Khám phá 6 bài soạn xuất sắc nhất về chủ đề "Tục ngữ và sáng tác văn chương" (Ngữ văn 7 - SGK Chân trời sáng tạo)

Câu 1. Truyện Nàng Bân giúp ta hiểu sâu sắc hơn về hiện tượng "rét nàng Bân" trong câu tục ngữ Tháng Giêng rét đài, tháng Hai rét lộc, tháng Ba rét nàng Bân. Dân gian đã khéo léo vận dụng tích truyện may áo của nàng Bân để lý giải hiện tượng thời tiết đặc biệt này.

Câu 2. Lời giải thích của nhân vật tía nuôi cuối văn bản thứ hai làm sáng tỏ ý nghĩa câu tục ngữ Chim trời cá nước, ai được nấy ăn: Những tài nguyên thiên nhiên là món quà chung của tạo hóa, không thuộc sở hữu riêng của bất kỳ ai.

Câu 3. Tác dụng của tục ngữ trong văn bản "Chim trời, cá nước..." và ví dụ minh họa:
- Tăng tính thuyết phục và chiều sâu cho lập luận
- Một số câu tục ngữ được vận dụng tài tình trong văn chương:
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
(Bánh trôi nước - Hồ Xuân Hương)
Một duyên hai nợ âu đành phận,
Năm nắng mười mưa dám quản công.
(Thương vợ - Trần Tế Xương)

Câu 4. Những bài học quý giá khi tiếp cận và sử dụng tục ngữ:
- Cần phân tích cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng
- Vận dụng phù hợp với ngữ cảnh, tránh lạm dụng
- Hiểu sâu bối cảnh văn hóa đằng sau mỗi câu tục ngữ

Tinh hoa nội dung

Văn bản mang đến những minh chứng sinh động về giá trị biểu đạt khi tục ngữ được vận dụng tài tình trong tác phẩm văn chương.

Câu 1: Truyện Nàng Bân giúp ta thấu hiểu hơn về hiện tượng 'rét nàng Bân' - đợt rét cuối cùng dịu dàng của mùa đông phương Bắc, gắn liền với câu chuyện tình cảm gia đình ấm áp.

Câu 2: Lời giải thích của nhân vật tía nuôi cho thấy sự biến đổi trong cách hiểu câu tục ngữ 'Chim trời cá nước' trước yêu cầu bảo tồn thiên nhiên trong xã hội hiện đại.

Câu 3: Tục ngữ trong văn bản đã:
- Tăng sức thuyết phục và chiều sâu triết lý
- Làm sinh động hình ảnh văn chương
- Cung cấp bài học về bảo vệ tài nguyên

Câu 4: Khi sử dụng tục ngữ cần:
- Hiểu đa tầng nghĩa (nghĩa đen, nghĩa bóng)
- Vận dụng phù hợp ngữ cảnh
- Tránh xuyên tạc nguyên bản

I. Tổng quan tác phẩm Tục ngữ và sáng tác văn chương

Thể loại: Nghị luận văn học với hệ thống lập luận chặt chẽ, thuyết phục người đọc qua những ví dụ sinh động về ứng dụng tục ngữ.

Bố cục 3 phần:
- Giới thiệu bản chất và giá trị của tục ngữ
- Phân tích ví dụ trong truyện Nàng Bân
- Minh họa qua văn bản "Chim trời cá nước"

Nét đặc sắc: Ngôn ngữ giản dị mà sâu sắc, cách dẫn dắt khéo léo qua các ví dụ thực tế, làm bật lên giá trị biểu đạt của tục ngữ trong văn chương.

I. Tác giả và nguồn gốc tác phẩm

Tác phẩm được sưu tầm từ kho tàng văn học dân gian, phản ánh mối quan hệ mật thiết giữa tục ngữ và văn chương.

II. Phân tích tác phẩm

Thể loại: Nghị luận văn học với lập luận chặt chẽ, dẫn chứng thuyết phục.

Nội dung cốt lõi: Khám phá cách tục ngữ được vận dụng tài tình trong hai tác phẩm: Nàng Bân với câu tục ngữ về hiện tượng thời tiết đặc biệt, và Chim trời cá nước với triết lý về tài nguyên thiên nhiên.

