Top 10 bài văn cảm nhận sâu sắc nhất về bài thơ "Nói với con" của Y Phương

Gia đình và quê hương là cái nôi dưỡng nuôi mỗi con người từ thuở lọt lòng. Tình cảm gắn bó ấy như sợi dây vô hình níu bước những kẻ xa quê trở về với nguồn cội. Bằng giọng thơ thủ thỉ, tâm tình, Y Phương mở ra bức tranh hạnh phúc giản dị mà thân thương trong từng nhịp thơ:

"Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười"

Ngôn ngữ mộc mạc, hình ảnh chân thực, kết cấu thơ với nhịp điệu linh hoạt kết hợp với phép lặp tạo nên hình ảnh đứa trẻ chập chững bước đi giữa vòng tay yêu thương của cha mẹ. Không chỉ đơn thuần là mô tả cảnh sinh hoạt gia đình, bốn câu thơ ấy còn là lời tâm sự nhẹ nhàng của một người cha đang hồi hộp, hạnh phúc chờ đợi con gái đầu lòng, cảm nhận trọn vẹn niềm vui của việc được làm cha. Đó cũng là lời nhắc nhở về cội nguồn thiêng liêng đầu tiên – chính là gia đình.

Song hành cùng tình cảm gia đình là tình quê hương rộng lớn. Trong ba câu thơ tiếp theo, hình ảnh “người đồng mình” vang lên như lời khẳng định sâu sắc về bản sắc quê hương. Cụm từ ấy gợi liên tưởng về sự gần gũi, đồng cam cộng khổ, những con người từng cùng uống chung dòng suối, đi chung một con đường. Từ ngữ "yêu lắm" cùng tiếng gọi "con ơi" làm bật lên cảm xúc tha thiết, ấm áp như lời ru. Những động từ “đan, ken, cài” gắn với công việc thường nhật nhưng được nâng tầm thành những hành động nghệ thuật hóa: “cài nan hoa”, “ken câu hát”. Đó là cách nhìn đầy tinh tế của Y Phương – nhìn vào lao động mà thấy được vẻ đẹp tâm hồn, lối sống lãng mạn của người quê mình.

“Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng
Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời.”

Rừng – biểu tượng của thiên nhiên – không chỉ ban tặng hoa, mà còn tượng trưng cho vẻ đẹp tinh thần, cho sự hào phóng. “Con đường” không chỉ là lối đi mà là biểu tượng cho hành trình cuộc sống. Trong mạch thơ ấy, ngày cưới – ngày thiêng liêng, trở thành hồi ức đẹp nhất, nối liền mạch tình cảm gia đình và quê hương, cùng góp phần nuôi dưỡng tâm hồn con.

Khổ tiếp theo như một lời tự sự đầy xúc động của người cha về phẩm chất người đồng mình. Câu thơ mở đầu: “Người đồng mình thương lắm con ơi” nối tiếp cảm xúc từ trước, nhưng chuyển từ “yêu” sang “thương”, diễn tả sự đồng cảm sâu sắc trước gian truân của quê hương.

“Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn”

Hai câu thơ như hai vế đối đầy ẩn ý, mượn hình ảnh thiên nhiên núi rừng để đo lường tinh thần con người. Từ nỗi buồn đến hoài bão, tất cả đều được bồi đắp bởi sự nhẫn nại và bền bỉ như núi cao, rừng xa.

“Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn
Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói”

Cấu trúc điệp ngữ "sống... không chê" thể hiện lời dặn dò kiên định, sâu sắc của cha dành cho con. Dù cuộc sống còn nhiều gập ghềnh, dù quê hương còn lam lũ, con hãy trân trọng, đừng quay lưng. Đó là tiếng nói của một thế hệ từng chứng kiến những người rời bỏ quê nghèo đi tìm vùng đất hứa, và là nỗi niềm của một người cha không muốn con mình lặp lại điều đó.

“Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh
Không lo cực nhọc”

So sánh sống – sông – suối gợi một lối sống hồn nhiên, mạnh mẽ, gắn liền với thiên nhiên như chính tư duy của người miền núi. “Lên thác xuống ghềnh” là hình ảnh ẩn dụ cho những thử thách, gian nan mà con cần đối mặt với lòng can đảm và ý chí vượt qua.

Hình ảnh “thô sơ da thịt” xuất hiện hai lần, vừa thể hiện ngoại hình mộc mạc, giản dị của người đồng mình, vừa hàm chứa ý nghĩa tinh thần: vẻ đẹp bên trong mới là điều làm nên giá trị. Tuy mộc mạc nhưng không nhỏ bé, không tầm thường. Câu thơ: “Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương” là lời ngợi ca sự kiên cường, bền bỉ trong lao động và trong việc dựng xây bản làng, tô đậm truyền thống quê hương.

