6 Bài soạn mẫu "Các phương châm hội thoại" (tiết 2) Ngữ văn 9 ấn tượng nhất

I. Phương châm quan hệ: Nghệ thuật đồng điệu trong đối thoại

Khi phân tích thành ngữ "Ông nói gà, bà nói vịt", ta thấy đây chính là minh chứng sống động cho sự lệch pha trong giao tiếp. Bài học sâu sắc rút ra: muốn hội thoại hiệu quả, phải luôn bám sát chủ đề, tạo sự cộng hưởng ý tưởng giữa các bên.

II. Phương châm cách thức: Tinh hoa diễn đạt

Những cách nói "dây cà ra dây muống" hay "lúng búng như ngậm hột thị" phản ánh sự thiếu mạch lạc. Trong khi đó, câu "Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấy" dạy ta bài học về sự rõ ràng trong ngôn từ, tránh đa nghĩa gây hiểu lầm.

III. Phương châm lịch sự: Vẻ đẹp của sự tế nhị

Truyện ngắn "Người ăn xin" là bản hòa ca cảm động về sự tôn trọng trong giao tiếp. Qua đó thấy rằng: lời nói lịch sự không chỉ thể hiện văn hóa mà còn là món quà tinh thần vô giá.

IV. Luyện tập: Ứng dụng thực tiễn

Kho tàng tục ngữ Việt Nam như "Lời chào cao hơn mâm cỗ" hay "Kim vàng ai nỡ uốn câu" đúc kết trí tuệ giao tiếp ngàn đời. Các biện pháp tu từ như nói giảm nói tránh chính là công cụ hữu hiệu để thực hiện phương châm lịch sự. Những cách diễn đạt "nhân tiện đây xin hỏi" hay "cực chẳng đã tôi phải nói" thể hiện sự tinh tế khi phải vi phạm các phương châm hội thoại.

Thành ngữ "nói băm nói bổ", "đánh trống lảng"... không chỉ phản ánh các lỗi giao tiếp mà còn là bài học nhắc nhở chúng ta về nghệ thuật ứng xử ngôn từ.

A. TINH HOA GIAO TIẾP

• Trong đối thoại, hãy luôn bám sát chủ đề - đó là phương châm quan hệ
• Diễn đạt ngắn gọn, rõ ràng, tránh mơ hồ - phương châm cách thức
• Ứng xử tinh tế, tôn trọng đối phương - phương châm lịch sự

B. THỰC HÀNH VÀ GỢI MỞ

Câu 1: Kho tàng ca dao Việt Nam chứa đựng nhiều bài học quý giá về nghệ thuật giao tiếp. Những câu như "Lời chào cao hơn mâm cỗ" hay "Kim vàng ai nỡ uốn câu" đều nhấn mạnh tầm quan trọng của lời nói lịch thiệp, biết lựa chọn ngôn từ. Một số câu tương tự:
"Chim khôn kêu tiếng rảnh rang/Người khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe"
"Vàng thì thử lửa thử than/Chuông kêu thử tiếng, người ngoan thử lời"

Câu 2: Trong các biện pháp tu từ, nói giảm nói tránh là công cụ hữu hiệu nhất để thực hiện phương châm lịch sự. Ví dụ:
Thay vì "Bài làm kém", nên nói "Bài làm cần cố gắng thêm"

Câu 3: Các cách nói cần tránh:
a. Nói mát (mỉa mai)
b. Nói hớt (cướp lời)
c. Nói móc (châm chọc)
d. Nói leo (chen ngang)
e. Nói ra đầu ra đũa (rõ ràng)
Đều liên quan đến phương châm lịch sự và cách thức

Câu 4: Lý do sử dụng các cách nói đặc biệt:
a. "Nhân tiện đây xin hỏi" - tránh vi phạm phương châm quan hệ
b. Các cách nói giảm nhẹ - tuân thủ phương châm lịch sự
c. Các cách nói nhắc nhở - điều chỉnh sự vi phạm phương châm

Câu 5: Giải nghĩa thành ngữ:
• Nói băm nói bổ: thô lỗ (lịch sự)
• Nói như đấm vào tai: gây khó chịu (lịch sự)
• Nửa úp nửa mở: không rõ ràng (cách thức)
• Đánh trống lảng: né tránh (quan hệ)
• Nói như dùi đục: thiếu tế nhị (lịch sự)

I. Nghệ thuật đồng điệu trong giao tiếp

Thành ngữ "Ông nói gà, bà nói vịt" phản ánh sự lệch pha trong đối thoại. Bài học rút ra: cần bám sát chủ đề để giao tiếp hiệu quả.

