6 Bài phân tích xuất sắc "Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài" (Nguyễn Huy Tưởng) dành riêng cho học sinh lớp 11

I. Khái quát về tác giả và kiệt tác

1. Nguyễn Huy Tưởng - cây đại thụ của nền văn học hiện đại (tham khảo phần tiểu dẫn SGK Ngữ Văn 11 Tập 1).

2. Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài - trích đoạn đặc sắc từ vở kịch lịch sử Vũ Như Tô (5 hồi), phản ánh biến động cung đình Thăng Long những năm 1516-1517 dưới thời Lê Tương Dực.

* Hoàn cảnh sáng tác: Hoàn thành mùa hè 1941, xuất bản tháng 6/1942.

* Giá trị tư tưởng: Đặt ra vấn đề nhân sinh quan trọng về mối quan hệ giữa nghệ thuật và quyền lực, giữa khát vọng sáng tạo vĩnh cửu với lợi ích thiết thực của nhân dân.

* Cốt truyện: Tập trung vào bi kịch của Vũ Như Tô - kiến trúc sư tài ba bị cuốn vào mâu thuẫn giữa lý tưởng nghệ thuật (xây Cửu Trùng Đài) và thực tế xã hội (sự phẫn nộ của dân chúng), dẫn đến kết cục bi thảm: công trình bị thiêu rụi, nghệ sĩ bị xử tử.

Khám phá hành trình sáng tạo của Nguyễn Huy Tưởng
I. Chân dung văn nghiệp
1. Dấu ấn cuộc đời
- Sinh ngày 6/5/1912 tại Đông Anh, Hà Nội trong gia đình nho giáo
- Tham gia cách mạng từ sớm, trở thành đại biểu Quốc hội khóa I
- Là bậc thầy của thể loại tiểu thuyết và kịch lịch sử
2. Di sản văn chương
- Kịch: Vũ Như Tô (1941), Bắc Sơn (1946)
- Tiểu thuyết: Đêm hội Long Trì (1942), Sống mãi với thủ đô (1961)
- Kịch bản phim: Lũy hoa (1960)
3. Phong cách nghệ thuật
- Ngòi bút giản dị mà sâu lắng, vừa đôn hậu vừa thâm trầm
- Chuyên sâu khai thác đề tài lịch sử với góc nhìn nhân văn độc đáo

Hành trình bi kịch của Vũ Như Tô

Vở kịch năm hồi này khắc họa số phận người nghệ sĩ tài hoa giữa cơn bão táp lịch sử:

• Hồi 1: Cuộc đối đầu giữa nghệ sĩ và bạo chúa - Vũ Như Tô kiên quyết từ chối xây Cửu Trùng Đài cho Lê Tương Dực, nhưng bị Đan Thiềm thuyết phục bằng giấc mộng nghệ thuật vĩnh cửu

• Hồi 2-4: Mâu thuẫn leo thang khi công trình trở thành gánh nặng cho dân chúng, trong khi Vũ Như Tô vẫn đắm chìm trong khát vọng sáng tạo

• Hồi 5: Bi kịch đạt đỉnh điểm - nghệ thuật bị hủy diệt, người nghệ sĩ phải trả giá bằng mạng sống mà vẫn không hiểu vì sao

Tinh hoa nghệ thuật

• Xây dựng thành công hình tượng nghệ sĩ đam mê đến mù quáng

• Ngôn ngữ kịch sắc sảo, giàu tính hành động

• Cấu trúc kịch chặt chẽ, xung đột được đẩy lên cao trào một cách tự nhiên

Cấu trúc tác phẩm

• Phần 1 (lớp I-VI): Cuộc đối thoại đầy kịch tính giữa Vũ Như Tô và Đan Thiềm khi bi kịch đang cận kề

• Phần 2 (lớp VII-IX): Cảnh tượng bi tráng khi Cửu Trùng Đài bị thiêu rụi và số phận người nghệ sĩ

I. Tác giả và kiệt tác

1. Nguyễn Huy Tưởng (1912-1960)

- Nhà văn, nhà viết kịch xuất sắc của nền văn học hiện đại

- Chuyên sâu về đề tài lịch sử với các tác phẩm tiêu biểu: Vũ Như Tô, Đêm hội Long Trì, Sống mãi với thủ đô

2. Vở kịch Vũ Như Tô

- Tác phẩm năm hồi về sự kiện lịch sử Thăng Long 1516-1517

- Xoay quanh bi kịch của kiến trúc sư tài hoa Vũ Như Tô: giằng xé giữa khát vọng nghệ thuật và thực tế xã hội

II. Phân tích tác phẩm

1. Xung đột kịch

- Mâu thuẫn giai cấp: nhân dân vs bạo chúa

- Mâu thuẫn nghệ thuật: cái đẹp vĩnh cửu vs lợi ích nhân dân

2. Nhân vật đặc sắc

- Vũ Như Tô: nghệ sĩ tài hoa nhưng mù quáng trước thực tế

- Đan Thiềm: người tri kỷ thức thời nhưng bất lực

3. Thông điệp nghệ thuật

- Nghệ thuật chân chính phải gắn với cuộc sống con người

- Bi kịch của người nghệ sĩ khi xa rời thực tế

I. Hành trình sáng tạo của Nguyễn Huy Tưởng
- Bậc thầy kịch lịch sử với phong cách văn chương đôn hậu mà sâu sắc
- Tác phẩm tiêu biểu: Vũ Như Tô, Đêm hội Long Trì, Sống mãi với thủ đô
II. Kiệt tác Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài
1. Tinh thần cốt truyện
- Bi kịch nghệ thuật của kiến trúc sư thiên tài Vũ Như Tô
- Xung đột giữa khát vọng sáng tạo và thực tế xã hội
2. Thông điệp nhân văn
- Mối quan hệ phức tạp giữa nghệ thuật và đời sống
- Bài học về sự hòa hợp giữa cái đẹp và lợi ích nhân dân
III. Nghệ thuật kịch xuất sắc
- Xây dựng xung đột kịch tính đến cao trào
- Ngôn ngữ kịch đa tầng, giàu sức gợi
- Khắc họa nhân vật đa chiều, đầy ám ảnh