

III. So sánh với thần thoại Hy Lạp

- Tương đồng: Cùng giải thích nguồn gốc sự sống

- Khác biệt: Màu sắc văn hóa Việt độc đáo

IV. Bài học tiếp nhận

- Cần đọc với tinh thần khám phá văn hóa cổ

- Trân trọng cách lý giải hồn nhiên của cha ông

I. Khái quát tác phẩm

Truyện thần thoại giải thích nguồn gốc đặc điểm các loài vật thông qua câu chuyện Ngọc Hoàng và các thiên thần tu bổ khiếm khuyết cho muôn loài.

II. Đặc điểm nghệ thuật

• Yếu tố kỳ ảo: Sử dụng hình tượng thần linh sáng tạo muôn loài
• Ngôn ngữ: Giản dị, hóm hỉnh, mang đậm chất dân gian
• Cốt truyện: Đơn giản nhưng chứa đựng nhiều bài học nhân sinh

III. So sánh với thần thoại Hy Lạp

- Giống: Cùng giải thích nguồn gốc sự sống

- Khác: Thể hiện nét đặc trưng văn hóa Việt qua cách xử lý tình huống

IV. Hướng dẫn đọc hiểu

1. Phân tích đặc điểm thể loại thần thoại

2. Nhận diện giá trị văn hóa dân gian

3. Rút ra bài học tiếp nhận văn học dân gian

Khám phá tác phẩm: Cuộc tu bổ lại các giống vật

Phần 1: Đặc điểm nghệ thuật

• Nhân vật: Ngọc Hoàng và Thiên thần - biểu tượng của quyền năng sáng tạo
• Không gian: Vũ trụ huyền ảo không xác định
• Thời gian: Thời kỳ nguyên sơ của tạo hóa
• Cốt truyện: Hành trình hoàn thiện vẻ đẹp muôn loài

Phần 2: So sánh văn học
Điểm tương đồng và khác biệt giữa thần thoại Việt Nam và Hy Lạp về quá trình sáng tạo sự sống

Phần 3: Kinh nghiệm đọc hiểu
Phương pháp tiếp cận thần thoại: từ giải mã biểu tượng đến phân tích lớp nghĩa văn hóa

* Hướng dẫn khám phá tác phẩm

Tinh hoa nội dung: Văn bản "Cuộc tu bổ lại các giống vật" mang đến lời giải thích độc đáo, hóm hỉnh về nguồn gốc đặc điểm các loài vật thông qua hành trình tu bổ của Ngọc Hoàng - một kiệt tác của trí tưởng tượng dân gian.

Câu 1 (trang 22 sgk):

Hành trình hoàn thiện muôn loài

Bức tranh nghệ thuật đặc sắc

Nhân vật:

- Ngọc Hoàng: Đấng tối cao nhưng đôi khi hồ đồ, vội vã

- Tam vị thiên thần: Những thợ thủ công tận tâm của tạo hóa

Không gian:

- Cõi trần huyền ảo nơi thiên thần ghé thăm

Thời gian:

- Thuở hồng hoang của vạn vật

Ý nghĩa nhân văn:

- Lời giải thích đầy chất thơ về sự không hoàn hảo của tạo hóa

Câu 2 (trang 22 sgk):

So sánh liên văn bản

Nét tương đồng:

- Cùng thuộc dòng chảy thần thoại nhân loại

- Phóng khoáng trí tưởng tượng

Khác biệt văn hóa:

- Việt Nam: Sự bù đắp khiếm khuyết

- Hy Lạp: Hành trình sáng tạo từ nguyên sơ

Câu 3 (trang 22 sgk):

- Đọc thần thoại cần tâm thế cởi mở, bay bổng cùng trí tưởng tượng

- Thấu hiểu tác phẩm trong dòng chảy văn hóa dân tộc