Khép lại bài thơ là lời nhắn nhủ tha thiết: “con ơi tuy thô sơ… nghe con”. Giọng thơ lúc này mang âm hưởng thiết tha, nhấn mạnh niềm tin, kỳ vọng của người cha: con hãy bước đi với tất cả lòng tự trọng và niềm tự hào, giữ lấy những giá trị cội nguồn. “Lên đường” không chỉ là hành động rời xa tổ ấm mà là bước vào đời, là hành trình khẳng định bản lĩnh. Và điều quan trọng nhất, “không bao giờ được nhỏ bé” – là mệnh lệnh dịu dàng của người cha, là lời truyền lửa mạnh mẽ về một lối sống cao đẹp, bản lĩnh và giàu tình yêu quê hương.

Bài thơ sử dụng thể thơ tự do, linh hoạt trong nhịp điệu, đan xen giữa lời thủ thỉ và lời nhắn nhủ, kết hợp nhuần nhuyễn hình ảnh gần gũi với ngôn ngữ giàu cảm xúc. Y Phương đã khắc họa trọn vẹn tình cha – con, tình người – quê hương, nâng cao những giá trị truyền thống vừa dân dã, vừa sâu lắng.

Y Phương, thi sĩ dân tộc Tày sinh năm 1948 tại Cao Bằng, mang đến những áng thơ như tấm thổ cẩm rực rỡ, thấm đẫm tình thân và bản sắc núi rừng. Bài thơ “Nói với con” (1980) là một lời thủ thỉ đầy yêu thương, một thông điệp từ người cha dành cho con, khơi nguồn từ tình cảm gia đình đến lòng tự hào dân tộc.

Mở đầu bài thơ, tác giả dựng nên khung cảnh ấm áp của mái ấm gia đình – nơi con lớn lên từng bước nhỏ giữa vòng tay cha mẹ:

“Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười”

Hình ảnh gần gũi, thân thương ấy gợi nên không gian chan hòa yêu thương – nơi tiếng nói và tiếng cười là nhịp điệu của hạnh phúc. Qua đó, nhà thơ làm nổi bật tình cảm thiêng liêng của tổ ấm, là nền tảng đầu tiên nâng đỡ con trên hành trình lớn khôn.

Tiếp nối mạch cảm xúc, Y Phương dẫn dắt người đọc về với quê hương – nơi “người đồng mình” sống giản dị, cần cù mà đậm nghĩa tình:

“Người đồng mình thương lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát…”

Họ là những con người bình dị nhưng khéo léo, gắn bó với thiên nhiên và lao động. Qua các từ ngữ “đan”, “cài”, “ken”, thi sĩ nhấn mạnh sự tinh tế, tài hoa và đậm đà tình cảm của con người miền núi. Thiên nhiên – rừng cho hoa, đường cho những tấm lòng – là biểu tượng của sự nâng đỡ và hun đúc tâm hồn con trẻ.

Lời cha còn gợi nhắc đến ngày cưới – ngày khởi đầu của một tổ ấm, là gốc rễ thiêng liêng sinh ra con – kết tinh của tình yêu và niềm hạnh phúc.

Qua đó, cha không chỉ gửi gắm yêu thương, mà còn trao truyền bản lĩnh sống mạnh mẽ của người miền núi:

“Người đồng mình thương lắm con ơi
Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn…”

Họ vượt lên gian khổ bằng nghị lực và lòng trung kiên. Chính sự tự lực tự cường ấy đã hình thành nên nét đẹp văn hóa, truyền thống đáng tự hào. Người cha mong con tiếp nối tinh thần ấy – sống bản lĩnh, không sợ khó khăn, luôn hướng tới điều cao cả:

“Sống trên đá không chê đá gập ghềnh…
Không lo cực nhọc.”

Đó là triết lý sống sâu sắc – sống chan hòa, bao dung như sông suối, dẫu lên thác xuống ghềnh vẫn không từ bỏ. Lời cha giản dị mà giàu cảm xúc, truyền cho con nghị lực bước vào đời một cách kiêu hãnh.

Khép lại bài thơ là khát vọng mãnh liệt mà cha gửi gắm:

“Lên đường
Không bao giờ nhỏ bé được
Nghe con.”

Người đồng mình – dù thô sơ – nhưng đầy khí phách. Con cũng vậy, hãy mang theo cội nguồn để lớn lên vững chãi. Bài thơ là khúc ca yêu thương về gia đình, là niềm tự hào về quê hương, là bài học nhân sinh lắng đọng trong từng nhịp thơ.

Trong kho tàng thi ca viết về tình cảm gia đình, hình ảnh người cha thường ít được khắc họa. Thế nhưng, với bài thơ "Nói với con" của Y Phương, một tiếng nói chân thành, tha thiết về tình phụ tử đã hiện lên đầy cảm động. Bài thơ là một bản hòa ca dịu dàng về tình yêu thương, lòng biết ơn, niềm tự hào về cội nguồn, và ý chí kiên cường của những con người miền núi.

Ngay từ những dòng đầu, người cha đã dẫn dắt người đọc vào không gian ấm áp của gia đình. Con lớn lên trong vòng tay vỗ về của cha mẹ, từng bước chân chập chững được nâng niu, từng tiếng cười thơ dại được trân trọng. Lối diễn đạt mộc mạc, nghệ thuật điệp ngữ và liệt kê đã tạo nên một bức tranh gia đình giản dị mà chan chứa tình thương.

