7 bài phân tích sâu sắc nhất đoạn 1 và 2 tác phẩm Bình Ngô đại cáo (Ngữ văn lớp 10)

Nguyễn Trãi - bậc kỳ tài văn chương chính luận trung đại, không chỉ là thi nhân trữ tình mà còn là nhà tư tưởng lỗi lạc. Những áng văn như 'Quân trung từ mệnh tập', các chiếu biểu triều Lê và kiệt tác 'Bình Ngô đại cáo' đều thấm đẫm tinh thần yêu nước thương dân.

Tư tưởng nhân nghĩa được khắc họa sâu sắc ngay từ những vần thơ mở đầu:

'Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo'

Ứng dụng tinh hoa Nho giáo, Nguyễn Trãi nâng tư tưởng nhân nghĩa lên tầm quốc gia đại sự - yên dân là gốc, diệt bạo là ngọn. Đó chính là triết lý xuyên suốt trong cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược.

Bằng lập luận sắc bén, tác giả khẳng định chủ quyền dân tộc:

'Như nước Đại Việt ta từ trước...
Song hào kiệt đời nào cũng có'

Nền văn hiến ngàn năm, cương vực rõ ràng, phong tục độc đáo cùng các triều đại sánh ngang Hán - Đường - Tống - Nguyên, tất cả tạo nên bản sắc Đại Việt kiêu hùng. Những chiến công lẫy lừng như bắt sống Toa Đô, giết tươi Ô Mã càng khắc sâu ý chí bất khuất.

Bản cáo trạng tố giác tội ác giặc Minh được viết bằng máu và nước mắt:

'Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn...
Nặng thuế khóa sạch không đầm núi'

Từ những cảnh tượng kinh hoàng 'nướng dân đen', 'vùi con đỏ' đến chính sách thuế má tàn bạo, tất cả vẽ nên bức tranh đen tối nhất của thời kỳ nô lệ. Sự tàn phá không chỉ dừng ở con người mà còn lan tới cả 'giống côn trùng cây cỏ'.

Đoạn văn khép lại bằng lời kết tội đanh thép:

'Độc ác thay...
Ai bảo thần nhân chịu được?'

Phép đối 'trúc Nam Sơn - nước Đông Hải' cùng câu hỏi tu từ xoáy sâu vào sự bất nhân của quân xâm lược. Hai đoạn mở đầu này không chỉ là bản án lịch sử mà còn là áng văn chính luận mẫu mực, kết tinh tư tưởng nhân nghĩa sáng ngời của dân tộc.

Trong dòng chảy văn học dân tộc, ba áng văn bất hủ đã trở thành tuyên ngôn độc lập của non sông: 'Nam quốc sơn hà' của Lý Thường Kiệt, 'Bình Ngô đại cáo' của Nguyễn Trãi và 'Tuyên ngôn độc lập' của Hồ Chí Minh. Riêng với 'Bình Ngô đại cáo' - kiệt tác được sáng tác năm 1982 sau chiến thắng quân Minh, tác phẩm đã trở thành 'thiên cổ hùng văn' ngời sáng tinh thần yêu nước và niềm tự hào dân tộc.

Hai đoạn mở đầu tác phẩm đã khắc họa rõ nét tư tưởng nhân nghĩa và vạch trần tội ác 'trời không dung, đất không tha' của quân xâm lược.

'Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo'

Tư tưởng 'yên dân' chính là cốt lõi của nhân nghĩa - giúp dân có cuộc sống ấm no, đất nước thái bình. Muốn dân yên ổn thì phải 'trừ bạo', tiêu diệt lũ cướp nước và bọn bán nước. Nguyễn Trãi đã nâng tư tưởng nhân nghĩa lên thành triết lý chính trị: lấy dân làm gốc, vì dân mà chiến đấu.

'Như nước Đại Việt ta từ trước...
Song hào kiệt thời nào cũng có'

Bằng lập luận sắc bén, tác giả khẳng định chủ quyền dân tộc qua bốn yếu tố: nền văn hiến ngàn năm, lãnh thổ riêng biệt, phong tục độc đáo và các triều đại sánh ngang phương Bắc. Cách đặt các triều đại Đại Việt ngang hàng với Hán, Đường, Tống, Nguyên chính là sự thể hiện đầy tự hào về vị thế dân tộc.

'Lưu Cung tham công nên thất bại...
Chứng cứ còn ghi'

Những chiến công hiển hách từ cửa Hàm Tử đến sông Bạch Đằng là minh chứng hùng hồn: kẻ xâm lược tàn bạo cuối cùng cũng chuốc lấy thất bại thảm hại.

Tác giả đã dựng lên bản cáo trạng đanh thép tố cáo tội ác quân Minh:

'Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn...
Nặng thuế khóa sạch không đầm núi'

Từ những cảnh tượng kinh hoàng 'nướng dân đen', 'vùi con đỏ' đến chính sách thuế má tàn bạo, tất cả vẽ nên bức tranh đen tối nhất của thời kỳ nô lệ. Sự tàn phá không chỉ dừng ở con người mà còn lan tới cả 'giống côn trùng cây cỏ'.

