6 Bài phân tích xuất sắc nhất về tác phẩm "Việt Bắc" - Tố Hữu (Ngữ văn 12) - Phần 2

I. PHÂN TÍCH TÁC PHẨM

1. Bối cảnh sáng tác và giá trị nội dung:

- Ra đời tháng 10/1954 khi chiến thắng Điện Biên Phủ lịch sử. Tố Hữu viết nên bài thơ từ tình cảm lưu luyến giữa cán bộ và nhân dân Việt Bắc.

- Nghệ thuật thể hiện:
+ Tâm trạng: Nỗi nhớ da diết trong buổi chia tay
+ Cách thể hiện: Lối đối đáp dân gian "mình - ta" đầy sáng tạo

2. Bức tranh thiên nhiên và con người:

- Cảnh sắc Việt Bắc vừa dữ dội "mưa nguồn suối lũ" vừa trữ tình "trăng lên đầu núi". Hình ảnh người dân chất phác: bà mẹ địu con lên nương, cô gái hái măng giữa rừng hoa vàng.

3. Tinh thần cách mạng:

- Dù "miếng cơm chấm muối" vẫn ngời sáng ý chí. Việt Bắc trở thành căn cứ địa vững chắc, nơi hội tụ sức mạnh toàn dân.

4. Đặc sắc nghệ thuật:

- Thể thơ lục bát truyền thống được nâng tầm
- Ngôn ngữ giản dị mà sâu lắng
- Hình ảnh đậm chất dân tộc

II. THỰC HÀNH

* Nghệ thuật sử dụng đại từ "mình - ta":
- Linh hoạt trong cách xưng hô
- Tạo sự gần gũi, thân thiết
- Thể hiện tình cảm gắn bó sâu sắc

Bối cảnh ra đời:

• Khắc ghi khoảnh khắc lịch sử sau chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy, khi hòa bình lập lại trên miền Bắc.
• Tháng 10/1954, những người con cách mạng rời chiến khu Việt Bắc trở về Thủ đô, mang theo nỗi nhớ khôn nguôi về mảnh đất đã che chở suốt những năm kháng chiến.
• Tố Hữu đã thăng hoa cảm xúc trong khoảnh khắc lịch sử ấy để viết nên thi phẩm bất hủ, như một bản tình ca về nghĩa tình cách mạng.

Phân tích tác phẩm:

1. Tâm tư người ra đi:
- Nỗi bâng khuâng khó tả trong buổi chia ly
- Lối đối đáp "mình - ta" đậm chất dân gian mà vô cùng sáng tạo
- Tình cảm thủy chung như dòng suối ngầm chảy mãi

2. Bức tranh Việt Bắc:
- Thiên nhiên hùng vĩ mà nên thơ: "Mưa nguồn suối lũ" đối lập với "trăng lên đầu núi"
- Con người chất phác, nghĩa tình: hình ảnh người mẹ địu con, cô gái hái măng trở thành biểu tượng
- Khí thế cách mạng hào hùng: "Những đường Việt Bắc của ta/Đêm đêm rầm rập như là đất rung"

3. Nghệ thuật đặc sắc:
- Thể thơ lục bát được nâng tầm thành khúc ca trữ tình
- Ngôn ngữ giản dị mà sâu lắng, đậm chất dân tộc
- Hệ thống hình ảnh vừa chân thực vừa giàu sức gợi

Trích đoạn tiêu biểu:

"Ta về mình có nhớ ta
Ta về ta nhớ những hoa cùng người
Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng..."

Bốn mùa Việt Bắc hiện lên qua ngòi bút tài hoa của Tố Hữu, mỗi mùa một vẻ đẹp riêng, hòa quyện giữa cảnh và người tạo nên bức tranh toàn bích.

Giá trị trường tồn:
Việt Bắc không chỉ là bài thơ mà còn là bản hùng ca về tình nghĩa thủy chung, về vẻ đẹp của con người và đất nước trong thời khắc lịch sử trọng đại. Tác phẩm mãi là viên ngọc quý trong kho tàng văn học cách mạng Việt Nam.

I. Khám phá tinh hoa bài thơ Việt Bắc

1. Tác giả Tố Hữu: Bậc thầy thơ cách mạng (tham khảo thêm phần 1 bài soạn)

2. Hành trình sáng tạo:

Khi khói lửa chiến tranh tan, giữa mùa đông năm 1954 lịch sử, Việt Bắc tiễn đưa những người con cách mạng trở về Thủ đô. Chín năm đồng cam cộng khổ, mối duyên nợ giữa núi rừng và người chiến sĩ đã thăng hoa thành thi phẩm bất hủ - bản tình ca về nghĩa tình sâu nặng giữa quê hương cách mạng với những người mang sứ mệnh giải phóng.

II. Hành trình cảm nhận Việt Bắc

Câu 1 (trang 114):

Hoàn cảnh thai nghén: Bài thơ ra đời từ khoảnh khắc lịch sử khi cách mạng chuyển mình, kết tinh nỗi niềm lưu luyến của cuộc chia tay đầy xúc động giữa cán bộ và đồng bào Việt Bắc.

Nghệ thuật đối đáp: Cặp đại từ "mình - ta" như sợi tơ vô hình dệt nên bức tranh tâm trạng đa thanh, khi là lời hỏi đầy bịn rịn, khi thành tiếng lòng thổn thức.

Câu 2 (trang 114):

Bức tranh tứ bình hiện lên qua nét vẽ:
- Đông: Sắc đỏ hoa chuối thắp lửa giữa rừng xanh
- Xuân: Ngàn hoa mơ nở trắng như tuyết điểm
- Hạ: Khúc nhạc rừng phách vàng dưới tiếng ve ngân
- Thu: Trăng hòa bình soi bóng đại ngàn

Con người Việt Bắc hiện lên trong vẻ đẹp:
- Bình dị: Tiếng mõ chiều, nhịp chày đêm hòa cùng suối reo
- Nghĩa tình: Củ sắn chia đôi, manh áo chung đắp

Câu 3 (trang 114):

Khí phách Việt Bắc:
- Rừng núi hóa thành pháo đài: "Núi giăng thành lũy sắt dày"
- Đoàn quân ra trận hùng tráng: "Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan"
- Sức mạnh đại đoàn kết: "Dân công đỏ đuốc từng đoàn"

Câu 4 (trang 114):

Chất liệu dân tộc:
- Lục bát được nâng tầm thành khúc tráng ca
- Ngôn ngữ mang hồn ca dao: "Mình về mình có nhớ ta"
- Nhịp điệu biến ảo từ tha thiết đến hùng tráng

III. Góc nhìn sáng tạo

Nghệ thuật sử dụng đại từ:
- "Mình - Ta" như cặp phạm trù đa nghĩa
- Khi là lời đối đáp tình tứ
- Khi thành độc thoại nội tâm sâu lắng