7 bí quyết vàng giúp học sinh lớp 5 say mê và viết văn miêu tả xuất sắc

Để học sinh viết văn hiệu quả, trước mỗi đề bài giáo viên nên hướng dẫn các em tổng hợp hệ thống từ vựng liên quan. Cách này giúp học sinh chủ động sử dụng ngôn từ phù hợp, tránh bỡ ngỡ khi làm bài.

Ví dụ: Khi dạy bài văn tả cảnh phiên chợ quê bằng trí tưởng tượng

Giáo viên cần cung cấp cho học sinh các từ ngữ đặc trưng như: nhộn nhịp, gánh hàng rong, tiếng rao hàng, màu sắc rực rỡ, dần tan chợ,...

Với kỹ năng diễn đạt còn non nớt của học sinh, giáo viên cần hướng dẫn các em cách xây dựng câu văn chuẩn mực, sau đó phát triển thành những câu văn giàu hình ảnh và cảm xúc.

Ví dụ minh họa khi dạy bài: Viết đoạn văn tả đêm trăng quê hương:

Câu cơ bản: Trăng lên cao.

Câu mở rộng: Ánh trăng vàng óng như dải lụa mềm mại từ từ giăng mắc lên bầu trời đêm thăm thẳm, chiếu sáng cả góc sân nhỏ, nơi lũ trẻ đang ríu rít chơi trò ú tim.

Câu cơ bản: Con đò trên sông

Câu mở rộng: Chiếc đò nhỏ lững lờ trôi như một nghệ sĩ dương cầm đang phiêu du trên phím đàn nước, mỗi nhịp chèo khẽ chạm tạo nên bản nhạc êm đềm của dòng sông quê.

Khi phân tích văn mẫu, giáo viên cần hướng dẫn học sinh khám phá cái hay cái đẹp thay vì sao chép máy móc. Cảm nhận được vẻ đẹp ngôn từ sẽ giúp các em phát triển năng lực thẩm mỹ và kỹ năng viết văn miêu tả.
Để rèn luyện khả năng cảm thụ, giáo viên nên khuyến khích học sinh đặt các câu hỏi sâu sắc như:

• Đoạn văn đã khắc họa đặc điểm gì nổi bật của nhân vật?
• Tác giả sử dụng những từ láy nào để làm sống động hình ảnh?
• Có thể bổ sung hình ảnh so sánh nào để đoạn văn thêm sinh động?

Đồng thời hướng dẫn cách quan sát đa giác quan và nghệ thuật chọn lọc chi tiết. Có thể kết hợp quan sát qua tranh ảnh để làm giàu trải nghiệm.

Lập dàn ý là bước then chốt trong quá trình sáng tác văn học. Thực tế cho thấy những học sinh giỏi văn đều rất coi trọng công đoạn này. Giáo viên cần hướng dẫn học sinh xây dựng dàn ý chi tiết trước khi viết bài hoàn chỉnh để đảm bảo bố cục mạch lạc, ý tứ rõ ràng.

Ví dụ với đề bài: Tả cảnh đẹp quê hương:

• Chuẩn bị: Học sinh quan sát và ghi chép tại hiện trường
• Xây dựng dàn ý ba phần cơ bản:
  • Mở bài: Giới thiệu khái quát
  • Thân bài: Miêu tả chi tiết theo trình tự không gian/thời gian
  • Kết bài: Cảm xúc cá nhân

Ví dụ dàn ý tả cánh đồng buổi sáng:

Mở bài: Cánh đồng quê em mỗi sớm mai như tấm lụa xanh trải dài vô tận, là nguồn cảm hứng bất tận trong trái tim những đứa trẻ nông thôn.

Thân bài:

• Toàn cảnh: Bình minh ló dạng, sương mai giăng mắc, mặt trời tỉnh giấc
• Chi tiết: Lúa thì con gái phất phơ trong gió nhẹ, đàn cò trắng điểm xuyết, người nông dân ra đồng trong tiếng cười rộn rã
• Hoạt động: Nhịp sống nông thôn bắt đầu với những bước chân hối hả, tiếng máy bơm nước rộn ràng

Kết bài: Cánh đồng quê không chỉ là nguồn sống mà còn là bức tranh thiên nhiên tuyệt mỹ, nuôi dưỡng tâm hồn trong trẻo của tuổi thơ.

Giáo viên cần hướng dẫn học sinh phân tích kỹ lưỡng bố cục ba phần (mở bài, thân bài, kết bài) thông qua các bài văn mẫu tả cảnh, tả người. Giúp các em ghi nhớ nguyên tắc cơ bản về cấu trúc bài văn miêu tả, đồng thời lưu ý cách trình bày rõ ràng, mạch lạc giữa các phần để tạo nên một bài văn hoàn chỉnh.

Với học sinh có hoàn cảnh khó khăn hoặc hạn chế về trải nghiệm, việc yêu cầu các em miêu tả những đề tài xa lạ là thách thức không nhỏ. Khi vốn từ Tiếng Việt còn hạn chế, việc phải tưởng tượng và diễn đạt về những điều chưa từng được mắt thấy tai nghe sẽ trở thành rào cản lớn trong quá trình học tập. Do đó, giáo viên cần lựa chọn những chủ đề gần gũi, phù hợp với thế giới quan của các em.

Rèn luyện kỹ năng quan sát đa chiều: từ xa tới gần, từ tổng thể đến chi tiết và ngược lại. Hướng dẫn học sinh ghi chép hệ thống những điều quan sát được qua các hình thức đa dạng: quan sát trực tiếp tại trường (lễ chào cờ, khung cảnh lớp học, giờ ra chơi, thầy cô giáo); quan sát tại nhà (không gian sống, sinh hoạt gia đình, con đường quen thuộc); hay quan sát gián tiếp qua phương tiện truyền thông (nghệ sĩ biểu diễn, nhân vật nổi tiếng).