Chỉ với hai đoạn văn ngắn gọn nhưng đầy sức nặng, Nguyễn Trãi đã khắc họa thành công tư tưởng nhân nghĩa - yêu nước thương dân, đồng thời dựng lên bản án lịch sử không thể chối cãi về tội ác của quân xâm lược.

Mở đầu kiệt tác, Nguyễn Trãi đặt ra tư tưởng nền tảng: 'Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân/Quân điếu phạt trước lo trừ bạo'. Đây không phải nhân nghĩa chung chung mà là triết lý chính trị sâu sắc - yêu nước gắn liền với thương dân, bảo vệ nhân dân khỏi ách bạo tàn.

Bằng lập luận sắc bén, tác giả khẳng định chủ quyền dân tộc qua hệ thống luận cứ đầy thuyết phục: nền văn hiến ngàn năm, lãnh thổ riêng biệt, phong tục độc đáo và các triều đại sánh ngang phương Bắc. Cách đặt các triều đại Việt Nam song hành với Hán, Đường, Tống, Nguyên thể hiện niềm tự hào dân tộc mãnh liệt.

Những chiến công lẫy lừng từ Hàm Tử đến Bạch Đằng được kể lại như lời cảnh báo với kẻ xâm lược: 'Lưu Cung tham công nên thất bại/Triệu Tiết chí lớn phải vong thân'.

Đoạn hai là bản cáo trạng đanh thép tố cáo tội ác quân Minh: từ âm mưu lợi dụng nhà Hồ đến những hành động tàn bạo 'nướng dân đen', 'vùi con đỏ', bóc lột tàn nhẫn khiến 'tan tác cả nghề canh cửi'.

Bằng nghệ thuật liệt kê kết hợp giọng văn khi căm phẫn, khi xót xa, tác giả đã dựng lên bức tranh toàn cảnh về tội ác 'trúc Nam Sơn không ghi hết tội'. Kết lại là lời phán quyết đầy uy lực: 'Lẽ nào trời đất dung tha/Ai bảo thần nhân chịu được?'

Nguyễn Trãi - danh nhân văn hóa kiệt xuất, nhà quân sự tài ba và tác giả của áng 'thiên cổ hùng văn' Bình Ngô đại cáo. Tác phẩm thể hiện tư tưởng nhân nghĩa sáng ngời: 'Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân/Quân điếu phạt trước lo trừ bạo' - triết lý chính trị lấy dân làm gốc.

Bằng lập luận sắc bén, Nguyễn Trãi khẳng định chủ quyền dân tộc qua các triều đại Triệu, Đinh, Lý, Trần sánh ngang Hán, Đường, Tống, Nguyên. Những chiến công hiển hách bắt sống Toa Đô, giết tươi Ô Mã là minh chứng hùng hồn cho ý chí bất khuất của dân tộc.

Đoạn hai là bản cáo trạng đanh thép tố cáo tội ác giặc Minh: từ âm mưu 'phù Trần diệt Hồ' đến những hành động tàn bạo 'nướng dân đen', 'vùi con đỏ', bóc lột đến cùng cực khiến 'tan tác cả nghề canh cửi'. Tội ác chất cao đến mức 'trúc Nam Sơn không ghi hết tội'.

Với ngôn ngữ sắc sảo, hình ảnh đầy ám ảnh, hai đoạn mở đầu đã dựng lên bức tranh toàn cảnh về chính nghĩa dân tộc và tội ác không thể dung tha của quân xâm lược.

“Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi được ví như bản anh hùng ca bất diệt của dân tộc, một kiệt tác văn chương kết tinh tinh thần tự cường và khí phách Đại Việt. Ra đời năm 1428, áng văn này không chỉ tuyên bố nền độc lập mà còn khắc họa sâu sắc tư tưởng nhân nghĩa - lấy dân làm gốc, cùng những minh chứng hùng hồn về chủ quyền lãnh thổ.

Ngay từ nhan đề, tác phẩm đã ẩn chứa nhiều tầng ý nghĩa. “Bình Ngô” là dẹp yên giặc Minh - kẻ thù có nguồn gốc từ đất Ngô của Chu Nguyên Chương. Còn “đại cáo” thể hiện tầm vóc một bản tuyên ngôn trọng đại, vang xa khắp non sông. Phần mở đầu tác phẩm đặt nền móng cho chính nghĩa cuộc kháng chiến với hai luận điểm then chốt: tư tưởng nhân nghĩa và bản cáo trạng tội ác quân thù.

