7 bản tóm tắt ấn tượng nhất về kiệt tác "Mùa lá rụng trong vườn" của Ma Văn Kháng

"Mùa lá rụng trong vườn" khắc họa chân thực gia đình ông Bằng với năm người con trai. Người con cả Tường đã hy sinh, để lại người vợ Hoài dù tái giá vẫn giữ mối liên hệ với nhà chồng. Đông - người con thứ hai từng là trung tá quân đội, cùng vợ là Lý. Luận - con thứ ba làm nhà báo, sống hạnh phúc với người vợ hiền Phượng. Cừ - đứa con ngỗ nghịch ít nghe lời cha mẹ, và Cần - cậu út đang du học tại Liên Xô.

Bi kịch gia đình bắt đầu khi Cừ bỏ việc, bỏ lại vợ con để ra nước ngoài, rồi kết thúc bằng cái chết đầy hối hận. Cái chết của bà Bằng và sự sa sút của vợ con Cừ tiếp tục làm rung chuyển nền tảng gia đình. Đỉnh điểm là khi Lý - con dâu cả, vì thiếu học thức và bị cám dỗ, đã bỏ nhà theo gã trưởng phòng vào Sài Gòn. Tác phẩm khép lại trong khung cảnh sum vầy đêm 30 Tết, khi lá thư hối cải của Lý gửi về như một tia hy vọng cuối cùng.

Qua gia đình ông Bằng - biểu tượng của gia đình truyền thống những năm 80, Ma Văn Kháng đã phản ánh sâu sắc những xáo trộn xã hội thời kỳ đổi mới, khi các giá trị cũ và mới va đập, đan xen giữa hủy diệt và tái sinh.

Trong khung cảnh chiều 30 Tết Bính Tuất, hình ảnh chị Hoài - người phụ nữ tuổi 50 với vẻ đẹp dịu dàng, dáng người thanh thoát xuất hiện như một luồng gió ấm áp. Người con dâu cũ của gia đình ông Bằng dù đã tái giá vẫn mang theo những món quà quê chất phác về thăm nhà chồng cũ. Không khí đoàn viên tràn ngập tiếng cười ríu rít sau bao ngày xa cách. Khoảnh khắc ông Bằng gặp lại con dâu cũ là những giây phút xúc động nghẹn ngào. Khi mâm cỗ cúng gia tiên được bày biện chỉnh tề với bánh chưng xanh, mâm ngũ quả, chén rượu thơm cùng di ảnh người thân đã khuất, không gian trở nên thiêng liêng lạ thường. Chị Hoài thế chân ông Bằng làm lễ trong bầu không khí ấm cúng, sum vầy, nơi những giá trị gia đình truyền thống được tôn vinh.

Chị Hoài - người phụ nữ từng là dâu trưởng nhà ông Bằng, dù chồng đã mất và bản thân đã tái giá, vẫn giữ trọn đạo nghĩa khi trở về thăm gia đình chồng cũ trong ngày Tết cổ truyền. Ở tuổi gần năm mươi, chị mang vẻ đẹp đằm thắm đặc trưng của người phụ nữ nông thôn Bắc Bộ, cùng những món quà quê mộc mạc nhưng chứa chan tình nghĩa.

Khoảnh khắc ông Bằng gặp lại người con dâu cũ là những giây phút xúc động nghẹn ngào. Người đàn ông tưởng chừng cứng rắn ấy không giấu nổi sự bồi hồi khi thấy Hoài: "Hoài đấy ư, con?" - giọng nói khàn đặc vì xúc động. Còn chị Hoài chỉ thốt lên một tiếng "ông!" nghẹn ngào trong nước mắt.

Không gian lễ cúng gia tiên trở nên thiêng liêng với khói hương nghi ngút, mâm cỗ đầy đủ. Ông Bằng chỉnh tề trang phục, nghiêm trang khấn vái trước bàn thờ tổ tiên. Chị Hoài thay mặt gia đình làm lễ trong bầu không khí ấm cúng, đầy xúc động của buổi sum họp cuối năm.

