6 Bài soạn "Thực hành tiếng Việt trang 59 tập 2" (Ngữ văn 7 - SGK Kết nối tri thức) tinh tuyển

* Mạch lạc và liên kết văn bản

Hai đoạn văn sau đây minh họa rõ nét về biện pháp liên kết và từ ngữ liên kết:

Đoạn 1: (1) Sam, con hiểu thế nào về bản đồ dẫn đường? (2) Ông sẽ chia sẻ với con về tấm bản đồ cuộc đời ông. (3) Thuở nhỏ, mẹ ông luôn nhìn đời bằng ánh mắt cảnh giác. (4) Bà thường dặn ông phải luôn thận trọng để sinh tồn. (5) Cha ông cũng có phần đồng tình với quan điểm ấy.

Đoạn 2: (1) Nhưng ông lại không hoàn toàn đồng điệu với cách nhìn đó. (2) Thực tế ông trải nghiệm khác xa lời mẹ dạy. (3) Ông luôn mở lòng yêu thương và tin tưởng mọi người, (4) cảm nhận cuộc sống là bến bờ an lành. (5) Điều này khiến ông trở nên khác biệt trong gia đình. (6) Ông chưa bao giờ tự tin về quan điểm sống của mình, bởi luôn bị cho là sai lầm. (7) Mỗi lần ông khen ai tốt đẹp, mẹ lại thở dài: "Con cứ đợi mà xem!".

Phân tích liên kết:

• Mối quan hệ giữa các câu được tạo bởi phép lặp từ, đại từ thay thế
• Từ "nhưng" ở đầu đoạn 2 tạo liên kết đối lập với đoạn 1
• Sự sắp xếp lộn xộn các câu sẽ phá vỡ tính mạch lạc của văn bản

* Nghệ thuật tạo mạch lạc và liên kết văn bản

Khám phá hai đoạn văn mẫu với các biện pháp liên kết tinh tế:

Đoạn 1: (1) Sam ơi, cháu hình dung thế nào về bản đồ cuộc đời? (2) Ông sẽ kể cháu nghe về tấm bản đồ của riêng ông. (3) Thuở ấu thơ, mẹ ông luôn nhìn đời bằng lăng kính nghi ngờ. (4) Bà dạy ông phải luôn cảnh giác để sinh tồn. (5) Cha ông cũng có phần tán thành quan điểm ấy.

Đoạn 2: (1) Nhưng trái tim ông lại không đồng điệu. (2) Thực tế ông trải nghiệm hoàn toàn khác. (3) Ông luôn mở lòng yêu thương và tin cậy, (4) thấy cuộc đời là bến bờ an lành. (5) Điều này khiến ông trở nên khác biệt. (6) Ông chưa bao giờ đủ can đảm bảo vệ quan điểm sống của mình. (7) Mỗi lời khen ngợi của ông đều bị đáp lại bằng cái lắc đầu: "Cứ đợi đấy!".

Phân tích chuyên sâu:

• Phép lặp từ "ông" tạo nhịp điệu cho văn bản
• Từ "nhưng" khéo léo tạo bước ngoặt giữa hai đoạn
• Sự thay đổi trật tự câu sẽ phá vỡ dòng chảy tự nhiên của câu chuyện

Phân tích liên kết văn bản qua hai đoạn mẫu:

Đoạn 1: (1) Sam ơi, cháu hình dung thế nào về bản đồ cuộc đời? (2) Ông sẽ kể cháu nghe hành trình của riêng ông. (3) Thuở thiếu thời, mẹ ông luôn nhìn đời bằng đôi mắt cảnh giác. (4) Bà dạy ông phải luôn thận trọng để tồn tại. (5) Cha ông cũng phần nào đồng tình.

Đoạn 2: (1) Nhưng trái tim ông lại không đồng điệu. (2) Thế giới ông thấy khác xa lời dạy ấy. (3) Ông luôn mở lòng tin yêu mọi người, (4) thấy cuộc đời là bến đỗ bình yên. (5) Điều này khiến ông khác biệt. (6) Ông chưa từng đủ can đảm bảo vệ quan điểm sống của mình. (7) Mỗi lời khen ngợi của ông đều bị đáp lại bằng cái lắc đầu nghi ngờ.

