6 bài soạn "Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)" Ngữ văn 9 ấn tượng nhất
Nội dung bài viết
Bài soạn mẫu số 4: Nghĩa tường minh & hàm ý (phần tiếp theo)
I. Nghệ thuật sử dụng hàm ý trong giao tiếp:
Câu 1 - Trang 90 SGK: Phân tích lớp nghĩa ẩn trong câu nói của chị Dậu: "Con ăn đi cho no bữa". Tại sao người mẹ bất hạnh này không thể nói thẳng sự thật phũ phàng với đứa con thơ?
→ Hàm ngôn đau xót: Bữa cơm này là bữa cuối con được ăn cùng mẹ, vì mẹ đã buộc lòng bán con.
* Cái Tí ngây thơ không giải mã được thông điệp đau lòng
- Lớp nghĩa sâu: Con sẽ phải về nhà cụ Nghị thôn Đoài từ hôm nay
* Người mẹ dùng hàm ý như cơ chế tự vệ tâm hồn, tránh nói ra nỗi đau cắt ruột
Câu 2 - Trang 91 SGK: So sánh mức độ biểu đạt hàm ý qua hai câu nói của chị Dậu. Chi tiết nào cho thấy cái Tí đã nhận ra sự thật đắng cay?
→ Câu thứ hai phơi bày rõ hơn bi kịch. Ngôn ngữ cơ thể của cái Tí (giật mình, sững sờ) chứng tỏ em đã hiểu ẩn ý.
Bài soạn mẫu số 5: Khám phá tầng sâu ngôn ngữ - Nghĩa tường minh & hàm ý
Nghệ thuật sử dụng hàm ý trong văn học
Nguyên tắc cơ bản
Để hàm ý đạt hiệu quả giao tiếp, cần hội tụ hai yếu tố:
- Người nói chủ đích đặt thông điệp ẩn trong lời
- Người nghe có khả năng giải mã lớp nghĩa sâu xa
Xem lại kiến thức nền tảng qua bài Nghĩa tường minh và hàm ý đã được hệ thống khoa học.
Phân tích ngữ liệu
Tình huống bi kịch của chị Dậu
Câu 1: "Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi" ẩn chứa quyết định đau lòng: mẹ đã bán con. Cách nói gián tiếp này là cơ chế tự vệ tâm lý trước nỗi đau không thể thốt thành lời.
Câu 2: "Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị" phơi bày rõ hơn sự thật phũ phàng. Phản ứng "U bán con thật ư?" của cái Tí chứng tỏ em đã hiểu thấu hàm ý đắng cay.
Luyện tập phân tích
Bài tập 1: Nhận diện hàm ngôn
Trong Lặng lẽ Sa Pa, câu "Chè đã ngấm rồi đấy" là lời mời khéo léo của anh thanh niên, được đáp lại bằng hành động "ông họa sĩ theo vào nhà".
Thúy Kiều dùng hàm ý sắc bén trong câu "Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây!" khiến Hoạn Thư "hồn lạc phách xiêu", thể hiện sự thấu hiểu thông điệp trả thù.
Bài tập 2: Nghệ thuật từ chối
Bé Thu trong Chiếc lược ngà dùng hàm ý "Cơm sôi rồi, nhão bây giờ!" nhưng thất bại vì người nghe "vẫn ngồi im", minh họa cho trường hợp hàm ý không đạt hiệu quả.
Mẫu hội thoại:
A: Mai về quê nhé!
B: Tiếc quá, ngày mai em đã hẹn ôn thi với nhóm rồi.
A: Thôi vậy.
Tư tưởng sâu sắc
"Hi vọng giống như con đường trên mặt đất - vốn chẳng có đường, người ta đi mãi thành đường thôi" (Lỗ Tấn). Hàm ý sâu xa: mọi khát vọng đều trở thành hiện thực nhờ kiên trì theo đuổi.
Bài soạn mẫu số 6: Khám phá chiều sâu ngôn ngữ - Nghĩa tường minh và hàm ý
Nền tảng lý thuyết
Hàm ý chỉ phát huy tác dụng khi:
- Người nói chủ ý đặt thông điệp ẩn
- Người nghe có khả năng giải mã ngôn từ
Phân tích tác phẩm
Tình huống đau lòng của chị Dậu
Câu nói "Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa" chứa đựng sự thật phũ phàng về việc bán con. Cách nói gián tiếp này là cơ chế tự vệ của trái tim người mẹ.
Câu thứ hai "Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị" phơi bày rõ hơn bi kịch, khiến cái Tí "giãy nảy trong nước mắt" - dấu hiệu nhận thức được sự thật.
Bài tập ứng dụng
Nhận diện hàm ngôn
Trong Lặng lẽ Sa Pa, câu "Chè đã ngấm rồi đấy" là lời mời khéo léo, được đáp lại bằng hành động vào nhà của ông họa sĩ.
Thúy Kiều dùng hàm ý sắc bén "Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây!" khiến Hoạn Thư "hồn lạc phách xiêu", thể hiện sự thấu hiểu thông điệp trả thù.
Nghệ thuật từ chối
Bé Thu trong Chiếc lược ngà dùng hàm ý "Cơm sôi rồi, nhão bây giờ!" nhưng thất bại khi người nghe "vẫn ngồi im".
Mẫu hội thoại từ chối khéo:
A: Mai về quê nhé!