"Mùa lá rụng trong vườn" tái hiện chân thực gia đình ông Bằng với năm người con trai, mỗi người mang một số phận riêng. Người con cả Tường đã hy sinh, để lại người vợ Hoài dù tái giá vẫn giữ mối dây liên hệ với nhà chồng. Đông - cựu trung tá quân đội cùng vợ là Lý, Luận - nhà báo với người vợ hiền Phượng, Cừ - đứa con ngỗ ngược và Cần - cậu út du học tại Liên Xô.

Bi kịch bắt đầu khi Cừ bỏ vợ con trốn ra nước ngoài, rồi kết thúc trong hối hận. Cái chết của bà Bằng và cảnh ngộ vợ con Cừ tiếp tục làm rung chuyển gia đình. Đỉnh điểm là khi Lý - con dâu thứ, vì thiếu học thức và bị cám dỗ, đã bỏ nhà theo gã trưởng phòng vào Sài Gòn. Tác phẩm khép lại trong khung cảnh sum họp đêm 30 Tết, khi lá thư hối cải của Lý gửi về như tia hy vọng cuối cùng.

Qua gia đình ông Bằng - biểu tượng gia đình truyền thống thập niên 80, Ma Văn Kháng đã phản ánh sâu sắc những xáo trộn xã hội thời kỳ đổi mới, nơi các giá trị cũ và mới va đập, giằng xé giữa bảo tồn và đổi thay.

"Mùa lá rụng trong vườn" của Ma Văn Kháng (1985) là bức tranh đa chiều về sự va đập giữa giá trị truyền thống và xã hội đổi thay, đoạt giải Hội Nhà văn Việt Nam 1986. Đoạn trích trong SGK Ngữ văn 12 (trích chương II) khắc họa cảnh sum họp đầy xúc động của gia đình ông Bằng trong chiều 30 Tết, nơi những giá trị nhân văn được tỏa sáng qua ba mảng chính:

1. Hành trình trở về của chị Hoài: Người vợ liệt sĩ dù tái giá vẫn giữ trọn đạo nghĩa với nhà chồng cũ. Hình ảnh chị hiện lên qua ngòi bút tinh tế: từ dáng vẻ "thon gọn trong áo bông chần hạt lựu" đến khoảnh khắc xúc động "thốt lên tiếng 'Ông' như tiếng nấc". Chị chính là hiện thân của sự hòa hợp giữa tiếp nhận cái mới và gìn giữ nét xưa.

2. Ông Bằng - trụ cột gia đình: Người đàn ông gắng gượng giữ vững chuẩn mực trước cơn lốc đổi thay. Cảnh gặp lại con dâu trưởng với những chi tiết đắt giá: "môi lật bật không thành tiếng", "có cảm giác ông sắp khóc oà" cho thấy sự xúc động tột cùng của một trái tim giàu cảm xúc.

3. Lễ cúng tất niên: Không gian thiêng liêng với mâm cỗ thịnh soạn, khói hương nghi ngút, nơi quá khứ và hiện tại giao hòa. Hình ảnh ông Bằng "như quên hết xung quanh" khi khấn vái tổ tiên thể hiện sâu sắc mối dây liên hệ giữa các thế hệ.

Tác phẩm như lời nhắn nhủ về sự cân bằng giữa bảo tồn và đổi mới, giữa "vô thường" và "hằng thường" trong dòng chảy cuộc đời.

