6 Bài soạn "Những câu hát châm biếm" lớp 7 xuất sắc nhất

A. TINH HOA KIẾN THỨC

Những câu hát châm biếm là viên ngọc sáng của nghệ thuật trào lộng dân gian Việt Nam. Qua bức tranh sinh động với các biện pháp ẩn dụ, nói ngược và phóng đại, những câu ca dao này như tấm gương phản chiếu những nghịch lý xã hội, phơi bày thói hư tật xấu của nhiều hạng người.

1. Cánh cò lặn lội bờ ao
Hỏi cô yếm đào lấy chú tôi chăng?
Chú tôi nghiện ngập triền miên
Mê man chè đặc, ngủ trưa mê màng
Ngày mong mưa gió bão bùng
Đêm chờ trống điểm canh thừa mới vui

2. Số cô chẳng giàu thì nghèo
Tết về thịt nạc treo lơ lửng nhà
Mẹ cha cô có thật thà
Mẹ thì phận nữ, cha là đàn ông
Duyên trời se mối tơ hồng
Con đầu lòng ắt trai hoặc gái thôi

3. Cò tắt thở giữa cành cao
Cò con mở lịch chọn ngày làm ma
Cà cuống say khướt la đà
Chim ri tranh phần xô bồ hỗn loạn
Chào mào gióng trống rộn ràng
Chích chòe cởi áo, vác mõ rao làng

4. Cậu cai oai vệ lạ thường
Nón lông gà điểm, nhẫn vàng ngón tay
Ba năm một chuyến sai này
Áo đi mượn, quần dài thuê đỡ thân

B. LUYỆN TẬP SÁNG TẠO

Câu 1: Bức chân dung "chú tôi" hiện lên với:
- Nếp sống buông thả: nghiện rượu, mê ngủ
- Thói quen hưởng thụ: chè đặc, lười lao động
- Tâm lý ỷ lại: mong ngày mưa, đêm dài
⇒ Bằng nghệ thuật phóng đại, tác giả dân gian đã khắc họa chân dung biếm họa đầy tính cảnh tỉnh.

Câu 2: Lời thầy bói trở thành trò cười khi:
- Phán những điều hiển nhiên
- Lộ rõ sự dốt nát, lừa bịp
⇒ Bài ca phê phán thói mê tín và những kẻ lợi dụng lòng tin.

Câu 3: Thế giới loài vật ẩn dụ cho:
- Cò: thân phận người dân nghèo
- Cà cuống: kẻ có chức quyền
- Chim ri, chào mào: tay sai hách dịch
⇒ Bức tranh châm biếm hủ tục ma chay phi lý.

Câu 4: Nghệ thuật châm biếm đặc sắc:
- Đối lập giữa vẻ oai phong bề ngoài
- Với thực chất nghèo nàn bên trong
⇒ Lật tẩy thói háo danh của hạng người "trưởng giả học làm sang".

I. Khám phá tổng quan

Ca dao - tinh hoa văn hóa dân gian truyền miệng, thường được diễn đạt qua thể lục bát dễ nhớ, dễ thuộc. Châm biếm - nghệ thuật sử dụng ngôn từ sắc bén để phơi bày bản chất xấu xa của các hiện tượng xã hội. Ca dao châm biếm chính là tấm gương phản chiếu những nghịch lý xã hội qua các biện pháp nghệ thuật đặc sắc.

II. Hướng dẫn phân tích sâu sắc

Câu 1: Chân dung "chú tôi" hiện lên với:
- Thói nghiện ngập: "hay tửu hay tăm"
- Lối sống hưởng thụ: "nước chè đặc, ngủ trưa"
- Tâm lý lười nhác: "ước ngày mưa, đêm dài"
⇒ Nghệ thuật đối lập tạo nên bức tranh châm biếm sâu cay.

Câu 2: Lời thầy bói trở thành trò cười khi:
- Phán những điều hiển nhiên
- Lộ rõ sự dốt nát, lừa bịp
⇒ Bài học về thói mê tín dị đoan và sự cả tin.

Câu 3: Thế giới loài vật ẩn dụ cho:
- Cò: thân phận người nông dân
- Cà cuống: kẻ có chức quyền
- Chim ri, chào mào: tay sai hách dịch
⇒ Bức tranh châm biếm hủ tục ma chay.

Câu 4: Nghệ thuật châm biếm đặc sắc:
- Đối lập giữa vẻ bề ngoài oai phong
- Với thực chất nghèo nàn bên trong
⇒ Lật tẩy thói háo danh trong xã hội cũ.

III. Rèn luyện tư duy

Câu 1: Cả 4 bài ca dao đều:
- Sử dụng hình ảnh ẩn dụ tinh tế
- Vận dụng nghệ thuật phóng đại
- Mang tính châm biếm sâu sắc
- Kết hợp tả thực sinh động.

Câu 2: Điểm tương đồng với truyện cười:
- Cùng đối tượng phê phán
- Sử dụng nghịch lý tạo tiếng cười
- Mang giá trị giáo dục sâu sắc.

KHÁM PHÁ VẺ ĐẸP TRÀO LỘNG TRONG CA DAO

Câu 1 - Trang 52 SGK

Bài ca dao đầu tiên vẽ nên chân dung "chú tôi" bằng những nét chấm phá đầy giễu nhại:

• Nghệ thuật liệt kê tật xấu: nghiện rượu, nghiện chè, lười biếng
• Cách nói ngược độc đáo khi giới thiệu nhân duyên
• Hai câu mở đầu như khúc dạo đầu nghệ thuật, dẫn dắt vào bức tranh châm biếm

⇒ Tác phẩm trở thành tấm gương phản chiếu thói hư tật xấu trong xã hội xưa.

Câu 2 - Trang 52 SGK

Bài thứ hai lật tẩy nghề thầy bói qua:

• Nghệ thuật "gậy ông đập lưng ông"
• Lời nước đôi đầy mỉa mai
• Phê phán cả kẻ lừa đảo lẫn người mê tín

⇒ Bức tranh thu nhỏ về mặt trái xã hội đương thời.

Câu 3 - Trang 52 SGK

Bài thứ ba xây dựng cảnh tượng đám tang qua lăng kính ẩn dụ sâu sắc:

• Thế giới loài vật trở thành bản án xã hội
• Mỗi con vật đại diện cho một hạng người
• Cảnh tượng trái khoáy phơi bày hủ tục

⇒ Kiệt tác châm biếm đa tầng nghĩa.

Câu 4 - Trang 52 SGK

Bài cuối cùng khắc họa chân dung "cậu cai":

• Nghệ thuật phóng đại đầy tính hài hước
• Bức biếm họa về thói sĩ diện hão
• Đòn giễu sắc bén vào kẻ thích oai

⇒ Tác phẩm như con dao mổ xẻ thói đời.

BÀI HỌC NGHỆ THUẬT

Cả bốn bài ca dao đều:

• Sử dụng linh hoạt các thủ pháp châm biếm
• Kết hợp hài hòa giữa cười và phê phán
• Đặt trong hệ thống văn học dân gian đặc sắc

⇒ Kho tàng văn hóa dân gian Việt Nam.