6 Bài soạn "Đổi tên cho xã" (Ngữ văn 8 - SGK Cánh diều) ấn tượng nhất

Câu 1. Văn bản "Đổi tên cho xã" xoay quanh sự kiện gì? Mối liên hệ giữa nội dung này với vở kịch "Bệnh sĩ" ra sao?

- Tác phẩm tái hiện buổi lễ đổi tên xã Cà Hạ thành Hùng Tâm, đồng thời công bố những thay đổi trong bộ máy tổ chức và nhân sự của xã.

- Đoạn trích này chính là phần mở đầu quan trọng, đặt nền móng cho vở kịch "Bệnh sĩ", thể hiện rõ tư tưởng chủ đạo của tác phẩm.

PHÂN TÍCH TÁC PHẨM "ĐỔI TÊN CHO XÃ"

Câu 1: Đoạn giới thiệu in nghiêng đầu vở kịch đóng vai trò dẫn dắt người đọc vào không gian nghệ thuật, tái hiện bối cảnh chính trị-xã hội làm nền cho câu chuyện.

Câu 2: Cuộc họp mang tính cách mạng hành chính khi quyết định nâng cấp địa danh từ xã Hùng Tâm lên thị trấn Hùng Tâm, phản ánh khát vọng đổi mới.

Câu 3: Tên mới mang tính biểu tượng cho sự chuyển mình, hứa hẹn một tương lai phồn vinh nhưng cũng ẩn chứa những hệ lụy khôn lường.

Câu 4: Những chỉ dẫn sân khấu in nghiêng trong ngoặc đơn là những nét vẽ động tác giúp hình tượng nhân vật hiện lên sinh động trên sân khấu.

Câu 5: Sự thay đổi chức danh từ những vị trí bình dân thành những danh xưng hoa mỹ tạo nên nghịch lý trào phúng: cái vỏ hào nhoáng che đậy bản chất không thay đổi.

Câu 6: Nghệ thuật châm biếm thể hiện qua cách đặt tên chức vụ mới - những mỹ từ khoa trương che giấu sự trống rỗng về nội dung.

Câu 7: Ngôn ngữ của ông Nha là sự pha trộn kỳ quặc giữa từ ngữ bình dân và thuật ngữ khoa học, tạo nên tiếng cười chua chát về sự nửa vời trong cải cách.

Câu 8: Dự báo về sự sụp đổ không tránh khỏi của mô hình cải cách hình thức, thiếu căn cơ từ thực tiễn.

Ý NGHĨA XÃ HỘI: Tác phẩm phê phán thói sĩ diện hão - căn bệnh trầm kha của những người thiếu bản lĩnh nhưng thích phô trương, gây hệ lụy cho cộng đồng. Bài học này vẫn còn nguyên giá trị trong xã hội hiện đại khi bệnh thành tích và hình thức vẫn tồn tại.

I. Hành trình sáng tạo của Lưu Quang Vũ

- Nhà viết kịch lỗi lạc (1948-1988), quê gốc Phú Thọ, thừa hưởng tài năng từ cha - nhà viết kịch Lưu Quang Thuận

- Trải qua nhiều biến cố: từ bộ đội Phòng không (1965-1970) đến những năm tháng mưu sinh vất vả bằng đủ nghề trước khi trở thành biên tập viên Tạp chí Sân khấu

- Cuộc đời ngắn ngủi nhưng để lại di sản đồ sộ với những kiệt tác như 'Hồn Trương Ba, da hàng thịt', 'Tôi và chúng ta'...

- Được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh năm 2000 - minh chứng cho tầm vóc nghệ thuật vượt thời gian

II. Tinh hoa nghệ thuật trong 'Đổi tên cho xã'

- Trích đoạn tiêu biểu từ vở kịch 'Bệnh sĩ', phơi bày căn bệnh sĩ diện hão trong xã hội

- Nghệ thuật trào phúng đặc sắc: xây dựng tình huống nghịch lý, ngôn ngữ đối thoại sắc sảo

- Bố cục ba phần chặt chẽ: từ bối cảnh, diễn biến đến cao trào hài hước

- Thông điệp sâu sắc: phê phán lối sống hình thức, thiếu thực chất trong quản lý xã hội

