Top 10 bài cảm nhận sâu sắc về nỗi thẹn trong thi phẩm 'Thuật Hoài' của danh tướng Phạm Ngũ Lão (Dành cho học sinh lớp 10)

"Thuật hoài" - kiệt tác văn chương thời Lý Trần - qua thể thơ Đường luật hàm súc đã khắc họa khát vọng cao đẹp của bậc nam nhi đất Việt. Hai câu thơ đầy tâm huyết:

"Nam nhi vị liễu công danh trái/Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu" (Công danh nam tử còn vương nợ/Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu) đã khơi nguồn nhiều tranh luận.

Có người cho rằng nỗi thẹn của Phạm Ngũ Lão là quá đỗi kiêu kỳ khi so sánh với bậc kỳ tài Gia Cát Lượng. Song thực chất, đó chính là biểu hiện của một tâm hồn lớn, một hoài bão vĩ đại vì dân vì nước.

Quan niệm "nợ công danh" chính là lý tưởng sống của bậc quân tử xưa. Như Nguyễn Công Trứ sau này từng viết: "Đã mang tiếng ở trong trời đất/Phải có danh gì với núi sông". Phạm Ngũ Lão với khát vọng cống hiến đã biến nỗi thẹn thành động lực vươn tới sự hoàn thiện, từ một thanh niên thôn dã trở thành vị tướng tài ba lưu danh sử sách.

Bài thơ như ngọn đuốc soi đường cho thế hệ trẻ về lẽ sống cao đẹp: Biết đặt lợi ích quốc gia lên trên, không ngừng rèn đức luyện tài, kiên trì theo đuổi lý tưởng chân chính. Cái thẹn của Phạm Ngũ Lão mãi mãi là bài học quý về trách nhiệm công dân và khát vọng cống hiến.

Phạm Ngũ Lão - vị tướng kiệt xuất triều Trần, từ thân phận bình dân vươn lên thành danh tướng dưới trướng Hưng Đạo Vương. Ông đã góp phần tạo nên hào khí Đông A lừng lẫy trong ba lần đại phá quân Nguyên Mông.

'Thuật hoài' - áng thơ bất hủ thể hiện khát vọng mãnh liệt của tuổi trẻ đương thời: 'Múa giáo non sông trải mấy thu/Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu/Công danh nam tử còn vương nợ/Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu'.

Hai câu thơ đầu khắc họa hình tượng kỳ vĩ về người tráng sĩ thời Trần với tư thế 'hoành sóc' (cầm ngang ngọn giáo) bảo vệ non sông. Khí thế 'tam quân tì hổ' át cả sao Ngưu thể hiện sức mạnh vô song của quân đội nhà Trần.

Nỗi thẹn khi nghe chuyện Vũ Hầu (Gia Cát Lượng) không phải là sự tự ti mà là biểu hiện của ý chí vươn tới sự hoàn thiện. Đó là tấm lòng trung quân ái quốc, là trách nhiệm của kẻ sĩ trước vận mệnh dân tộc: 'Quốc gia hưng vong, thất phu hữu trách'.

Bài thơ không chỉ là lời tỏ lòng của một võ tướng mà còn là tuyên ngôn về chí làm trai của cả một thời đại anh hùng. 'Thuật hoài' mãi mãi là bài học quý giá về lý tưởng sống và trách nhiệm công dân đối với các thế hệ thanh niên Việt Nam.

Triều đại nhà Trần đã khắc ghi vào lịch sử dân tộc những chiến công lẫy lừng với ba lần đánh bật quân xâm lược Nguyên Mông hùng mạnh, đồng thời kiến tạo nền thịnh trị cho quốc gia. Nền văn hiến Đại Việt dưới thời Trần đã có bước phát triển rực rỡ, mà cốt lõi đến từ sự đồng lòng 'trên dưới một lòng' của quân thần. Những trang sử vàng ấy được viết nên bởi các danh tướng kiệt xuất như Trần Thủ Độ, Hưng Đạo Vương, Chiêu Minh Vương... cùng tinh thần 'hào khí Đông A' bất diệt.