“Người đồng mình yêu lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng”

Hình ảnh quê hương hiện lên gần gũi và thi vị. Những con người lam lũ, chất phác, sống nghĩa tình giữa núi rừng bao la. Từng động tác lao động như “đan”, “cài”, “ken” đều thấm đẫm vẻ đẹp thủ công và tình người. Thiên nhiên được nhân hóa, như dang rộng vòng tay đón đứa con khôn lớn giữa “hoa rừng” và “những tấm lòng”.

Người cha không chỉ gợi nhắc về vẻ đẹp quê hương, mà còn ôn lại kỷ niệm riêng tư, thiêng liêng – ngày cưới của cha mẹ, như một biểu tượng cho nguồn cội yêu thương mà con là kết tinh:

“Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời”

Tiếp nối, hình ảnh “người đồng mình” trở thành biểu tượng của sức mạnh tinh thần. Qua điệp ngữ “người đồng mình”, nhà thơ khẳng định phẩm chất bền bỉ, lạc quan của đồng bào dân tộc – những con người sống trên đá, trong thung, vượt ghềnh thác mà không hề than thở, không hề bỏ cuộc.

Hình tượng “cao đo nỗi buồn”, “xa nuôi chí lớn” vừa cụ thể, vừa giàu chất biểu tượng. Nó gợi nên chiều sâu tâm hồn và nghị lực của những con người sống giữa gian khổ mà vẫn tràn đầy niềm tin. Người cha mong con tiếp bước tinh thần ấy – yêu thương nơi mình sinh ra, vượt khó mà không bao giờ gục ngã.

“Người đồng mình thô sơ da thịt
Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con
Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương
Còn quê hương thì là phong tục”

Những câu thơ giản dị mà hàm chứa triết lý sâu sắc: vẻ ngoài mộc mạc không đồng nghĩa với tâm hồn nhỏ bé. Người đồng mình sống chan hòa, có lòng tự trọng và luôn âm thầm dựng xây quê hương bằng tất cả tình yêu và khối óc. Hành động “đục đá kê cao” vừa là hình ảnh thật, vừa tượng trưng cho tinh thần nâng tầm giá trị truyền thống dân tộc.

Đoạn kết là lời nhắn gửi dịu dàng nhưng đầy quyết liệt: hãy sống xứng đáng với cội nguồn, giữ trọn khí chất của người đồng mình. Bằng thể thơ tự do, giọng điệu tha thiết và hình ảnh đậm chất vùng cao, bài thơ đã dệt nên một bản tình ca về cha, về quê hương, về khát vọng sống cao đẹp và có trách nhiệm. Đó cũng là thông điệp sâu sắc mà mỗi người trẻ cần khắc ghi hôm nay.

Bài ca dao nổi tiếng "Công cha như núi Thái Sơn" đã phản ánh tình yêu thương, sự hy sinh của người cha đối với con cái. Trong bài thơ "Nói với con" của Y Phương, tình cảm ấy được thể hiện một cách nồng ấm và sâu sắc, không chỉ dành cho con mà còn cho cả quê hương. Người cha trong bài thơ không chỉ mong muốn con trưởng thành vững vàng, mạnh mẽ mà còn gửi gắm tình yêu quê hương, niềm tự hào về sức sống kiên cường của dân tộc. Tình yêu thương gia đình, tình cảm quê hương được thể hiện qua từng câu, từng chữ trong bài thơ, mang đến một thông điệp đầy nhân văn về cuộc sống, về trách nhiệm của người làm con.

Bài thơ mở đầu bằng những hình ảnh chân thực, gần gũi, khắc họa tình yêu thương của cha mẹ qua từng bước đi của đứa con. Những câu thơ đơn giản nhưng đầy cảm xúc đã thể hiện sự nâng niu, trân trọng của cha mẹ đối với con cái:

"Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười"

Con lớn lên trong vòng tay yêu thương của cha mẹ, trưởng thành không chỉ trong tình yêu thương ấy mà còn qua cuộc sống lao động vất vả của người dân quê hương. Cảnh vật quê hương, từ những ngôi nhà đến những con đường, rừng núi, đều là những yếu tố nuôi dưỡng con người về thể chất và tâm hồn:

"Người đồng mình thương lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa, vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa, con đường cho những tấm lòng
Cha mẹ nhớ mãi về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trong đời".

Những từ ngữ đặc sắc như "cài nan hoa", "ken câu hát" không chỉ vẽ nên hình ảnh về cuộc sống bình dị mà còn truyền tải tình cảm gắn bó, thiết tha giữa con người với nhau. Quê hương, với những ngọn núi, con suối, không chỉ là nơi sinh ra con mà còn là nền tảng vững chắc cho sự trưởng thành của mỗi con người.