Tư tưởng nhân nghĩa được Nguyễn Trãi nâng lên tầm triết lý hành động:

“Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo”

Khác với quan niệm Nho giáo, nhân nghĩa ở đây được hiện thực hóa thành mục tiêu cụ thể - mang lại cuộc sống bình yên cho nhân dân. Đây chính là sự sáng tạo đầy bản lĩnh của Nguyễn Trãi khi vận dụng tư tưởng phương Đông vào thực tiễn dân tộc.

Bằng lập luận sắc bén, tác giả khẳng định chủ quyền qua năm yếu tố: văn hiến, lãnh thổ, phong tục, chính quyền và nhân tài. Những dẫn chứng lịch sử về các triều đại Đại Việt song hành với Trung Hoa cho thấy tư thế bình đẳng. Đặc biệt, việc các vua Đại Việt xưng đế là tuyên ngôn đanh thép về nền độc lập.

Phần hai của bài cáo vạch trần bộ mặt tàn bạo của quân Minh. Từ âm mưu xâm lược núp bóng “phù Trần diệt Hồ” đến những tội ác kinh thiên động địa:

“Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn
Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ”

Nguyễn Trãi đã dùng ngòi bút sắc như gươm để tố cáo tội ác diệt chủng của giặc. Hình ảnh “trúc Nam Sơn không ghi hết tội” đã đẩy sự phẫn nộ lên đến đỉnh điểm. Qua đó, bài cáo không chỉ là bản án đối với kẻ thù mà còn là khúc tráng ca về ý chí bảo vệ chính nghĩa của cả dân tộc.

Khúc dạo đầu của áng thiên cổ hùng văn mở ra bằng triết lý sâu sắc:

"Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo"

Nguyễn Trãi đã nâng tư tưởng nhân nghĩa lên tầm quốc sách, biến thành mục tiêu chiến đấu vì dân. Bằng hệ thống luận chứng sắc bén, tác giả khẳng định chủ quyền qua năm trụ cột: văn hiến ngàn năm, lãnh thổ phân định rõ, phong tục đặc trưng, chính quyền tự chủ và nhân tài kiệt xuất.

Nghệ thuật liệt kê các triều đại Đại Việt song song với Trung Hoa tạo nên thế chân vạc hùng biện:

"Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần...
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên..."

Đây là bản tuyên ngôn bằng thơ về quyền bình đẳng dân tộc. Những chiến tích lẫy lừng ở Hàm Tử, Bạch Đằng được nhắc như lời cảnh báo về số phận kẻ xâm lăng.

Đoạn hai vạch trần bộ mặt quân Minh với ngòi bút sắc như gươm:

"Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn
Vùi con đỏ xuống hầm tai vạ"

Bằng nghệ thuật tương phản, Nguyễn Trãi đặt sự tàn bạo của giặc cạnh nỗi thống khổ của dân lành. Hình ảnh "trúc Nam Sơn không ghi hết tội" đã đẩy sự phẫn nộ lên tột đỉnh, kết thúc bằng lời tuyên án đanh thép của lịch sử.

Nguyễn Trãi - bậc kỳ tài văn võ song toàn, đã dùng ngòi bút sắc sảo của mình để viết nên "Bình Ngô đại cáo", một áng "thiên cổ hùng văn" được xem như bản tuyên ngôn độc lập thứ hai của dân tộc. Qua hai đoạn đầu tác phẩm, tư tưởng nhân nghĩa và tội ác giặc Minh hiện lên như hai mặt đối lập, tạo nên sức mạnh lập luận không thể chối cãi.

Mở đầu bằng tư tưởng cốt lõi:
"Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo"
Nguyễn Trãi đã nâng tư tưởng Nho giáo lên tầm triết lý hành động, biến thành mục tiêu đánh giặc cứu nước. Cái "nhân nghĩa" ấy không trừu tượng mà cụ thể là bảo vệ cuộc sống bình yên cho dân.

Bằng nghệ thuật liệt kê song hành:
"Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần...
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên..."
tác giả khẳng định nền độc lập dân tộc qua năm yếu tố: văn hiến, lãnh thổ, phong tục, chính quyền và nhân tài. Những chiến tích Hàm Tử, Bạch Đằng được nhắc như lời cảnh báo về số phận kẻ xâm lược.

Đoạn hai là bản cáo trạng đanh thép:
"Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn
Vùi con đỏ xuống hầm tai vạ"
Bằng ngôn ngữ giàu hình ảnh, tác giả vạch trần tội ác diệt chủng của giặc Minh. Nghệ thuật phóng đại:
"trúc Nam Sơn không ghi hết tội
nước Đông Hải không rửa sạch mùi"
đã đẩy sự phẫn nộ lên tột đỉnh, kết thúc bằng lời tuyên án của lịch sử:
"Lẽ nào trời đất dung tha".

Hai đoạn mở đầu như một bản hùng ca về chính nghĩa, đồng thời là bản án không thể bào chữa cho quân xâm lược, thể hiện tầm vóc tư tưởng vĩ đại của Nguyễn Trãi.