Giữa khí thế hào hùng ấy, Phạm Ngũ Lão - vị tướng tài ba dưới trướng Hưng Đạo Vương - đã gửi gắm tâm sự qua thi phẩm bất hủ:

Ngọn giáo non sông trải mấy thu
Khí hùng ba quân át sao thưu
Công danh nam tử còn mang nợ
Thẹn thùng khi nhắc chuyện Vũ hầu

Nỗi 'thẹn' đặc biệt này không phải sự so sánh tầm thường, mà là ánh lửa của tấm lòng trượng phu luôn hướng về lý tưởng cao đẹp. Đó chính là tinh thần trách nhiệm với non sông, là khát vọng cống hiến không ngừng nghỉ của bậc chính nhân quân tử. Qua đó, ta thấy được vẻ đẹp nhân cách sáng ngời của người anh hùng dân tộc.

Trải qua bảy thế kỷ, lời tâm huyết của Phạm Ngũ Lão trong 'Thuật Hoài' vẫn vang vọng:

'Thân nam nhi chưa trả xong nợ công danh
Thẹn thùng khi nghe đời bàn chuyện Gia Cát'

Đó không phải nỗi thẹn tầm thường, mà là sự tự ý thức sâu sắc của bậc đại trượng phu trước trọng trách với non sông. Đến thế kỷ XVIII, Nguyễn Công Trứ tiếp nối tinh thần ấy: 'Chẳng công danh chi đứng giữa trần hoàn'. Phan Bội Châu sau này cũng khắc họa chí nam nhi qua câu thơ bất hủ: 'Muốn vẫy vùng cho càn khôn chuyển động'.

Trong thời đại ngày nay, khi con người đề cao tự do cá nhân và nhu cầu sáng tạo, liệu tinh thần ấy có còn nguyên giá trị? Thế hệ trẻ hôm nay đang viết tiếp trang sử bằng những cách riêng - từ những thành tựu khoa học vang dội đến những đóng góp thầm lặng trong xây dựng đất nước. Họ không còn phải 'thẹn' trước Gia Cát Lượng, mà đang tạo nên những chuẩn mực mới của sự thành công và cống hiến.

Cốt lõi vẫn là ngọn lửa nhiệt huyết không bao giờ tắt trong tim mỗi thế hệ - dù biểu hiện qua những hình thức khác nhau theo dòng chảy thời đại. Đó chính là sự kế thừa và phát triển tinh thần từ 'Thuật Hoài' của Phạm Ngũ Lão.

Trong dòng chảy văn học yêu nước từ thế kỷ X-XIX, 'Thuật Hoài' của Phạm Ngũ Lão nổi bật như viên ngọc phản chiếu hào khí Đông A. Bài thơ ngắn gọn mà chứa đựng tâm tư sâu kín của vị danh tướng - nỗi 'thẹn' trước chuyện Vũ Hầu (Gia Cát Lượng).

Đây không phải sự tự ti, mà là biểu hiện của khát vọng vươn tới chuẩn mực cao nhất. Phạm Ngũ Lão - người đã 'múa giáo non sông trải mấy thu' - vẫn day dứt vì chưa trọn vẹn nợ công danh. Nỗi thẹn ấy trở thành động lực vượt thời gian, nhắc nhở mỗi chúng ta về trách nhiệm với non sông.

Qua ngôn từ cô đọng, bài thơ khắc họa tư thế hiên ngang của bậc đại trượng phu: 'Ba quân hùng khí át sao Ngưu'. Nhưng chính câu kết 'Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu' mới làm nên chiều sâu triết lý. Đó là tinh thần tự vấn đáng trân trọng - phẩm chất không bao giờ cũ của những người mang hoài bão lớn.

Trải qua 7 thế kỷ, 'Thuật Hoài' vẫn là bài học quý về ý thức trách nhiệm. Không phải nỗi thẹn làm ta nhỏ bé, mà chính sự tự mãn mới khiến con người thụt lùi. Đây chính là thông điệp vượt thời gian mà Phạm Ngũ Lão gửi lại hậu thế.

Trong dòng chảy văn học yêu nước, 'Thuật Hoài' của Phạm Ngũ Lão tỏa sáng như viên ngọc phản chiếu hào khí Đông A. Bài thơ ngắn gọn mà chứa đựng tâm tư sâu kín của vị danh tướng - nỗi 'thẹn' trước chuyện Vũ Hầu (Gia Cát Lượng).

