6 Bài soạn mẫu "Lựa chọn trật tự từ trong câu" lớp 8 xuất sắc nhất

A. KHÁM PHÁ NGHỆ THUẬT SẮP XẾP TỪ NGỮ

I. Những điều cốt lõi

Ngôn ngữ là bức tranh muôn màu khi mỗi cách sắp xếp từ ngữ đều mang đến hiệu quả biểu đạt riêng. Người dùng ngôn ngữ cần tinh tế lựa chọn trật tự từ phù hợp với mục đích giao tiếp. Ví dụ sinh động:

– Họ ngang nhiên cấm chợ ngăn sông, coi thường nhân dân một cách thái quá!

Cậy thế lực, họ hành động tùy tiện: cấm chợ ngăn sông, coi thường dân chúng.
Với thái độ khinh dân, họ ra tay cấm đoán mọi hoạt động buôn bán, đi lại.

Trật tự từ không chỉ là phương tiện ngữ pháp mà còn là nghệ thuật biểu đạt. Mỗi cách sắp xếp khác nhau sẽ tạo nên sắc thái riêng, vì thế cần lựa chọn tinh tế để nâng cao hiệu quả diễn đạt.

II. Giá trị của trật tự từ

1. Thể hiện trình tự logic: Miêu tả chính xác diễn biến sự việc
2. Nhấn mạnh điểm nhấn: Làm nổi bật hình ảnh, đặc điểm
3. Tạo liên kết văn bản: Gắn kết ý tưởng xuyên suốt
4. Đảm bảo nhạc tính: Tạo sự hài hòa về âm thanh

B. THỰC HÀNH ỨNG DỤNG

1. Trong văn chính luận: Sắp xếp theo dòng thời gian lịch sử
2. Trong thơ ca: Đảo từ để tạo nhịp điệu và nhấn mạnh
3. Trong hội thoại: Liên kết ý tưởng mạch lạc

Ví dụ điển hình:
- "Đẹp vô cùng Tổ quốc ta ơi!" (Tố Hữu) - đảo ngữ gợi cảm xúc dâng trào
- "Rừng cọ đồi chè..." - tạo nhịp điệu hài hòa
- Danh sách anh hùng dân tộc - trình tự lịch sử rõ ràng

I. Khám phá nghệ thuật sắp xếp từ ngữ

1. Những nguyên lý cơ bản

Câu hỏi thảo luận trang 111

Các cách sắp xếp khác nhau cùng diễn đạt một nội dung:

- Với giọng khàn đặc trưng của kẻ nghiện ngập, cai lệ quát tháo và dập gậy xuống đất.
- Cai lệ vừa gầm thét bằng chất giọng khàn khàn của phường nghiện ngập, vừa dộng gậy xuống nền.

2. Giá trị nghệ thuật của trật tự từ

Câu hỏi phân tích trang 111

Việc lựa chọn trật tự từ đã:

a) Tái hiện chân thực chuỗi hành động:
- Cai lệ: giật phắt dây - xông tới chỗ anh Dậu
- Chị Dậu: mặt cắt không còn hột máu - vội đặt con - lao đến chặn tay hắn

b) Tạo nhịp điệu uyển chuyển cho câu văn, khác hẳn với cách sắp xếp thông thường.

II. Thực hành ứng dụng

Bài tập vận dụng trang 112

Phân tích hiệu quả diễn đạt:

a) Trình tự lịch sử từ Bà Trưng đến Quang Trung tạo tính hệ thống
b) Đảo ngữ "Đẹp vô cùng" bộc lộ cảm xúc dâng trào
c) Cấu trúc song hành tạo liên kết chặt chẽ giữa các câu

I. Khám phá nghệ thuật sắp xếp từ ngữ

Phân tích đoạn trích "Tắt đèn" của Ngô Tất Tố:

"Anh Dậu uốn vai ngáp dài... cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng."

1. Linh hoạt trong diễn đạt

Câu in đậm có thể biến đổi:

- Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn đặc trưng của kẻ nghiện ngập

- Bằng giọng khàn khàn của phường nghiện hút, cai lệ quát tháo và dộng gậy xuống đất

2. Mục đích nghệ thuật

Tác giả chọn trật tự từ để:

- Khắc họa rõ nét tính cách hống hách của cai lệ

- Tạo ấn tượng mạnh về sự tàn bạo của nhân vật

II. Giá trị của trật tự từ

1. Hiệu quả diễn đạt

a) Thể hiện trình tự hành động:

- Cai lệ: giật dây - xông tới

- Chị Dậu: mặt tái mét - đặt con - lao tới

b) Sắp xếp theo thứ bậc:

- Nhân vật: cai lệ → người nhà lí trưởng

- Vật dụng: roi → thước → dây

2. Nghệ thuật ngôn từ

So sánh cách sắp xếp:

a) "Tre giữ làng, giữ nước..." - tạo nhịp điệu du dương

b), c) Cách sắp xếp khác làm mất tính nhạc

III. Bài học ứng dụng

1. Trong văn chính luận: Trình tự lịch sử từ Bà Trưng đến Quang Trung

2. Trong thơ ca: Đảo ngữ "Đẹp vô cùng" bộc lộ cảm xúc

3. Trong đối thoại: Liên kết ý "mật thám... đội con gái" tạo mạch văn

I. Khám phá sức mạnh của trật tự từ

1. Linh hoạt trong diễn đạt

Câu văn có thể biến đổi:

- Cai lệ gầm thét bằng chất giọng khàn đặc trưng rồi dập gậy xuống đất

- Vừa dộng gậy xuống nền, cai lệ vừa quát tháo bằng giọng khàn khàn

2. Ý đồ nghệ thuật

Tác giả chọn trật tự từ để:

- Tô đậm tính cách hách dịch của cai lệ

- Tạo ấn tượng mạnh về sự tàn bạo

II. Hiệu quả nghệ thuật

1. Trình tự logic

a) Chuỗi hành động:

- Cai lệ: giật dây → xông tới

- Chị Dậu: mặt tái mét → đặt con → lao tới

b) Thứ bậc xuất hiện:

- Nhân vật: cai lệ → người nhà lí trưởng

- Vật dụng: roi → thước → dây

2. Nhạc tính ngôn từ

So sánh cách sắp xếp:

a) "Tre giữ làng, giữ nước..." - giai điệu du dương

b), c) Cách khác làm mất tính nhạc

III. Ứng dụng thực tế

1. Văn chính luận: Trình tự lịch sử từ Bà Trưng đến Quang Trung

2. Thơ ca: Đảo ngữ "Đẹp vô cùng" thể hiện cảm xúc

3. Đối thoại: Liên kết "mật thám... đội con gái" tạo mạch văn

Phần I: KHÁM PHÁ NGHỆ THUẬT SẮP XẾP TRẬT TỰ TỪ

(SGK, trang 111, Ngữ Văn 8, tập 2)

Chiêm nghiệm đoạn văn đặc sắc:

Trong khung cảnh u ám của buổi sáng mùa đông, anh Dậu hiện lên với dáng vẻ tiều tụy: một cái ngáp dài uể oải, những tiếng rên yếu ớt phát ra từ cổ họng khô khốc. Bàn tay run rẩy nâng bát cháo lên miệng chưa kịp nếm thì đã bị gián đoạn bởi sự xuất hiện đột ngột của cai lệ và tay sai - những kẻ mang theo hiểm nguy qua từng dụng cụ tra tấn: roi song sắt lạnh, thước gỗ lởm chởm và sợi dây thừng thô ráp.

Tiếng roi đập xuống nền đất khô khốc, giọng thét đầy ác ý vang lên từ cổ họng khàn đặc của kẻ nghiện ngập:

- Hỡi thằng kia! Tưởng mày đã chết từ đêm qua, ai dè vẫn còn sống sót? Đóng sưu ngay!

(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

1. Khám phá 6 biến thể trật tự từ khả thi cho câu in đậm mà vẫn giữ nguyên ý nghĩa cốt lõi.

2. Phân tích giá trị nghệ thuật của trật tự từ nguyên bản.

3. Thử nghiệm sáng tạo với các trật tự từ khác và đánh giá hiệu quả biểu đạt.

Gợi ý:

1. Các biến thể có thể:

(1) Cai lệ đập mạnh đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn đặc của kẻ nghiện xái.

(2) Bằng giọng khàn khàn đặc trưng của người hút xái, cai lệ vừa quát tháo vừa giáng roi.

(3) Đầu roi giáng xuống nền đất, tiếng thét khàn khàn phát ra từ miệng kẻ nghiện thuốc.

(4) Với giọng điệu hung dữ của kẻ nghiện ngập, cai lệ vừa đập roi vừa thét lên.

(5) Khàn đặc vì hút xái, cai lệ thét lên đầy giận dữ kèm theo tiếng roi đập đất.

(6) Tiếng quát tháo khàn đặc cất lên, tay cai lệ không ngừng vung roi đe dọa.

2. Trật tự từ nguyên tác tạo nhịp điệu dồn dập, khắc họa rõ nét tính cách hung bạo và sự tàn nhẫn của nhân vật cai lệ.

3. Mỗi cách sắp xếp mang lại sắc thái biểu cảm riêng, nhưng đều hướng tới mục đích tạo ấn tượng mạnh về nhân vật phản diện.