Hơn thế nữa, người cha còn muốn con hiểu về sức mạnh của những con người quê hương, với sức sống mãnh liệt, dù nghèo khó vẫn vươn lên:

"Người đồng mình thương lắm con ơi
Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn".

Câu thơ không chỉ nói về sự mạnh mẽ trong cuộc sống mà còn là bài học về tinh thần kiên cường, bất khuất của con người dân tộc, luôn sẵn sàng vượt qua mọi gian nan để giữ gìn và phát triển quê hương. Từ những câu thơ này, người cha muốn con hiểu rằng, dù cuộc sống có vất vả đến đâu, con cũng phải luôn giữ vững niềm tin, kiên định với ước mơ và không bao giờ chùn bước.

Cuối cùng, người cha mong muốn con sống với một tâm hồn trong sáng, có ý chí mạnh mẽ, dám đương đầu với thử thách và sống trung thực, chân thành:

"Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh
Không lo cực nhọc"

Với những lời dạy này, người cha truyền đạt cho con những bài học quý giá về cuộc sống, về sự kiên cường, sự tự tin vào bản thân, và niềm tự hào với quê hương. Đó là những bài học không bao giờ phai mờ, sẽ đi theo con trong suốt cuộc đời.

Cuối cùng, bài thơ khép lại với một lời nguyện thề đầy tự hào của người con đối với cha mẹ và quê hương. Tình cảm gia đình, sự kính trọng với cha mẹ và tình yêu quê hương là những giá trị cao quý mà người cha muốn con mãi ghi nhớ và gìn giữ:

"Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con".

Bài thơ không chỉ là lời dạy bảo của người cha mà còn là tiếng lòng của mỗi người con, khắc ghi những giá trị về tình yêu thương, nghĩa tình gia đình và quê hương. Với những hình ảnh mộc mạc, chân thật, bài thơ vẫn luôn vẹn nguyên giá trị sâu sắc của nó, là lời nhắc nhở về trách nhiệm, tình cảm và truyền thống của mỗi con người.

Tình cảm gia đình và tình yêu quê hương là những xúc cảm nguyên sơ nhưng vô cùng thiêng liêng trong tâm hồn người Việt. Tình thương dành cho con, khát vọng truyền lại những giá trị truyền thống của tổ tiên cho thế hệ sau là biểu hiện sinh động của thứ tình cảm cao cả ấy. Không ít nhà thơ đã gửi gắm tâm tư vào trang giấy, và bài thơ Nói với con của Y Phương là một minh chứng điển hình, nơi những lời cha nhắn gửi con vang lên tha thiết qua chất giọng mộc mạc miền núi và hình ảnh tưởng chừng thô ráp mà lại đậm đà hương sắc quê hương.

Mở đầu bằng những lời thân tình, nhà thơ nhắc về nguồn cội yêu thương – gia đình và quê hương – nơi con lớn lên và trưởng thành cùng những xúc cảm trong trẻo:

Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười

Những câu thơ gợi cảnh con chập chững bước đi giữa vòng tay yêu thương, nhưng đồng thời cũng là biểu tượng cho sự khởi đầu của một hành trình sống, được ấp ôm bởi tình thân và tiếng cười hạnh phúc. Chính tình cảm gia đình nồng ấm là hành trang quý báu đầu tiên nuôi dưỡng tâm hồn con.

Tiếp đó, tác giả đưa con về với không gian quê hương – nơi sinh dưỡng và bồi đắp tâm hồn bằng lao động chân chất:

Người đồng mình yêu lắm con ơi
Nan lờ cài đan hoa
Vách nhà ken câu hát

Những hình ảnh mang màu sắc núi rừng hiện lên vừa gần gũi, vừa nên thơ. “Nan lờ”, “vách nhà” không chỉ là biểu tượng lao động mà còn chứa đựng sự gắn bó, yêu thương giữa con người với quê hương. Đó là nơi sinh thành nên những tâm hồn bền bỉ, thủy chung và đầy tự trọng.

Y Phương ca ngợi vẻ đẹp quê hương qua hình ảnh “rừng cho hoa” – giản dị mà thiêng liêng. Thiên nhiên nơi đây không dữ dội, mà nở hoa trong lặng lẽ, dịu dàng. Từ đó, ông khái quát nên một chân lý: chính vẻ đẹp của thiên nhiên quê hương là chất liệu nuôi dưỡng tâm hồn người đồng mình.

Con đường quê, rừng hoa, vách nhà, tiếng hát… đều là hình ảnh thân thuộc gợi nhớ về một miền ký ức tươi đẹp – như lời nhắn nhủ rằng: quê hương không phải nơi xa vời mà chính là mọi điều gần gũi quanh ta. Y Phương và Đỗ Trung Quân – tác giả Quê hương – tuy diễn đạt khác nhau, nhưng đều đồng điệu trong niềm tin rằng: quê hương là cội nguồn tình cảm sâu sắc và bất biến.

