6 Bài soạn "Việt Nam quê hương ta" (Ngữ văn 6 - Chân trời sáng tạo) xuất sắc nhất

A. Hướng dẫn soạn bài Việt Nam quê hương ta cô đọng:

Khởi động tâm thế

Câu 1 (trang 64 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Nếu được chọn một biểu tượng đại diện cho Việt Nam, em sẽ chọn hình ảnh nào? Giải thích sự lựa chọn của mình.

Gợi ý trả lời:

- Học sinh có thể lựa chọn hình ảnh mang tính biểu tượng như bông sen - quốc hoa Việt Nam, tượng trưng cho vẻ đẹp thanh khiết "gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn", phản ánh phẩm chất kiên cường của con người Việt Nam.

Câu 2 (trang 64 SGK Ngữ văn 6 tập 1): Hãy kể tên những bài thơ hoặc ca khúc viết về quê hương mà em biết.

Gợi ý:

Những giai điệu tự hào:

- Hãy đến với con người Việt Nam (Xuân Nghĩa)

- Quê hương Việt Nam (Anh Khang)

- Xinh tươi Việt Nam (Nguyễn Hồng Thuận)

Những vần thơ yêu thương:

- Quê Hương (Đỗ Trung Quân)

- Việt Nam Quê Hương Ta (Nguyễn Đình Thi)

- Quê Hương (Tế Hanh)

Khám phá văn bản

Câu 1 (trang 64 SGK Ngữ văn 6 tập 1): Tám dòng thơ đầu gợi lên hình ảnh gì về thiên nhiên và con người Việt Nam?

Nhận định:

- Thiên nhiên Việt Nam hiện lên qua những nét bình dị mà trù phú, thân thuộc mà đẹp đẽ.

- Con người Việt Nam được khắc họa với hình ảnh cần cù lao động, kiên cường chiến đấu, dù trải qua bao đau thương vẫn giữ vững phẩm chất cao quý.

Câu 2 (trang 65 SGK Ngữ văn 6 tập 1): Đoạn thơ này làm nổi bật truyền thống nào của dân tộc?

Phân tích:

Đoạn thơ tôn vinh truyền thống bất khuất chống ngoại xâm, tinh thần quật khởi của nhân dân khi Tổ quốc lâm nguy.

Cảm nhận và suy tư

Câu 1 (trang 65 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

Nhận xét:

- Vần thơ: ơi-trời; hơn-rờn-sơn

- Nhịp điệu: Câu 1,3 ngắt 2/2/2; câu 2,4 ngắt 2/2/2/2

Câu 2 (trang 65 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

Khái quát:

- Hình tượng con người Việt Nam: cần cù lao động, anh dũng chiến đấu, thủy chung tình nghĩa.

- Vẻ đẹp quê hương: đồng lúa bát ngát, núi non hùng vĩ, thiên nhiên trù phú.

Câu 3 (trang 65 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

Phân tích nghệ thuật:

- Nhân hóa: "Việt Nam đất nước ta ơi"

- So sánh: "Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn"

- Liệt kê: biển lúa, cánh cò, mây mờ

=> Làm nổi bật vẻ đẹp độc đáo của quê hương.

Câu 4 (trang 65 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Tổng hợp:

Vẻ đẹp con người Việt Nam được thể hiện qua:

- Đức tính cần cù: "vất vả in sâu", "áo nâu nhuộm bùn"

- Tinh thần bất khuất: "chìm trong máu lửa lại vùng đứng lên"

- Phẩm chất thủy chung: "yêu ai yêu trọn tấm lòng"

Câu 5 (trang 65 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

Cảm nhận:

Tác giả bộc lộ:

- Niềm tự hào về non sông gấm vóc

- Sự đồng cảm với những hy sinh của nhân dân

- Tình yêu quê hương sâu nặng

Câu 6 (trang 65 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Ấn tượng:

Văn bản khắc họa hình ảnh Việt Nam với thiên nhiên tươi đẹp, con người lao động cần cù, chiến đấu kiên cường và sống thủy chung, nhân hậu.

