Top 5 Bài soạn Văn bản văn học Ngữ Văn 10 tinh tuyển nhất

Câu 1 (trang 121 sgk Ngữ Văn 10 tập 2):

- Tiêu chí 1: Văn bản văn học (nghệ thuật/văn chương) là tấm gương phản chiếu hiện thực khách quan, khơi gợi thế giới tình cảm và tư tưởng, thỏa mãn khát vọng chân - thiện - mỹ.

- Tiêu chí 2: Ngôn từ nghệ thuật được chắt lọc với tính hình tượng cao, đa nghĩa, giàu sức gợi cảm xúc.

- Tiêu chí 3: Mỗi tác phẩm đều thuộc thể loại nhất định với quy ước riêng về hình thức.

Câu 2 (trang 121 sgk):

Văn học được kiến tạo từ ngôn từ - cần thấu hiểu từ nghĩa bề mặt đến tầng sâu hàm ẩn. Vượt qua lớp vỏ ngôn từ, độc giả khám phá thế giới hình tượng và ý nghĩa tiềm ẩn:

• Ba tầng nghĩa (ngôn từ - hình tượng - hàm nghĩa) liên kết chặt chẽ
• Tầng hàm nghĩa chính là linh hồn tác phẩm, đòi hỏi sự phân tích sâu sắc

Câu 3 (trang 121 sgk):

a. Phân tích thơ cần nắm bắt hình tượng nghệ thuật qua ngôn từ, đặc điểm và ý nghĩa biểu đạt.

b. Ví dụ phân tích bài "Bánh trôi nước" của Hồ Xuân Hương:

"Thân em vừa trắng lại vừa tròn..."

→ Hình tượng bánh trôi ẩn dụ cho thân phận người phụ nữ: đẹp đẽ nhưng bấp bênh trong xã hội phong kiến.

Câu 4 (trang 121 sgk):

Hàm nghĩa văn học là lớp nghĩa tiềm tàng được hé mở qua quá trình tiếp nhận. Muốn thấu hiểu, cần phân tích qua các lớp: đề tài, chủ đề, cảm hứng...

Ví dụ: Truyện ngắn "Bến quê" cảnh tỉnh con người về giá trị đích thực thường bị lãng quên.

LUYỆN TẬP

1. Văn bản "Nơi dựa":

- Cấu trúc đối xứng: người mẹ trẻ dựa vào con nhỏ - anh bộ đội dựa vào cụ già.

- Gợi suy tư về chỗ dựa tinh thần trong cuộc sống.

2. Bài "Thời gian":

- Sự đối lập giữa sức tàn phá của thời gian và giá trị bất tử của nghệ thuật.

- Hình ảnh "hai giếng nước" tượng trưng cho ký ức và tình yêu vượt thời gian.

3. Văn bản "Mình và ta":

- Mối quan hệ cộng hưởng giữa nhà văn và độc giả trong sáng tạo nghệ thuật.

- Tác phẩm văn học như mật mã cần giải mã qua cảm nhận chủ quan.

I. Hướng dẫn khám phá văn bản văn học

Câu 1: Ba tiêu chí vàng của văn bản văn học:

• Tính nghệ thuật: Là tấm gương phản chiếu hiện thực qua lăng kính cảm xúc, tư tưởng và cái đẹp
• Ngôn từ điêu luyện: Hình tượng đa nghĩa, trau chuốt và giàu sức gợi
• Tính thể loại: Tuân thủ quy ước riêng của mỗi hình thức biểu đạt

Câu 2: Hành trình từ ngôn từ đến tầng sâu tác phẩm:

- Ngôn từ chỉ là lớp vỏ đầu tiên, muốn thấu hiểu phải:
+ Giải mã hình tượng nghệ thuật
+ Khám phá ý nghĩa tiềm ẩn
→ Như người thợ lặn phải vượt qua mặt nước để tìm ngọc trai quý

Câu 3: Phân tích đoạn Truyện Kiều qua ba tầng nghĩa:

"Một ngày lạ thói sai nha..."

- Tầng ngôn từ: Bóc trần bản chất bọn sai nha tham lam
- Tầng hình tượng: Bức tranh xã hội phong kiến bất công
- Tầng hàm nghĩa: Tiếng nói nhân đạo vượt thời gian của Nguyễn Du

Câu 4: Nghệ thuật ẩn dụ trong ca dao:

"Tre non đủ lá..." → Lời tỏ tình duyên dắt qua hình ảnh thiên nhiên

II. Thực hành phân tích

1. Bài "Nơi dựa":

- Nghệ thuật tương phản: người mẹ trẻ/em bé - anh bộ đội/cụ già
- Triết lý sâu xa: Chỗ dựa tinh thần quan trọng hơn cả vật chất

2. Bài "Thời gian":

- Sự đối lập giữa:
+ Sức tàn phá của thời gian
+ Sự bất tử của nghệ thuật và tình yêu
- Hình ảnh "đôi mắt em như giếng nước" → Ký ức tình yêu không bao giờ cạn

3. Bài "Mình và ta":

- Mối quan hệ cộng hưởng giữa tác giả và độc giả
- Quá trình sáng tạo và tiếp nhận như ngọn lửa truyền từ trái tim này sang trái tim khác

Câu 1: Ba viên ngọc quý làm nên văn bản văn học:

• Tầm vóc tư tưởng: Khám phá thế giới nội tâm và thỏa mãn khát vọng cái đẹp
• Chất liệu ngôn từ: Được chắt lọc thành hình tượng nghệ thuật đa tầng ý nghĩa
• Hình thức thể loại: Mỗi thể loại như một bộ quy tắc nghệ thuật riêng biệt

Câu 2: Ngôn từ - chìa khóa đầu tiên mở cánh cửa văn học:

- Lớp vỏ ngôn từ chứa đựng mầm mống của hình tượng
- Hình tượng lại ấp ủ tầng hàm nghĩa sâu xa
→ Như hạt mầm cần vượt qua lớp vỏ để trổ cành xanh lá

Câu 3: Nghệ thuật ẩn dụ trong ca dao:

"Tre non đủ lá đan sàng nên chăng?"

- Tầng nghĩa tường minh: Hỏi về việc đan sàng
- Tầng nghĩa hàm ẩn: Lời tỏ tình tế nhị, duyên dáng của chàng trai

Câu 4: Hàm nghĩa - linh hồn tác phẩm:

- Như tầng sâu đại dương ẩn dưới mặt nước phẳng lặng
- Ví dụ: Bánh trôi nước không chỉ là món ăn mà còn là thân phận người phụ nữ

LUYỆN TẬP

1. "Nơi dựa":

- Nghệ thuật tương phản đối xứng: người mẹ trẻ/em bé - anh bộ đội/cụ già
- Triết lý nhân sinh: Chỗ dựa tinh thần quan trọng hơn vật chất

2. "Thời gian":

- Cuộc đối thoại giữa:
+ Sự vô thường của kiếp người
+ Sự bất tử của nghệ thuật chân chính
- Hình ảnh "đôi mắt em như giếng nước" → Ký ức tình yêu là dòng chảy vĩnh hằng

3. "Mình và ta":

- Mối quan hệ cộng sinh giữa sáng tạo và tiếp nhận
- Tác phẩm chỉ thực sự sống khi được hồi sinh trong tâm trí độc giả