Trong lời thơ chân thành, người cha còn gửi gắm mong mỏi con sẽ tiếp bước truyền thống tốt đẹp của quê hương:

Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn
Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Lên thác xuống ghềnh không lo cực nhọc

Đây là hình ảnh của người đồng mình kiên cường, giản dị mà đầy khí phách. Họ không oán than gian khó mà vẫn luôn hiên ngang, vững vàng. Điều ấy làm nên vẻ đẹp tinh thần lớn lao – một thứ di sản vô hình mà người cha mong con sẽ kế thừa.

Lời thơ dồn dập hơn về cuối, thể hiện cảm xúc dâng trào của người cha:

Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn
Con ơi, tuy thô sơ da thịt
Lên đường! Không bao giờ nhỏ bé được! Nghe con

Lời dặn dò như một lời tiễn biệt nhẹ nhàng nhưng sâu sắc, nâng bước con vào đời. Đó là khát vọng gửi gắm niềm tin: con hãy giữ lấy phẩm chất người đồng mình – sống kiên cường, nhân hậu, vững bước mà chẳng sợ khó nghèo.

Nói với con là bản tình ca thấm đẫm tình phụ tử, cũng là bản tuyên ngôn về niềm tin mãnh liệt vào truyền thống quê hương. Với hình ảnh cụ thể, lối nói giàu nhạc tính và chân thành, bài thơ lay động trái tim người đọc bởi vẻ đẹp mộc mạc mà sâu xa, dung dị mà hàm chứa cả một triết lý nhân sinh đậm chất Việt.

Bài thơ "Nói với con" ra đời vào cuối thập niên 70 thế kỷ XX, khi đất nước vừa trải qua những năm tháng khó khăn hậu chiến. Với 28 câu thơ tự do, tác phẩm được chia làm hai phần rõ nét. Phần đầu gồm 11 câu thể hiện tình cảm gia đình, quê hương ấm áp, ngập tràn niềm vui; phần còn lại là 17 câu gửi gắm truyền thống nghĩa tình, sức sống bền bỉ của người đồng mình và những lời cha dặn dò thấm đẫm yêu thương.

Gia đình và quê hương chính là bến đỗ đầu tiên của đời người, là sợi dây vô hình gắn kết những tâm hồn dù đi xa vẫn luôn hướng về cội nguồn. Y Phương dùng giọng văn dịu dàng, chan chứa tình cảm để vẽ nên bức tranh hạnh phúc giản dị, quen thuộc với mọi người:

Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười

Những bước đi chập chững đầu đời tràn ngập tiếng nói, tiếng cười của gia đình. Khi con lớn lên, cha mẹ vẫn âm thầm theo dõi từng bước chân trên đường đời, là chỗ dựa vững chắc, nâng đỡ con qua mọi thử thách. Tiếp theo, bài thơ dẫn ta đến cuộc sống lao động gắn bó với thiên nhiên và tình nghĩa quê hương của người đồng mình – cách gọi mộc mạc, gần gũi của người miền núi.

Đan lờ cài nan hoa
Cách nhà ken câu hát

Những hình ảnh lao động thường ngày trở nên thi vị qua cách liên tưởng của tác giả: "đan lờ" bắt cá, "ken" vách nhà che nắng che mưa, nối liền vật chất và tinh thần, tạo nên bức tranh phong phú của đời sống đồng bào miền núi, nơi ca hát, hoa cỏ đâm chồi nảy lộc.

Hoa tượng trưng cho cái đẹp, "rừng cho hoa" làm giàu thêm tâm hồn người đồng mình, "con đường cho những tấm lòng" thơm thảo biết sẻ chia, đồng cảm. Thiên nhiên nơi đây nuôi dưỡng và che chở con người, nếu biết gắn bó, quê hương sẽ trao tặng tất cả những giá trị vật chất và tinh thần quý giá. "Người không phụ đất thì đất chẳng phụ người" – một chân lý giản dị nhưng sâu sắc.

Y Phương vận dụng ngôn ngữ dân tộc cụ thể, sinh động và vẫn đậm chất thi ca để khắc họa vẻ đẹp lao động và truyền thống cao đẹp của người đồng mình qua 17 câu cuối. Người cha kể về cuộc sống vất vả nhưng kiên cường, tinh thần dũng cảm vượt qua "thác ghềnh", lấy "nỗi buồn" làm mầm mống cho "chí lớn" để con luôn nhớ về truyền thống và nguồn cội:

"Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn... nghèo đói".

Quê hương, nơi chôn nhau cắt rốn, tuy nghèo khó nhưng luôn ngập tràn tình thương, là nơi gắn kết những tâm hồn qua lời ca, tiếng hát của các thế hệ. Dù đi xa, lòng người luôn hướng về quê nhà với niềm tự hào và khát khao xây dựng. Người đồng mình tuy "thô sơ da thịt" nhưng tâm hồn rộng lớn, giàu chí khí và nghĩa tình.