B. Những nét chính khi phân tích bài thơ Việt Nam quê hương ta:

I. Tác giả Nguyễn Đình Thi

1. Cuộc đời

- Sinh năm 1924 tại Luông Pha Băng (Lào), mất năm 2003

- Nhà hoạt động cách mạng, nghệ sĩ đa tài

2. Sự nghiệp văn học

• Phong cách nghệ thuật

- Thơ: phóng khoáng mà sâu lắng, mang tính triết luận

- Văn xuôi: phản ánh chân thực cuộc kháng chiến

• Tác phẩm tiêu biểu

- Thơ: Người chiến sĩ, Bài thơ Hắc Hải

- Tiểu thuyết: Xung kích, Vỡ bờ

- Kịch: Con nai đen, Hoa và Ngần

II. Bài thơ Việt Nam quê hương ta

1. Thể thơ: Lục bát truyền thống
2. Bố cục:

- Phần 1: Bức tranh thiên nhiên Việt Nam

- Phần 2: Chân dung con người Việt Nam

3. Giá trị nội dung:

- Ca ngợi vẻ đẹp quê hương đất nước

- Thể hiện tình yêu quê hương sâu nặng

4. Đặc sắc nghệ thuật:

- Vận dụng nhuần nhuyễn thể lục bát

- Ngôn ngữ giản dị, gần gũi với ca dao

- Giọng điệu thiết tha, tự hào

Khởi động tư duy

1. Biểu tượng nào xứng đáng nhất đại diện cho Việt Nam?

Nếu chọn một biểu tượng, tôi sẽ chọn Hồ Gươm - viên ngọc giữa lòng Thủ đô, nơi hội tụ vẻ đẹp thiên nhiên và giá trị lịch sử, gắn liền với truyền thuyết rùa thần trao gươm báu.

2. Những áng thơ văn ngợi ca quê hương?

Những tác phẩm bất hủ:

• Bay qua Biển Đông
• Hãy đến với con người Việt Nam
• Việt Nam Quê Hương Ta
• Quê Hương (Đỗ Trung Quân)
• Đất nước (Nguyễn Đình Thi)

Khám phá tác phẩm

1. Bức tranh quê hương qua tám dòng thơ?

Tám dòng thơ vẽ nên:

- Khung cảnh nông thôn thanh bình với cánh đồng lúa mênh mông, cánh cò chao nghiêng, núi non ẩn hiện trong mây

- Hình ảnh người dân cần cù lao động, kiên cường vượt qua chiến tranh, giữ trọn phẩm chất cao quý

2. Giá trị truyền thống được thể hiện?

Đoạn thơ làm nổi bật:

- Chủ nghĩa anh hùng cách mạng

- Tinh thần bất khuất chống ngoại xâm

- Ý chí quật cường của dân tộc

Phân tích bài thơ Việt Nam quê hương ta

Cảm nhận sâu sắc

1. Nghệ thuật gieo vần và ngắt nhịp

- Vần: ơi-trời; hơn-rờn-sơn

- Nhịp: Câu 1,3 (2/2/2); câu 2,4 (2/2/2/2)

2. Hình tượng con người và quê hương

- Con người Việt Nam: cần cù, anh dũng, thủy chung

- Quê hương: đồng lúa bát ngát, núi non hùng vĩ, thiên nhiên trù phú

3. Nghệ thuật tu từ đặc sắc

• Nhân hóa: "Việt Nam đất nước ta ơi"
• So sánh: "Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn"

Tác dụng: Tô đậm vẻ đẹp độc đáo của quê hương, làm xúc động lòng người

4. Vẻ đẹp con người Việt Nam

- Cần cù: "vất vả in sâu", "áo nâu nhuộm bùn"

- Kiên cường: "chìm trong máu lửa lại vùng đứng lên"

- Nhân hậu: "súng gươm vứt bỏ lại hiền hơn xưa"

- Tài hoa: "tay người như có phép tiên"

5. Tình cảm tác giả với quê hương

- Tự hào về non sông gấm vóc

- Đồng cảm với nỗi đau chiến tranh

- Yêu thương con người và văn hóa Việt

6. Cảm xúc về quê hương

Bài thơ khắc sâu trong lòng hình ảnh đất nước tươi đẹp với thiên nhiên trù phú, con người lao động cần cù, chiến đấu kiên cường và sống nhân hậu, thủy chung.