II. Tinh hoa diễn đạt

Các cách nói "dây cà ra dây muống" hay "lúng búng như ngậm hột thị" cho thấy tầm quan trọng của sự mạch lạc. Câu "Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấy" dạy ta cách tránh đa nghĩa.

III. Vẻ đẹp của sự tế nhị

Truyện "Người ăn xin" là bài học cảm động về sự tôn trọng trong giao tiếp, bất kể hoàn cảnh.

IV. Thực hành ứng dụng

Ca dao "Lời chào cao hơn mâm cỗ" khẳng định giá trị của lời nói lịch thiệp. Biện pháp nói giảm nói tránh giúp tuân thủ phương châm lịch sự. Các thành ngữ như "nói mát", "nói leo" cảnh báo những lỗi giao tiếp cần tránh.

I. Nghệ thuật đồng điệu trong giao tiếp

Thành ngữ "Ông nói gà, bà nói vịt" minh họa sinh động cho sự lệch pha trong đối thoại. Bài học vàng: luôn bám sát chủ đề để giao tiếp hiệu quả.

II. Tinh hoa diễn đạt ngôn từ

Cách nói "dây cà ra dây muống" hay "lúng búng như ngậm hột thị" phản ánh sự thiếu mạch lạc. Câu nói đa nghĩa "Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấy" dạy ta bài học về sự rõ ràng.

III. Vẻ đẹp của sự tế nhị

Truyện "Người ăn xin" là bản hòa ca cảm động về sự tôn trọng trong giao tiếp, bất kể hoàn cảnh.

IV. Kho tàng ứng dụng thực tế

Ca dao "Lời chào cao hơn mâm cỗ" đúc kết trí tuệ ngàn đời về giao tiếp. Biện pháp nói giảm nói tránh là công cụ hữu hiệu để thực hiện phương châm lịch sự. Các thành ngữ như "nói mát", "nói leo" cảnh báo những lỗi giao tiếp cần tránh. Những cách diễn đạt "nhân tiện đây xin hỏi" thể hiện sự tinh tế trong ứng xử ngôn từ.

I. Nghệ thuật đồng điệu trong giao tiếp

Thành ngữ "Ông nói gà, bà nói vịt" phản ánh sự lệch pha trong đối thoại. Bài học vàng: luôn bám sát chủ đề để giao tiếp hiệu quả.

II. Tinh hoa diễn đạt

Cách nói "dây cà ra dây muống" hay "lúng búng như ngậm hột thị" cho thấy tầm quan trọng của sự mạch lạc. Câu nói đa nghĩa dạy ta bài học về sự rõ ràng trong ngôn từ.

III. Vẻ đẹp của sự tế nhị

Truyện "Người ăn xin" là bản hòa ca cảm động về sự tôn trọng trong giao tiếp, bất kể hoàn cảnh.

IV. Kho tàng ứng dụng thực tế

Ca dao "Lời chào cao hơn mâm cỗ" đúc kết trí tuệ ngàn đời. Biện pháp nói giảm nói tránh giúp tuân thủ phương châm lịch sự. Các thành ngữ như "nói mát", "nói leo" cảnh báo những lỗi giao tiếp cần tránh. Những cách diễn đạt "nhân tiện đây xin hỏi" thể hiện sự tinh tế trong ứng xử.

I. Nghệ thuật đồng điệu trong giao tiếp

Thành ngữ "Ông nói gà, bà nói vịt" phản ánh sự lệch pha trong đối thoại. Bài học vàng: luôn bám sát chủ đề để giao tiếp hiệu quả.

II. Tinh hoa diễn đạt

Cách nói "dây cà ra dây muống" hay "lúng búng như ngậm hột thị" cho thấy tầm quan trọng của sự mạch lạc. Câu nói đa nghĩa dạy ta bài học về sự rõ ràng trong ngôn từ.

III. Vẻ đẹp của sự tế nhị

Truyện "Người ăn xin" là bản hòa ca cảm động về sự tôn trọng trong giao tiếp, bất kể hoàn cảnh.

IV. Kho tàng ứng dụng thực tế

Ca dao "Lời chào cao hơn mâm cỗ" đúc kết trí tuệ ngàn đời. Biện pháp nói giảm nói tránh giúp tuân thủ phương châm lịch sự. Các thành ngữ như "nói mát", "nói leo" cảnh báo những lỗi giao tiếp cần tránh. Những cách diễn đạt "nhân tiện đây xin hỏi" thể hiện sự tinh tế trong ứng xử.