Hình ảnh "đục đá" biểu tượng cho sự lao động cần cù, bền bỉ xây dựng quê hương giàu đẹp. "Phong tục" là lối sống đẹp đẽ theo truyền thống quê hương, là hành trang người con mang theo khi bước chân ra thế giới rộng lớn. Người cha mong con nhớ và tự hào về nguồn cội để sống xứng đáng là "người đồng mình":

Con ơi, tuy thô sơ da thịt
Lên đường
Không bao giờ nhỏ bé được
Nghe con.

Qua lời dặn dò thiết tha, người cha truyền lại vẻ đẹp, sức mạnh của truyền thống và trách nhiệm của người con là phát huy, gìn giữ và xây dựng quê hương ngày càng tươi đẹp hơn.

1. Mở bài

• Giới thiệu tác giả và bài thơ:

• Y Phương (1948 - 1999) - nhà thơ dân tộc Tày, nổi bật với những sáng tác sâu sắc phản ánh đời sống và văn hóa bản địa.
  Bài thơ "Nói với con" là tiếng lòng người cha, gửi gắm tình thương và lời nhắn nhủ quý giá về lòng tự hào dân tộc, tình yêu quê hương cùng trách nhiệm bảo tồn văn hóa truyền thống.

Tóm tắt mở bài:

• Bài thơ khắc họa tình cảm sâu nặng của người cha dành cho con và những bài học đạo đức, nhân sinh ý nghĩa.
• Đưa ra cảm nhận khái quát về xúc cảm và giá trị nhân văn của tác phẩm.

2. Thân bài

Phân tích chi tiết từng khổ thơ và cảm nhận:

Khổ 1:

"Con ơi! Con hãy nhớ
Mình là người dân tộc
Lòng dạ có chất nặng
Gánh trên vai dân tộc"

• Nội dung: Người cha nhắc nhở con nhớ về cội nguồn, ý thức trọng trách dân tộc. "Gánh trên vai dân tộc" là biểu tượng của trách nhiệm và niềm tự hào sâu sắc.
• Cảm xúc: Tác giả thể hiện kỳ vọng cùng tình thương thiết tha, mong con luôn ghi nhớ nguồn cội với lòng tự hào và ý thức trách nhiệm.

Khổ 2:

"Con hãy nhớ lấy điều này
Mặt đất của ông cha ta
Mảnh vườn xanh đầy tiếng cười
Đừng quên dẫu còn nhỏ"

• Nội dung: Khổ thơ nhấn mạnh việc gìn giữ ký ức quê hương, cảnh vật thân thương và những giá trị truyền thống.
• Cảm xúc: Lời dặn dò ân cần, thể hiện tình yêu quê hương và mong muốn con luôn gắn bó, giữ gìn bản sắc dù còn nhỏ tuổi.

Khổ 3:

"Con hãy gìn giữ tình thương
Hãy sống có trách nhiệm
Giữ gìn nét đẹp văn hóa
Cộng đồng, bản sắc dân tộc"

• Nội dung: Lời khuyên sâu sắc về tình thương, trách nhiệm cá nhân và sự bảo tồn văn hóa, bản sắc dân tộc.
• Cảm xúc: Người cha gửi gắm ước mong con sống trọn vẹn trách nhiệm với bản thân và cộng đồng. Đây là thông điệp đầy nhân văn và chân thành.
  Tổng kết và cảm nhận:
• Bài thơ không chỉ là lời nhắn nhủ của người cha mà còn là bản hùng ca về lòng tự hào dân tộc, tình yêu quê hương và trách nhiệm giữ gìn văn hóa truyền thống.
• Cảm nhận cá nhân: Bài thơ khơi gợi sự suy ngẫm sâu sắc về giá trị truyền thống và trách nhiệm thế hệ trẻ đối với cộng đồng.

3. Kết bài

• Tổng hợp nội dung và cảm xúc bài thơ, khẳng định ý nghĩa sâu sắc và ảnh hưởng của tác phẩm.
• Nhấn mạnh giá trị giáo dục, văn hóa của bài thơ đối với từng cá nhân và xã hội.

4. Phân tích nghệ thuật

• Hình ảnh và biểu tượng như "gánh trên vai dân tộc", "mảnh vườn xanh" được dùng tinh tế, làm nổi bật thông điệp tác phẩm.
• Ngôn ngữ giản dị, mộc mạc nhưng giàu cảm xúc và sức lan tỏa.
• Giọng điệu chân thành, ấm áp, chan chứa tình cảm và sự dặn dò thiết tha.

Y Phương, nhà thơ dân tộc Tày, nổi bật với phong cách sáng tác giản dị, chân thật và giàu sức sống của vùng núi. Bài thơ "Nói với con" (1980), nằm trong tập "Thơ Việt Nam 1945-1985", gửi gắm lời cha dặn con về nguồn cội, tình thân gia đình và bản sắc dân tộc đậm đà sức sống kiên cường.

“Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười”

Khung cảnh gia đình tràn ngập yêu thương hiện lên qua hình ảnh đứa trẻ tập đi, tập nói dưới sự nâng niu, chăm sóc của cha mẹ. Mỗi bước chân, mỗi tiếng cười là minh chứng cho sự lớn khôn và gắn kết bền chặt trong vòng tay gia đình ấm áp.