Kiến thức văn học sâu sắc
* Chân dung tác giả Nguyễn Đình Thi:
+ (1924-2003), nguyên quán tại Lào
+ Thần đồng đa tài từ nhỏ, tinh thông nhiều lĩnh vực
+ Tham gia cách mạng từ năm 17 tuổi
+ Nghệ sĩ toàn năng với nhiều đóng góp xuất sắc trong lĩnh vực văn hóa - nghệ thuật
+ Tác phẩm thấm đẫm tình yêu quê hương, đất nước và con người Việt Nam

*Phần chuẩn bị đọc hiểu
Biểu tượng nào đại diện cho tinh hoa Việt Nam?
Gợi ý:
- Hoa sen: Biểu tượng cho sự thanh khiết và sức sống mãnh liệt
- Hồ Gươm: Trái tim thủ đô với truyền thuyết rùa thần
- Vịnh Hạ Long: Kỳ quan thiên nhiên thế giới hai lần được UNESCO vinh danh

Những áng thơ văn ca ngợi quê hương?
Điểm qua:
* Ca khúc:
- "Bay qua biển Đông" - Lê Việt Khánh
- "Hãy đến với con người Việt Nam" - Xuân Nghĩa
* Thi phẩm:
- "Việt Nam quê hương ta" - Nguyễn Đình Thi
- "Quê Hương" - Đỗ Trung Quân
- "Quê Hương" - Tế Hanh

*Phân tích tác phẩm
Bức tranh quê hương qua tám dòng thơ đầu:
- Thiên nhiên hùng vĩ: biển lúa mênh mông, cánh cò bay lượn, đỉnh Trường Sơn sương phủ
- Con người cần cù: "Mặt người vất vả in sâu"
- Đau thương lịch sử: "Bao nhiêu đời đã chịu nhiều thương đau"

Truyền thống dân tộc được khắc họa:
- Tinh thần bất khuất: "Chìm trong máu lửa lại vùng đứng lên"
- Bản lĩnh kiên cường: "Đạp quân thù xuống đất đen"
- Nhân cách cao đẹp: "Súng gươm vứt bỏ lại hiền như xưa"

*Nghệ thuật đặc sắc
- Vần điệu: ơi-trời; hơn-rờn-sơn
- Nhịp thơ: 2/2/2 và 2/2/2/2
- Biện pháp tu từ:
+ Nhân hóa: "Việt Nam đất nước ta ơi"
+ Liệt kê: biển lúa, cánh cò, núi đồi
+ So sánh: "Tay người như có phép tiên"
+ Đối lập: Chiến tranh/hòa bình

*Thông điệp tác phẩm
- Tình yêu quê hương tha thiết
- Niềm tự hào dân tộc sâu sắc
- Tri ân những hy sinh của cha ông
- Khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh

Tinh hoa tác phẩm

Bài thơ khắc họa bức tranh quê hương Việt Nam với cánh đồng lúa mênh mông, cánh cò bay lượn, núi đồi ẩn hiện trong mây. Đất nước hiện lên với hình ảnh người dân cần cù lao động, kiên cường vượt qua chiến tranh, giữ trọn phẩm chất cao quý. Tác phẩm ngợi ca truyền thống anh hùng bất khuất của dân tộc.