Giá trị nghệ thuật: Cách trình bày mạch lạc, ngôn ngữ giản dị mà sâu sắc, kết hợp hài hòa giữa phân tích khoa học và cảm thụ văn chương.

A. Truyền thuyết Nàng Bân

I. Khởi nguồn câu chuyện

- Tác phẩm dân gian truyền miệng qua nhiều thế hệ

II. Hành trình khám phá

Thể loại: Truyện cổ tích đặc sắc

Nguồn gốc: Trích từ kho tàng văn hóa dân gian Việt Nam, được học giả Vũ Ngọc Khánh hệ thống hóa (NXB Văn hóa Thông tin, 2006)

Nét độc đáo nghệ thuật:

- Lối kể chuyện dung dị mà sâu lắng

- Hình ảnh biểu tượng đa tầng nghĩa

- Chất liệu ngôn ngữ đậm tính bản địa

Bức tranh nhân vật:

- Nàng Bân: Hiện thân của sự kiên trì, chân chất

- Ngọc Hoàng: Đại diện cho lòng bao dung vô bờ

III. Thông điệp nhân văn

- Câu chuyện giải thích hiện tượng thiên nhiên (rét nàng Bân) bằng góc nhìn đầy chất thơ

- Ca ngợi giá trị của sự bền bỉ trước nghịch cảnh

- Phản ánh triết lý dân gian về nhân-quả trong đời sống

B. Hành trình khám phá "Chim trời, cá nước"

I. Chân dung tác giả Đoàn Giỏi

- Nhà văn Nam Bộ với tâm hồn phóng khoáng

- Ngòi bút tài hoa trong khắc họa thiên nhiên phương Nam

- Các tác phẩm tiêu biểu là bức tranh sống động về vùng đất và con người Nam Bộ

II. Tác phẩm đa sắc màu

Không gian nghệ thuật: Rừng U Minh huyền bí

Nghệ thuật kể chuyện:

- Lối dẫn dắt tự nhiên như dòng chảy đời sống

- Ngôn ngữ đậm chất Nam Bộ chân phương

- Cách xây dựng nhân vật sinh động qua đối thoại

III. Triết lý nhân sinh

- Mối quan hệ hài hòa giữa con người và thiên nhiên

- Bài học về sự tôn trọng quy luật tự nhiên

- Giá trị của những kinh nghiệm dân gian được đúc kết qua tục ngữ

IV. Góc nhìn phản chiếu

Câu 1: Hiện tượng rét nàng Bân phản ánh sự giao thoa độc đáo giữa thiên nhiên và truyền thuyết

Câu 2: Câu tục ngữ "Chim trời cá nước" mang tầng nghĩa sâu sắc về sự cân bằng sinh thái

Câu 3: Tục ngữ trong văn chương như viên ngọc trai làm giàu thêm vẻ đẹp ngôn từ

Câu 4: Nghệ thuật sử dụng tục ngữ đòi hỏi sự thấu hiểu bối cảnh và tinh thần dân tộc

* Khám phá và chiêm nghiệm

Tinh hoa nội dung: Văn bản "Tục ngữ và sáng tác văn chương" khẳng định vị thế của tục ngữ không chỉ trong đời sống dân gian mà còn trong nghệ thuật ngôn từ.

Câu 1: Hiện tượng "rét nàng Bân" được lí giải qua lăng kính văn hóa dân gian, phản ánh quy luật thời tiết đặc biệt giữa lúc giao mùa.

Câu 2: Triết lí "Chim trời cá nước" được làm sáng tỏ qua lời giải thích của nhân vật, cho thấy sự cân bằng giữa quyền sở hữu và luật tự nhiên.

Câu 3: Giá trị của tục ngữ trong văn chương:

• Tạo điểm nhấn nghệ thuật
• Mang tính khái quát cao
• Kết nối truyền thống - hiện đại

"Một cây làm chẳng nên non/Ba cây chụm lại nên hòn núi cao"

Câu 4: Bài học ứng dụng tục ngữ:

• Hiểu bối cảnh ra đời
• Nắm bắt tầng nghĩa ẩn dụ
• Linh hoạt vận dụng theo thời đại