“Người đồng mình yêu lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát”

Cuộc sống lao động giản dị mà thơ mộng của người dân tộc hiện lên qua hình ảnh đan lờ hoa văn và những câu hát dân gian vang vọng bên vách nhà, nơi chứa đựng hồn quê thấm đẫm tình người và thiên nhiên.

“Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng”

Lời cha nhắc nhở về sự hào phóng của thiên nhiên, nơi ban tặng cho con người không chỉ cảnh vật tươi đẹp mà còn là con đường dẫn lối những tấm lòng chân thành, tinh thần xây dựng và gìn giữ quê hương.

“Người đồng mình thương lắm con ơi
Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn”

Tình thương đong đầy trong cộng đồng dân tộc, dù cuộc sống còn khó khăn, nhưng luôn nung nấu ý chí và khát vọng vươn lên, như núi cao đo nỗi buồn, đường dài nuôi dưỡng chí lớn.

“Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn
Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh”

Cha dặn con giữ vững ý chí, đón nhận thử thách cuộc sống miền núi với tâm thế kiên cường, phóng khoáng như dòng sông suối, không ngại khó khăn gian khổ.

“Người đồng mình thô sơ da thịt
Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con
Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương
Còn quê hương thì làm phong tục”

Người đồng mình giản dị nhưng kiên cường, bằng sức lao động và trí tuệ, họ dựng xây quê hương vững chãi, đồng thời gìn giữ những phong tục văn hóa truyền thống quý giá.

“Con ơi tuy thô sơ da thịt
Lên đường
Không bao giờ nhỏ bé được
Nghe con.”

Lời cha dặn con mang đậm tình thương và niềm tự hào, khích lệ con dù đơn sơ, dù đi đâu cũng phải ngẩng cao đầu, giữ vững khí phách và bản sắc của dân tộc. Bài thơ khắc họa một tâm hồn chân thành, sâu sắc, chạm đến trái tim người đọc qua từng câu chữ đầy xúc cảm.

"Quê hương là gì hở mẹ?
Mà cô giáo dạy phải yêu.
Quê hương là gì hở mẹ?
Ai đi xa cũng nhớ nhiều?"

Mỗi người trong chúng ta đều có một quê hương, nơi chứng kiến những bước đi đầu tiên của cuộc đời. Quê hương không chỉ là mảnh đất chôn rau cắt rốn, mà còn là nơi nuôi dưỡng tâm hồn ta. Đó là những gì giản dị nhưng lại luôn in đậm trong lòng, tạo nên một niềm tự hào khó tả. Dẫu có nhiều bài thơ viết về quê hương, nhưng bài thơ "Nói với con" của Y Phương vẫn làm ta xúc động, bởi lẽ quê hương trong bài thơ không chỉ là một hình ảnh cụ thể mà còn là những cảm xúc chân thành, sâu sắc.

Quê hương trong mắt mỗi người, dù có sự khác biệt, nhưng đều gắn liền với những hình ảnh giản dị, chân chất. Cũng như Đỗ Trung Quân đã nói về quê hương mình với những hình ảnh như "chùm khế ngọt" hay "con diều biếc", Y Phương đã đưa vào thơ những hình ảnh đậm chất quê hương núi rừng, nơi con người sống chân thành, gắn bó với thiên nhiên và cuộc sống mộc mạc, giản dị:

"Người đồng mình yêu lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng".

Quê hương ấy không chỉ là những ngôi làng thôn dã, mà là một không gian đặc biệt, nơi tâm hồn con người luôn được nuôi dưỡng. Dù nghèo khó, nhưng mỗi con người nơi đây lại mang trong mình một khí phách đầy mạnh mẽ. Họ có thể nghèo vật chất, nhưng trong họ luôn có một niềm tin vững chắc vào cuộc sống và sự bền bỉ vượt qua thử thách. Đó chính là chân dung của người đồng mình, người luôn biết sống để cống hiến và trưởng thành từ chính những khó khăn, gian khổ.

Và có lẽ điều khiến ta nhớ mãi chính là những lời dặn dò của người cha: "Dẫu làm sao, sống trên đá không chê đá gập ghềnh, sống trong thung không chê thung nghèo đói." Lời khuyên này mang đậm tính nhân văn, nhắc nhở con cái rằng cuộc sống có thể gặp nhiều thử thách, nhưng phải luôn giữ vững niềm tin, không bao giờ khuất phục. "Nỗi buồn" sẽ trở thành bài học cho sự kiên cường, và ý chí luôn giúp con người vươn lên, vượt qua mọi trở ngại. Bài học mà người cha truyền lại cho con không chỉ là một lời khuyên về cuộc sống, mà còn là một tấm gương về sự kiên định và lòng kiên nhẫn.

Cuối cùng, "Nói với con" không chỉ là lời nhắn nhủ về cuộc sống mà còn là thông điệp về lòng yêu quê hương, về việc không bao giờ quên đi nguồn cội, dù có đi đâu, làm gì. Quê hương trong bài thơ là nơi tạo ra sức mạnh tinh thần, là nơi giữ gìn những giá trị bền vững của đời sống con người.