Cấu trúc tác phẩm

Bài thơ được chia thành 2 phần chính:

- Khổ 1: Bức tranh thiên nhiên hùng vĩ

- Các khổ còn lại: Chân dung con người Việt Nam

Thông điệp chính

Tác phẩm ca ngợi vẻ đẹp Việt Nam qua:

- Thiên nhiên trù phú, thơ mộng

- Con người cần cù, tài hoa

- Truyền thống đấu tranh kiên cường

- Lòng thủy chung sắt son

Chuẩn bị khám phá

1. Biểu tượng Việt Nam:

- Hồ Gươm: Trái tim thủ đô với truyền thuyết rùa thần

- Vịnh Hạ Long: Kỳ quan thiên nhiên thế giới

- Hoa sen: Biểu tượng sức sống dân tộc

2. Tác phẩm về quê hương:

Âm nhạc:

- "Bay qua Biển Đông" - Lê Việt Khánh

- "Hãy đến với con người Việt Nam" - Xuân Nghĩa

Thi ca:

- "Quê Hương" - Đỗ Trung Quân

- "Việt Nam quê hương ta" - Nguyễn Đình Thi

Trải nghiệm văn bản

1. Hình ảnh đất nước:

- Thiên nhiên: Đồng lúa bát ngát, núi non hùng vĩ

- Con người: Cần cù lao động, kiên cường chiến đấu

2. Truyền thống dân tộc:

- Tinh thần bất khuất chống ngoại xâm

- Ý chí quật cường vượt qua gian khổ

Phân tích nghệ thuật

1. Kỹ thuật thơ:

- Vần: ơi-trời; hơn-rờn-sơn

- Nhịp: 2/2/2 và 2/2/2/2

2. Biện pháp tu từ:

- Nhân hóa: "Việt Nam đất nước ta ơi"

- So sánh: "Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn"

- Liệt kê: biển lúa, cánh cò, núi đồi

3. Hình tượng con người:

- Cần cù: "vất vả in sâu"

- Kiên cường: "chìm trong máu lửa lại vùng đứng lên"

- Nhân hậu: "súng gươm vứt bỏ lại hiền hơn xưa"

Tình cảm tác giả

- Tự hào về non sông gấm vóc

- Đồng cảm với nỗi đau chiến tranh

- Yêu thương con người và văn hóa Việt

Cảm nhận cá nhân

Tác phẩm gợi lên hình ảnh đất nước tươi đẹp với thiên nhiên trù phú, con người lao động cần cù, chiến đấu kiên cường và sống nhân hậu, thủy chung.

I. Chân dung nghệ sĩ đa tài

- Nguyễn Đình Thi (1924-2003) - nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ tài hoa của nền văn học Việt Nam hiện đại

- Quê gốc Hà Nội, sinh tại Lào - tinh hoa của hai nền văn hóa

- Từ thuở nhỏ đã bộc lộ trí tuệ xuất chúng, đam mê triết học và chủ nghĩa Mác

- Tham gia cách mạng từ năm 1940, trở thành cây bút tiêu biểu của Hội Văn hoá Cứu quốc

- Phong cách nghệ thuật: Giản dị mà sâu lắng, đậm chất triết lý về tình yêu quê hương và niềm tự hào dân tộc

- Các tác phẩm tiêu biểu:

+ Thơ: Người chiến sĩ, Bài thơ Hắc Hải - những áng thơ bất hủ

+ Văn xuôi: Xung kích, Vỡ bờ - bản hùng ca về kháng chiến

+ Âm nhạc: Người Hà Nội - khúc tráng ca về Thủ đô

II. Tinh hoa tác phẩm

- Thể thơ: Lục bát truyền thống với âm điệu nhẹ nhàng mà trầm hùng

- Xuất xứ: Trích từ trường ca Bài thơ Hắc Hải (1955-1958) - tác phẩm để đời

- Bố cục:

+ Khổ 1: Bức tranh thiên nhiên kỳ vĩ

+ Các khổ sau: Chân dung con người Việt Nam

- Giá trị:

+ Nội dung: Tình yêu quê hương tha thiết, niềm tự hào dân tộc

+ Nghệ thuật: Ngôn từ gợi cảm, hình ảnh đặc sắc, biện pháp tu từ độc đáo

III. Hành trình khám phá

1. Thiên nhiên hùng vĩ:

- Lời gọi tha thiết: Việt Nam đất nước ta ơi

- Biển lúa mênh mông - sự trù phú của nền văn minh lúa nước

- Cánh cò bay lả - hình ảnh quen thuộc của làng quê

- Đỉnh Trường Sơn sương phủ - vẻ đẹp hùng vĩ của non nước

2. Con người Việt Nam:

- Cần cù: Mặt người vất vả in sâu

- Kiên cường: Chìm trong máu lửa lại vùng đứng lên

- Nhân hậu: Súng gươm vứt bỏ lại hiền hơn xưa

- Tài hoa: Tay người như có phép tiên

IV. Góc nhìn đa chiều

1. Biểu tượng Việt Nam:

- Cây tre: Biểu tượng cho sức sống bền bỉ

- Hoa sen: Vẻ đẹp thanh khiết

- Vịnh Hạ Long: Kỳ quan thiên nhiên

2. Tác phẩm về quê hương:

- Thơ: Quê hương (Đỗ Trung Quân), Nhớ con sông quê hương (Tế Hanh)

- Nhạc: Quê hương (Anh Thơ), Mưa trên quê hương (Hiền Thục)

V. Đánh giá nghệ thuật

- Vần điệu: ơi-trời; hơn-rờn-sơn - sự hài hòa của thơ lục bát

- Biện pháp tu từ: Nhân hóa, so sánh, ẩn dụ đầy sáng tạo

- Ngôn ngữ: Giản dị mà gợi cảm, đậm chất dân gian

VI. Thông điệp nhân văn

Bài thơ là bản tình ca về quê hương, khắc họa hình ảnh đất nước tươi đẹp với con người cần cù, kiên cường và nhân hậu - những giá trị trường tồn của dân tộc Việt Nam.

Phần I: Khởi động tư duy

1. Biểu tượng tinh hoa Việt Nam

- Hoa sen: Biểu tượng cho vẻ đẹp thanh khiết "gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn"

- Cánh đồng lúa: Biểu tượng cho nền văn minh lúa nước ngàn năm

- Vịnh Hạ Long: Kỳ quan thiên nhiên thế giới

2. Những áng thơ văn ngợi ca quê hương

* Âm nhạc:

- "Hãy đến với con người Việt Nam" (Xuân Nghĩa)

- "Quê hương Việt Nam" (Anh Khang)

* Thi ca:

- "Quê Hương" (Đỗ Trung Quân)

- "Việt Nam quê hương ta" (Nguyễn Đình Thi)

Phần II: Khám phá tác phẩm

1. Bức tranh quê hương qua tám dòng thơ

- Thiên nhiên: Đồng lúa mênh mông, cánh cò bay lượn, núi đồi ẩn hiện

- Con người: Cần cù lao động, kiên cường chiến đấu, nhân hậu đời thường

2. Truyền thống dân tộc

- Tinh thần bất khuất chống ngoại xâm

- Ý chí quật cường vượt qua gian khó

- Lòng yêu nước nồng nàn

Phần III: Cảm nhận sâu sắc

1. Nghệ thuật thơ ca

- Vần điệu: ơi-trời; hơn-rờn-sơn

- Nhịp điệu: 2/2/2 và 2/2/2/2

2. Hình tượng nghệ thuật

- Con người Việt Nam: Cần cù, anh dũng, thủy chung

- Quê hương: Đồng lúa bát ngát, núi non hùng vĩ

3. Biện pháp tu từ đặc sắc

- Nhân hóa: "Việt Nam đất nước ta ơi"

- So sánh: "Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn"

- Liệt kê: biển lúa, cánh cò, mây mờ

4. Vẻ đẹp con người

- Cần cù: "vất vả in sâu"

- Kiên cường: "chìm trong máu lửa lại vùng đứng lên"

- Nhân hậu: "súng gươm vứt bỏ lại hiền hơn xưa"

5. Tình cảm tác giả

- Tự hào về non sông gấm vóc

- Đồng cảm với nỗi đau chiến tranh

- Yêu thương con người và văn hóa Việt

6. Cảm xúc cá nhân

Tác phẩm gợi lên hình ảnh đất nước tươi đẹp với thiên nhiên trù phú, con người lao động cần cù, chiến đấu kiên cường và sống nhân hậu, thủy chung.