Chiều cuối năm Bính Tuất, không khí trong nhà ông Bằng rộn ràng chờ đón chị Hoài - người con dâu cũ đã trở thành huyền thoại của gia đình. Bước chân chị qua cổng như mang theo cả hương đồng gió nội, khiến lũ trẻ Phượng, Đông, Lý, Luận reo vui không dứt. Nhưng có lẽ không khoảnh khắc nào chạm đến trái tim bằng cảnh tượng ông Bằng - người cha già - và chị Hoài gặp lại sau bao năm xa cách, hai tâm hồn đồng điệu trong nỗi nghẹn ngào khó tả.

Dáng hình chị Hoài hiện ra như bức tranh quê thanh thoát: thân hình mảnh mai, đôi mắt đen lấp lánh trí tuệ, nụ cười ấm áp xóa tan mọi khoảng cách. Giờ đây chị đã có mái ấm mới với chồng làm ở Ủy ban xã, cùng bốn đứa con và công việc chủ nhiệm hợp tác xã đan dệt thảm ngô. Những món quà quê chị mang theo không đơn thuần là vật chất mà chứa đựng cả tấm lòng thơm thảo.

Không gian linh thiêng nhất có lẽ là khi mâm cỗ cúng gia tiên được bày biện chỉn chu. Ánh đèn dầu lung linh cùng làn khói hương nghi ngút tạo nên khung cảnh vừa trang nghiêm vừa ấm cúng. Trên bàn thờ, di ảnh song thân, bà Bằng và anh cả Tường như cũng đang chứng kiến giây phút đoàn viên này. Ông Bằng khấn vái trong sự thành kính tuyệt đối, còn chị Hoài - thay mặt thế hệ sau - chắp tay nguyện cầu với tất cả tấm lòng.

Bữa cơm tất niên trở thành bữa tiệc tinh thần ấm áp, nơi quá khứ và hiện tại hòa quyện, nỗi đau mất mát được chữa lành bằng tình thương hiện tại. Mỗi cử chỉ, lời nói đều thấm đẫm giá trị gia đình thiêng liêng.

Chiều cuối năm Bính Tuất, bóng dáng chị Hoài thấp thoáng sau chặng đường dài đến thăm gia đình chồng cũ. Người phụ nữ ấy - từng là dâu trưởng nhà cụ Bằng, vợ liệt sĩ Tường - giờ trở về trong niềm hân hoan của các em chồng: Đông, Lý, Luận và Phượng. Mỗi cử chỉ, lời hỏi thăm đều thắm đượm tình thân dù thời gian và hoàn cảnh đã thay đổi.

Ở tuổi ngũ tuần, chị Hoài vẫn giữ vẻ đẹp giản dị với dáng người thanh mảnh, đôi mắt đằm thắm và nụ cười ấm áp. Cuộc sống mới của chị với người chồng làm ở Ủy ban xã, bốn đứa con và công việc chủ nhiệm hợp tác xã đan dệt thảm ngô không làm phai mờ tình cảm với gia đình cũ. Những món quà quê chị mang theo - từ gạo nếp, giò thủ đến bột sắn dây và hạt giống mướp hương - như gói trọn cả tấm lòng thơm thảo.

Cảnh tượng xúc động nhất là khi cụ Bằng xuất hiện. Đôi mắt ngấn lệ, giọng nói nghẹn ngào: "Hoài đấy ư, con?" đã khiến Phượng không cầm được nước mắt. Trong không khí thiêng liêng ấy, mâm cỗ cúng gia tiên được bày biện chỉn chu với bánh chưng xanh, mâm ngũ quả, chén rượu nhỏ nghi ngút khói hương. Di ảnh song thân, bà Bằng và anh Tường trong bộ quân phục như đang chứng kiến giây phút đoàn tụ này.

Ông Bằng với mái tóc bạc lầm rầm khấn vái, còn chị Hoài đứng thế chân ông, hai tay chắp trước ngực trong tư thế thành kính. Bữa cơm tất niên trở thành bữa tiệc tinh thần ấm áp, nơi quá khứ và hiện tại hòa quyện, nỗi đau mất mát được xoa dịu bằng tình người nguyên vẹn.