III. Phân tích giá trị nhân văn

- Nhân vật ông Nha trở thành điển hình cho thói háo danh: mộng tưởng về 'xã khoa học' nhưng hành động phi thực tế

- Nghệ thuật tương phản: đối lập giữa khẩu hiệu hoa mỹ và thực tế nghèo nàn

- Tiếng cười trào phúng: từ những chức danh kêu nhưng rỗng tuếch đến ngôn ngữ nửa dân dã nửa học thuật

- Bài học vượt thời gian: cảnh tỉnh về căn bệnh thành tích và bệnh sĩ diện trong quản lý

I. Chuẩn bị đọc hiểu tác phẩm

- Ôn lại đặc trưng thể loại hài kịch: tập trung vào yếu tố gây cười, xung đột trào phúng

- Khi đọc cần lưu ý:

+ Nắm bắt cốt truyện và bối cảnh diễn ra sự kiện

+ Phân tích nghệ thuật xây dựng tình huống hài kịch

+ Liên hệ thực tế để thấy giá trị phê phán của tác phẩm

- Tìm hiểu về tác giả Lưu Quang Vũ - cây bút kịch xuất sắc của văn học Việt Nam

- Nắm bắt bối cảnh vở kịch "Bệnh sĩ": phê phán thói háo danh, hình thức trong quản lý xã hội

II. Phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật

1. Nội dung chính:

- Phê phán thói sĩ diện hão, bệnh thành tích trong quản lý xã hội

- Lên án lối sống giả dối, thiếu thực chất của một bộ phận cán bộ

2. Nghệ thuật đặc sắc:

- Xây dựng tình huống trào phúng đặc sắc

- Ngôn ngữ đối thoại sinh động, giàu tính hài hước

- Nghệ thuật phóng đại, tương phản hiệu quả

III. Bài học nhân sinh sâu sắc

- Cảnh tỉnh về căn bệnh hình thức, bệnh thành tích

- Nhắc nhở về giá trị của sự chân thật trong cuộc sống

- Bài học vẫn còn nguyên giá trị trong xã hội hiện đại

I. Khám phá tác phẩm

- Tác phẩm xoay quanh sự kiện đổi tên xã Cà Hạ thành Hùng Tâm cùng những thay đổi hình thức trong bộ máy quản lý

- Bối cảnh: một làng quê nghèo với người dân chất phác nhưng người lãnh đạo lại mắc bệnh háo danh

- Cốt truyện đặc biệt: Xung đột giữa ước mơ phát triển hình thức và thực tế nghèo đói

II. Nghệ thuật hài kịch đặc sắc

- Xung đột trào phúng: giữa khát vọng và hiện thực

- Nhân vật: sự không tương xứng giữa chức danh hoa mỹ và năng lực thực tế

- Ngôn ngữ: hài hước qua những tên gọi khoa trương

- Thủ pháp: phóng đại, tương phản tạo tiếng cười chua chát

III. Giá trị nhân văn

- Phê phán thói sĩ diện, bệnh thành tích trong quản lý

- Bài học về sự chân thật và thiết thực trong công việc

- Ý nghĩa thời sự: cảnh tỉnh trước căn bệnh hình thức vẫn tồn tại

1. Khúc dạo đầu đầy hài hước

- Buổi lễ đổi tên xã Cà Hạ thành Hùng Tâm hiện lên như một bức tranh biếm họa sắc sảo. Cái tên mới hào nhoáng kéo theo những thay đổi chức danh kỳ quặc, đỉnh điểm là ông Sửu - từ một người dân bình thường bỗng trở thành "Chủ nhiệm Trung tâm Triệt sản gia súc" mà chính ông cũng không hiểu mình phải làm gì. Màn kết với cuộc đối thoại giữa ông Nha, ông Thỉnh và Văn Sửa để lại nhiều suy ngẫm về căn bệnh sĩ diện.