Hai câu mở đầu khắc họa tư thế hiên ngang của tráng sĩ thời Trần: 'Múa giáo non sông trải mấy thu/Ba quân hùng khí át sao Ngưu'. Hình ảnh ấy không chỉ thể hiện sức mạnh quân đội mà còn là biểu tượng cho ý chí cả dân tộc.

Nhưng chính nỗi thẹn ở hai câu cuối mới làm nên chiều sâu triết lý: 'Công danh nam tử còn vương nợ/Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu'. Đây không phải sự tự ti, mà là khát vọng vươn tới chuẩn mực cao đẹp nhất của bậc chính nhân quân tử.

Nỗi thẹn ấy đã trở thành di sản tinh thần quý giá, nhắc nhở mỗi chúng ta về trách nhiệm với non sông. Qua 7 thế kỷ, 'Thuật Hoài' vẫn là bài học sâu sắc về ý thức tự hoàn thiện và lý tưởng cống hiến.

Trải dài theo dòng lịch sử, thế hệ trẻ luôn được xem như linh hồn của dân tộc, nhân tố quyết định vận mệnh đất nước. Dù ở bất cứ thời đại nào, tuổi trẻ với sức sáng tạo mãnh liệt luôn là động lực đưa nhân loại đến những bước tiến vĩ đại. Cách đây bảy thế kỷ, Phạm Ngũ Lão - vị danh tướng tài ba đã gửi gắm nỗi trăn trở về trách nhiệm của kẻ làm trai qua áng thơ bất hủ "Thuật hoài". Đến hôm nay, thông điệp ấy vẫn còn nguyên giá trị, tiếp tục thôi thúc thanh niên sống có lý tưởng.

"Thuật hoài" được viết nên từ khát vọng cống hiến cháy bỏng, mong muốn đóng góp sức lực nhỏ bé vào sự nghiệp dựng xây non sông. Là bậc nam nhi thấm nhuần tư tưởng Nho giáo, Phạm Ngũ Lão quan niệm rằng đấng nam nhi sinh ra phải trả cho xong món nợ công danh, phải lưu danh sử sách. Hai câu thơ cuối bài như tiếng lòng day dứt:

Nam nhi vị liễu công danh trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu

Nỗi "thẹn" của tác giả không phải sự tự ti mà là minh chứng cho ý chí vươn lên không ngừng. Ông lấy gương sáng Vũ Hầu - vị quân sư lỗi lạc thời Tam Quốc - làm chuẩn mực để phấn đấu. Chính tinh thần ấy đã đặt nền móng cho bài học về lý tưởng sống của thanh niên muôn đời.

Ngày nay, khi đất nước hội nhập, quan niệm về sự cống hiến được mở rộng hơn. Thành công của tuổi trẻ Việt trên trường quốc tế không chỉ là niềm tự hào cá nhân mà còn khẳng định vị thế dân tộc. Từ các nhà khoa học tài năng đến những vận động viên ưu tú, mỗi thành tích đều góp phần viết tiếp trang sử vàng của đất nước.

Trước những biến chuyển của thời đại, tư tưởng "chí làm trai" được hiểu theo cách mới mẻ hơn. Không còn bó hẹp trong khuôn khổ Nho giáo, mà mở rộng cho mọi cá nhân - dù nam hay nữ - có cơ hội tỏa sáng. Quan trọng hơn cả, lý tưởng sống ấy phải xuất phát từ tình yêu Tổ quốc và lòng biết ơn sâu sắc với các thế hệ đi trước.

Bài học từ "Thuật hoài" vẫn mãi trường tồn như ngọn đuốc soi đường, nhắc nhở mỗi người trẻ sống xứng đáng với truyền thống cha ông. Đó không phải là gánh nặng mà là niềm tự hào, là động lực để không ngừng hoàn thiện bản thân, góp phần xây dựng đất nước phồn vinh.