B: Tiếc quá, mình đã hứa giúp mẹ dọn nhà rồi.
"Hi vọng giống như con đường - vốn không có sẵn, người đi mãi thì thành đường" (Lỗ Tấn). Hàm ý sâu xa: mọi khát vọng đều trở thành hiện thực nhờ kiên trì theo đuổi.
Bài soạn mẫu số 1: Khám phá nghệ thuật ẩn ngữ trong giao tiếp
Nghệ thuật sử dụng hàm ý
Trong đoạn trích Tắt đèn, câu nói "Con chỉ được ăn ở nhà bữa này thôi" chứa đựng nỗi đau không thể nói thẳng của người mẹ phải bán con. Câu thứ hai "Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị" phơi bày rõ hơn bi kịch, khiến cái Tí "giãy nảy, khóc thét" - dấu hiệu nhận ra sự thật.
Luyện tập phân tích
Nhận diện hàm ngôn
Trong Lặng lẽ Sa Pa, câu "Chè đã ngấm rồi đấy" là lời mời khéo léo của anh thanh niên. Thúy Kiều dùng hàm ý sắc bén "Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây!" khiến Hoạn Thư "hồn lạc phách xiêu".
Nghệ thuật từ chối
Bé Thu trong Chiếc lược ngà dùng hàm ý "Cơm sôi rồi, nhão bây giờ!" nhưng thất bại khi người nghe "ngồi im".
Mẫu từ chối tế nhị:
A: Mai về quê nhé!
B: Tiếc quá, mình đã hứa giúp bà ngoại dọn nhà rồi.
Lỗ Tấn so sánh: "Hi vọng giống như con đường - vốn không có, người đi mãi thì thành đường". Hàm ý sâu xa: mọi ước mơ đều có thể thành hiện thực nhờ kiên trì.
Bài soạn mẫu số 2: Bí quyết giải mã ngôn ngữ ẩn dụ
Nghệ thuật sử dụng hàm ý trong văn học
"Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi... Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài."
(Trích Tắt đèn - Ngô Tất Tố)
Câu nói đầy xót xa của chị Dậu chứa đựng quyết định đau lòng phải bán con. Cách nói gián tiếp này là cơ chế tự vệ của trái tim người mẹ trước nỗi đau không thể thốt thành lời.
Bài tập ứng dụng
Nhận diện hàm ngôn
- Trong Lặng lẽ Sa Pa, câu "Chè đã ngấm rồi đấy" là lời mời khéo léo qua hành động "ông họa sĩ theo vào nhà"
- Thúy Kiều dùng hàm ý sắc bén khiến Hoạn Thư "hồn lạc phách xiêu"
Nghệ thuật từ chối
Bé Thu trong Chiếc lược ngà dùng hàm ý "Cơm sôi rồi, nhão bây giờ!" nhưng thất bại khi người nghe "ngồi im".
Mẫu hội thoại:
A: Mai về quê nhé!
B: Tiếc quá, mình đã hứa giúp bà nội dọn nhà rồi.
"Hi vọng giống như con đường - vốn không có sẵn, người đi mãi thì thành đường thôi."
(Lỗ Tấn - Cố hương)
Hàm ý sâu xa: mọi khát vọng đều có thể trở thành hiện thực nhờ sự kiên trì theo đuổi.
Bài soạn mẫu số 3: Khám phá tầng sâu ngôn ngữ - Nghĩa tường minh và hàm ý
Nghệ thuật giao tiếp qua hàm ý
"Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi... Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài."
(Tắt đèn - Ngô Tất Tố)
Hai câu nói đau xót của chị Dậu chứa đựng quyết định bán con - một bi kịch không thể nói thẳng. Cách diễn đạt gián tiếp này là cơ chế tự vệ của trái tim người mẹ.
Thực hành phân tích
Nhận diện hàm ngôn
- Trong Lặng lẽ Sa Pa, câu "Chè đã ngấm rồi đấy" là lời mời khéo qua hành động "ông họa sĩ theo vào nhà"
- Thúy Kiều dùng hàm ý sắc bén khiến Hoạn Thư "hồn lạc phách xiêu"
Nghệ thuật từ chối
Bé Thu trong Chiếc lược ngà dùng hàm ý "Cơm sôi rồi, nhão bây giờ!" nhưng thất bại khi người nghe "ngồi im".
Mẫu từ chối tế nhị:
A: Mai về quê nhé!
B: Tiếc quá, mình đã hứa đưa bà ngoại đi bệnh viện rồi.
"Hi vọng giống như con đường - vốn không có sẵn, người đi mãi thì thành đường."
(Lỗ Tấn - Cố hương)
Hàm ý sâu xa: mọi ước mơ đều có thể thành hiện thực nhờ kiên trì thực hiện.
Có thể bạn quan tâm
Hình ảnh đồ ăn chibi dễ thương và đáng yêu
Top 8 cửa hàng thời trang nam đẳng cấp, phong cách và giá hợp lý tại Uông Bí, Quảng Ninh
Top 7 cửa hàng thời trang nam phong cách nhất quận Hai Bà Trưng, Hà Nội
Top 9 cửa hàng thời trang nữ cuốn hút nhất tại tỉnh Lâm Đồng
Tuyển chọn 9 bài phân tích ấn tượng nhất về tác phẩm "Cây tre Việt Nam" (Ngữ văn lớp 7 - SGK Cánh diều)
