6 Dàn ý phân tích tác phẩm "Nhàn" của Nguyễn Bỉnh Khiêm (Ngữ văn 10) xuất sắc nhất

• Vẽ chân dung ẩn sĩ Nguyễn Bỉnh Khiêm và tuyệt tác Bạch Vân quốc ngữ thi tập:
  • Bậc thiền sư của thơ Nôm thế kỷ XVI, người đặt nền móng cho dòng chảy văn học dân tộc.
  • Bạch Vân quốc ngữ thi tập - bản giao hưởng ngôn từ giữa đạo và đời.

• Giới thiệu tác phẩm "Nhàn" (xuất xứ, bối cảnh, tư tưởng): Viên ngọc thứ 73 trong kho báu Bạch Vân, sáng tác khi tác giả rũ bỏ áo mũ triều đình, ngợi ca lối sống hòa điệu với thiên nhiên và triết lý sống thuận tự nhiên.

* Hai câu mở: Bức tranh đời sống ẩn dật

• Mai, cuốc, cần câu: Bộ tam bảo của người ẩn sĩ, biểu tượng cho sự tự tại.
• Phép liệt kê cùng số từ "một": Gợi hình ảnh bậc trí giả đã thu xếp đủ đầy cho cuộc sống điền viên.
• Nhịp thơ 2-2-3 như bước chân thong dong nơi thôn dã.

=> Cuộc sống lao động chất phác nhưng ẩn chứa niềm hoan lạc của kẻ biết đủ.

• Từ "thơ thẩn": Trạng thái thiền định trong đời thường.

=> Tâm thế ung dung của người đã thấu triệt lẽ đời.

• Cụm phủ định "dầu ai vui thú nào": Sự dứt khoát với những ham muốn phù phiếm.

=> Hai câu thơ như tuyên ngôn về lối sống "an bần lạc đạo".

* Hai câu thực: Triết lý sống minh triết

• Nghệ thuật đối: ta - người, dại - khôn: Sự đối lập giữa hai thế giới quan.
• Ẩn dụ sâu sắc:
  • "Nơi vắng vẻ": Cõi tịnh tâm, nơi trí tuệ bừng sáng.
  • "Chốn lao xao": Mê cung của tham vọng và hệ lụy.

• Cách nói nghịch dị: Ta dại - người khôn:
  • Bề ngoài tưởng nghịch lý nhưng thực chất là trí tuệ siêu việt.
  • Dại mà hóa khôn, khôn lại thành dại - quy luật nhân sinh đầy hài hước.

⇒ Triết lý "dĩ hòa vi quý" của bậc đại trí.

⇒ Thái độ điềm nhiên trước cuộc đua chen thiên hạ.

* Hai câu luận: Bức tranh tứ thời an lạc

• Vòng quay tứ thời: Xuân, hạ, thu, đông - nhịp sống hòa hợp với tự nhiên.
• Ẩm thực đạm bạc: Măng trúc mùa thu, giá đỗ mùa đông - thức quà thanh khiết của đất trời.
• Sinh hoạt thuần phác: Tắm hồ sen xuân, ao mát hạ - sự giao cảm giữa con người và vũ trụ.
• Nhịp thơ 4/3 như hơi thở đều đặn của tạo hóa.

=> Bức tranh đời sống lý tưởng của Đạo gia.

=> Sự viên mãn trong cuộc sống giản dị mà thanh cao.

* Hai câu kết: Giác ngộ về phù danh

• Điển tích giấc mộng hòe: Ảo ảnh của vinh hoa phú quý.

=> Sự tỉnh thức trước cám dỗ trần gian.

• Cụm từ "nhìn xem": Thế đứng của bậc giác giả vượt lên thế tục.

⇒ Triết lý nhàn: Buông bỏ để được tự do, xem thường vật chất để giữ tâm hồn thanh khiết.

⇒ Nhân cách cao khiết của bậc đại nho giữa thời loạn.

* Nghệ thuật kiệt tác

• Ngôn ngữ tinh tế nhưng giản dị, đạt đến độ "đại xảo nhược chuyết".
• Lối kể chân phương mà sâu sắc.
• Nghệ thuật đối, điển tích được vận dụng tài tình.
• Nhịp điệu thơ như tiếng lòng thư thái.

• Tổng hòa giá trị nội dung và nghệ thuật của kiệt tác.
• Cảm nhận riêng: Bài thơ như viên ngọc quý trong kho tàng văn học trung đại.