"Thuật hoài" của Phạm Ngũ Lão trường tồn cùng thời gian bởi chiều sâu tư tưởng, đặc biệt qua nỗi "thẹn" đầy nhân cách trong câu kết:

Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu

Nỗi thẹn ấy không phải sự tự ti mà là khát vọng vươn tới sự hoàn thiện. Phạm Ngũ Lão - vị tướng lẫy lừng vẫn day dứt vì "chưa trả xong nợ công danh", lấy hình mẫu Vũ Hầu Gia Cát Lượng làm chuẩn mực. Đó là nỗi thẹn của bậc đại trượng phu, của tấm lòng trung quân ái quốc.

Ngày nay, tinh thần ấy được tiếp nối qua những thành tích của tuổi trẻ trên các đấu trường tri thức, thể thao quốc tế. Từ những tấm huy chương Olympic đến giải thưởng khoa học danh giá, thế hệ trẻ đang viết tiếp trang sử vàng bằng cách riêng của thời đại mới.

Dù vậy, vẫn còn đó những bạn trẻ lạc lối trong ma trận của thời đại số. Bài học từ "Thuật hoài" nhắc nhở mỗi người trẻ cần sống có trách nhiệm, không ngừng phấn đấu để xứng đáng với truyền thống cha ông.

"Thuật hoài" của Phạm Ngũ Lão - bản hùng ca vang vọng từ thời đại chống Nguyên Mông, nơi hào khí dân tộc hòa quyện cùng khát vọng lập công. Có người cho rằng nỗi thẹn của tác giả là quá kiêu hãnh, nhưng thực chất đó là biểu hiện của một tâm hồn lớn, một ý chí không ngừng vươn tới sự hoàn thiện.

Hai câu thơ đầu vẽ nên bức tranh hùng tráng về người tráng sĩ thời Trần với khí thế "tam quân tì hổ". Nhưng chính hai câu kết mới lộ rõ tâm can tác giả:

"Nam nhi vị liễu công danh trái
Tu thính nhân gian thuyết vũ hầu"

Nỗi thẹn này không phải của kẻ yếu hèn, mà là của bậc đại trượng phu luôn đặt lợi ích quốc gia lên trên. Phạm Ngũ Lão - dù đã lập nhiều chiến công - vẫn day dứt vì chưa trọn vẹn sứ mệnh, lấy Gia Cát Lượng làm gương soi để không ngừng phấn đấu. Đó là nỗi thẹn làm nên nhân cách lớn, nỗi thẹn của những tâm hồn vĩ đại.

Ngày nay, bài học về "nợ công danh" vẫn còn nguyên giá trị, nhắc nhở mỗi người trẻ sống có trách nhiệm với bản thân và đất nước. Không cần phải "xẻ núi lấp sông", mỗi thành công trong học tập, lao động chính là cách chúng ta trả món nợ với non sông.

Phạm Ngũ Lão - vị tướng tài ba với bút lực phi thường, để lại cho đời bài thơ 'Thuật Hoài' chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc. Hai câu kết đã khơi dậy nhiều tranh luận:

'Công danh nam tử còn vương nợ
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu'

Nỗi thẹn này không phải sự kiêu ngạo mà là biểu hiện của khát vọng vươn tới chuẩn mực cao đẹp. Vũ Hầu Gia Cát Lượng - nhà quân sự lỗi lạc thời Tam Quốc - trở thành hình mẫu lý tưởng cho tác giả. Đây không phải sự so sánh hơn thua, mà là tấm gương để không ngừng phấn đấu.

Trong bối cảnh đương thời, quan niệm 'nợ công danh' của kẻ sĩ mang ý nghĩa tích cực, thúc đẩy tinh thần cống hiến. Nguyễn Công Trứ sau này cũng từng viết: 'Đã mang tiếng ở trong trời đất/Phải có danh gì với núi sông'. Đó là lý tưởng sống cao đẹp của người quân tử.

Ngày nay, bài học từ 'Thuật Hoài' vẫn còn nguyên giá trị, nhắc nhở mỗi người sống có trách nhiệm với bản thân và xã hội. Không cần phải lập công danh hiển hách, mỗi đóng góp nhỏ trong công việc, học tập chính là cách chúng ta 'trả nợ' với quê hương.