Phân tích chuyên sâu:

• Tính liên kết giúp tóm lược: Đoạn 1 - Quan điểm sống của bố mẹ ông; Đoạn 2 - Quan điểm sống của ông
• Phương tiện liên kết: Phép lặp từ "ông", phép thế "bà" thay "mẹ ông"
• Câu chuyển tiếp: "Nhưng quan điểm ấy..." sử dụng phép nối và lặp từ
• Thử thách sắp xếp: Thay đổi trật tự phá vỡ mạch văn, làm mất tính liên kết

NGHỆ THUẬT TẠO MẠCH LẠC VÀ LIÊN KẾT VĂN BẢN

Câu 1: Khám phá nội dung hai đoạn văn

• Đoạn 1: Cuộc đối thoại giữa ông và Sam về quan điểm sống của thế hệ trước
• Đoạn 2: Sự khác biệt trong cách nhìn cuộc sống giữa ông và mẹ
• Nhờ tính liên kết chặt chẽ về nội dung và hình thức

Câu 2: Phương tiện liên kết tinh tế

• Đoạn 1: Phép lặp từ "ông", phép thế "bà" thay "mẹ ông"
• Đoạn 2: Nghệ thuật lặp từ "ông" tạo nhịp điệu

Câu 3: Câu chuyển tiếp đặc sắc

• "Nhưng quan điểm ấy..." - sử dụng phép nối và lặp từ
• Tạo liên kết logic giữa hai đoạn

Câu 4-5: Bài học về trật tự văn bản

• Thay đổi trật tự phá vỡ mạch văn
• Hoán đổi vị trí đoạn làm mất tính liên kết
• Nhấn mạnh tầm quan trọng của bố cục hợp lý

NGHỆ THUẬT LIÊN KẾT VĂN BẢN

Hai đoạn văn mẫu:

Đoạn 1: (1) Sam ơi, cháu hình dung thế nào về bản đồ cuộc đời? (2) Ông sẽ kể cháu nghe hành trình của riêng ông. (3) Thuở thiếu thời, mẹ ông luôn nhìn đời bằng lăng kính cảnh giác. (4) Bà dạy ông phải luôn thận trọng để sinh tồn. (5) Cha ông cũng phần nào đồng tình.

Đoạn 2: (1) Nhưng trái tim ông lại không đồng điệu. (2) Thế giới ông thấy khác xa lời dạy ấy. (3) Ông luôn mở lòng tin yêu mọi người, (4) thấy cuộc đời là bến đỗ bình yên. (5) Điều này khiến ông khác biệt. (6) Ông chưa từng đủ can đảm bảo vệ quan điểm sống của mình. (7) Mỗi lời khen ngợi của ông đều bị đáp lại bằng ánh mắt nghi ngờ.

Phân tích chuyên sâu:

• Câu 1: Tóm lược ý chính nhờ tính liên kết chặt chẽ
• Câu 2: Phép lặp từ "ông" và phép thế tạo sự mạch lạc
• Câu 3: Từ "nhưng" tạo bước ngoặt liên kết hai đoạn
• Câu 4-5: Thử nghiệm thay đổi trật tự cho thấy tầm quan trọng của bố cục hợp lý

NGHỆ THUẬT LIÊN KẾT VĂN BẢN

1. Tóm tắt nội dung:

• Đoạn 1: Cuộc trò chuyện giữa ông và Sam về quan điểm sống của thế hệ trước
• Đoạn 2: Sự khác biệt trong cách nhìn nhận cuộc sống giữa hai thế hệ
• Tính liên kết: Các câu tập trung thể hiện một chủ đề thống nhất

2. Phương tiện liên kết:

• Phép lặp từ "ông" tạo sự mạch lạc
• Phép thế từ (bà - mẹ ông) giúp văn bản tự nhiên
• Từ "nhưng" tạo bước ngoặt liên kết giữa hai đoạn

3. Bài học về trật tự văn bản:

• Sắp xếp câu không hợp lý sẽ phá vỡ tính liên kết
• Hoán đổi đoạn văn làm mất tính logic của nội dung
• Nhấn mạnh tầm quan trọng của bố cục hợp lý