- Nghệ thuật hài kịch được thể hiện tinh tế qua:

• Xung đột trào phúng: giữa thực tế phũ phàng và những ảo tưởng hào nhoáng
• Nhân vật đối lập: vẻ ngoài oai vệ nhưng bên trong rỗng tuếch (điển hình là ông Nha)
• Hành động phi lý: những quyết định nửa vời chỉ để đẹp mặt
• Ngôn ngữ cường điệu: những bài phát biểu đầy khẩu hiệu rỗng

- Góc nhìn cá nhân: Tác phẩm như tấm gương phản chiếu sự cần thiết của việc sống chân thật, không đánh mất bản chất vì những danh xưng hào nhoáng.

- Vài nét về nhà soạn kịch tài ba Lưu Quang Vũ:

• Xuất thân từ gia đình trí thức tại Phú Thọ
• Trải qua nhiều nghề trước khi trở thành hiện tượng sân khấu những năm 1980
• Để lại di sản đồ sộ với hơn 50 vở kịch cùng nhiều tập thơ giá trị
• Ra đi đột ngột năm 1988 trong tai nạn cùng vợ - thi sĩ Xuân Quỳnh và con trai
• Được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh năm 2000

2. Hành trình khám phá tác phẩm

Câu 1. Ý nghĩa đoạn mở đầu?

Dựng bối cảnh sân khấu, định hướng cảm xúc người đọc/xem.

Câu 2. Tinh thần cốt lõi buổi họp?

Công bố quyết định đổi tên xã - khởi đầu cho chuỗi cải cách hình thức.

Câu 3. Khác biệt giữa tên cũ và mới?

Từ Cà Hạ mộc mạc thành Hùng Tâm kêu vang nhưng xa lạ với cuộc sống dân làng.

Câu 4. Mục đích các dòng in nghiêng?

Chỉ dẫn diễn xuất - linh hồn của kịch bản sân khấu.

Câu 5. Biến động nhân sự sau đổi tên?

- Bạch Bá Thình: Từ Đội trưởng thành Chủ nhiệm Trung tâm Công nghệ

- Lê Khắc Tự: Thợ mộc làng thành Chủ nhiệm Trung tâm Xây dựng

- Hà Thị Thủ: Bán hàng xén lên quản lý Công ty Thương nghiệp

- Hà Văn Ruộng: Đội trưởng nông nghiệp đảm nhận Trung tâm Điều phối

- Bà Độp: Chăn lợn giờ lãnh đạo Trung tâm Chăn nuôi

Câu 6. Chi tiết gây cười nhất?

Người hoạn lợn bỗng thành Giám đốc Trung tâm Triệt sản gia súc hoành tráng.

Câu 7. Ngôn ngữ ông Nha gây hài?

Lối nói khoa trương nhưng lộ rõ sự dốt nát cố tình che đậy.

Câu 8. Dự đoán tương lai "cải cách"?

Chắc chắn thất bại vì chỉ thay đổi vỏ bọc.

3. Suy ngẫm và liên hệ

Câu 1. Tư tưởng chủ đạo?

- Phê phán thói sĩ diện, hình thức trong quản lý

- Liên hệ mật thiết với chủ đề "Bệnh sĩ": tham vọng rỗng làm khổ dân lành

Câu 2. Đặc trưng thể loại kịch?

- Xây dựng qua lời thoại trực tiếp

- Chỉ dẫn sân khấu (in nghiêng) là kim chỉ nam cho diễn viên

Câu 3. Nghệ thuật gây cười?

- Tương phản giữa danh xưng hoa mỹ và thực tế thô mộc

- Nhân vật ông Nha: khoác áo lãnh đạo nhưng tư duy nông cạn

- Ngôn ngữ phóng đại đến mức phi lý

Câu 4. Chân dung ông Toàn Nha?

- Đại diện cho lớp người thích phô trương quyền lực

- Tính cách:

• Ham danh hão
• Say mê những cái tên kêu nhưng rỗng nghĩa
• Lời lẽ sáo rỗng đầy khẩu hiệu

Câu 5. Thông điệp thời đại?

Vạch trần căn bệnh trọng danh hão - bài học vẫn nguyên giá trị trong xã hội hiện đại.

Câu 6. Tác hại "bệnh sĩ"?

• Đánh mất giá trị thực của bản thân
• Chạy theo hình thức mà quên đi chất lượng
• Gây tổn hại niềm tin xã hội