Trong kho tàng văn học hiện đại Việt Nam sau Cách mạng tháng Tám, thơ ca các dân tộc thiểu số đã đóng góp một phần không thể thiếu. Từ những cây bút tiền bối như Nông Quốc Chấn, Bàn Tài Đoàn đến lớp nhà thơ kế tiếp, trong đó Y Phương nổi bật như một biểu tượng riêng biệt. Thơ của Y Phương và các nhà thơ dân tộc thiểu số mang nét đặc trưng rõ rệt: ngôn ngữ giản dị mà giàu hình ảnh, gắn bó sâu sắc với gia đình, quê hương và đất nước. Riêng Y Phương, thơ ông thấm đẫm chất suy tư, trải nghiệm về nhân sinh, đạo lý và tình yêu quê hương, khiến từng câu chữ như thủ thỉ mà đầy nội lực.

Sức lan tỏa của bài thơ là sự chân thành, giản dị, không khoa trương hay lí luận dài dòng. Cấu trúc bài thơ vừa theo hành trình phát triển của đứa trẻ từ lúc chập chững đến trưởng thành, vừa phản ánh mối quan hệ sâu sắc với gia đình và quê hương như một hành trang tinh thần quý giá. Để tiện phân tích, bài thơ được chia làm hai đoạn rõ nét.

Đoạn đầu là hành trình thơ ấu của đứa trẻ, bước chân đầu đời vừa trang trọng vừa xúc động – trang trọng bởi lần đầu biết đi bằng chính đôi chân, xúc động vì được nâng niu trong vòng tay yêu thương của cha mẹ, với hạnh phúc ngọt ngào ghi dấu ngày cưới của cha mẹ. Sự lớn lên được nuôi dưỡng trong tình thương đong đầy:

Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ

Câu thơ giản dị như kể lại một câu chuyện thân thương, nơi cha mẹ là điểm tựa, là đích đến của đứa trẻ. Sự lớn lên hồn nhiên, như mặt trời không bao giờ mọc ở phía tây, được vẽ nên bằng hình ảnh sinh động:

Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười

Hình ảnh này vừa ngộ nghĩnh vừa sáng tạo, mang hơi thở dân gian mộc mạc nhưng lại đầy chất thơ, như tiếng lòng của những người làm cha mẹ không thể không xao xuyến. Quê hương hiện ra qua ba biểu tượng: rừng, con đường và "người đồng mình" – những yếu tố không chỉ vật chất mà còn mang hồn người:

Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng

Thiên nhiên không chỉ tươi đẹp bằng sắc màu mà còn chứa đựng tấm lòng, sự bao dung, chở che. Nhưng quý giá nhất vẫn là người đồng bào – nơi ẩn chứa tài hoa và tinh thần lạc quan sống:

Người đồng mình yêu lắm con ơi.
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát.

Dưới vẻ ngoài giản dị là tâm hồn lãng mạn, tràn đầy sức sống. Quê hương và gia đình hòa quyện nuôi dưỡng tâm hồn đứa trẻ để bước vào cuộc đời rộng lớn hơn. Đoạn thứ hai là lời dặn dò, trao gửi khi đứa trẻ đã lớn, phải bước đi xa hơn mái nhà, ra khỏi vòng tay che chở của núi rừng thân thương:

Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn.

Dùng nỗi buồn để đo chiều cao, lấy chí lớn làm thước đo khoảng cách, câu thơ gợi lên thử thách, trưởng thành và ý chí kiên cường. Cuộc đời không tránh khỏi gian truân, thử thách, nhưng con người phải biết vượt qua bằng nghị lực, không bi quan, không than van:

Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh
Không lo cực nhọc

Ba lần nhắc đến "sống" như một lời răn thiêng liêng về nhân cách và nghị lực, là ngọn lửa truyền tiếp để con người không bị khuất phục trước khó khăn, luôn giữ vững niềm tin và sự kiên cường. Hình ảnh "Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương" là minh chứng cho sức sống bền bỉ, tinh thần bất khuất của con người nơi núi rừng.

Về nghệ thuật, bài thơ nổi bật với sự linh hoạt trong nhịp điệu, lúc chậm rãi dịu dàng, lúc dồn dập dâng trào khát vọng. Giọng thơ vừa âu yếm, vừa nghiêm trang, thể hiện tâm tình sâu lắng của người cha trong cuộc đối thoại một chiều với con. Thể thơ tự do với độ dài câu không đều, phù hợp phong cách trò chuyện tự nhiên, gần gũi, tránh sự cầu kỳ hoa mỹ.

Biện pháp tu từ như điệp từ, đối lập, nối tiếp tạo nên sắc thái riêng biệt và sức biểu cảm đậm đà, góp phần làm nên "túi thơ" thổ cẩm mang đậm hồn người miền núi – giản dị, chân thành mà sâu sắc.