Top 5 Bài Soạn: Viết Văn Bản Thuyết Minh Giải Thích Một Hiện Tượng Tự Nhiên (Ngữ Văn 8 - SGK Cánh Diều) Xuất Sắc Nhất

Văn bản thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên.

I. Định hướng.

Khái niệm.

– Văn bản thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên là thể loại văn bản thông tin, giúp người đọc hiểu rõ một hiện tượng thiên nhiên qua các khía cạnh khoa học căn bản. Nội dung của văn bản này thường xoay quanh các câu hỏi chủ yếu: Hiện tượng đó là gì? Biểu hiện của nó như thế nào? Nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này là gì? Những tác động của hiện tượng đó đến cuộc sống và môi trường ra sao?… Và chúng ta cũng sẽ tìm cách tận dụng hoặc giảm thiểu tác động của hiện tượng đó. Những văn bản như “Sao băng”, “Nước biển dâng: Bài toán khó cần giải trong thế kỷ XXI” hay “Lũ lụt: Nguyên nhân và tác hại” là những ví dụ điển hình của thể loại này, với mục tiêu cung cấp kiến thức và lời giải thích cho các hiện tượng thiên nhiên.

Để viết một bài thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên, bạn cần lưu ý những bước sau:

– Chọn hiện tượng tự nhiên gần gũi và dễ hiểu đối với người đọc, đặc biệt là lứa tuổi học sinh. Những hiện tượng dễ tiếp cận sẽ giúp bài viết thu hút sự chú ý và kích thích sự tìm tòi sáng tạo.

– Tiến hành thu thập thông tin từ các tài liệu chính thống như sách vở, báo chí, các nghiên cứu khoa học và internet. Hãy vận dụng kiến thức từ các môn học liên quan như Khoa học Tự nhiên, Địa lý, và Lịch sử để làm phong phú thêm nội dung bài viết.

– Sau khi thu thập thông tin, cần tổng hợp và tổ chức lại một cách mạch lạc. Đừng quên trích dẫn nguồn tài liệu một cách chính xác và đầy đủ, cũng như nêu rõ các tài liệu tham khảo để bảo đảm tính xác thực của bài viết.

– Tạo dàn ý rõ ràng cho bài viết, giúp cấu trúc bài văn từ mở bài, thân bài đến kết bài thật hợp lý, dễ theo dõi.

II. Thực hành.

1. Thực hành viết.

Đề bài: Giới thiệu hiện tượng núi lửa.

a) Chuẩn bị:

– Đọc kỹ đề bài và xác định các điểm trọng tâm trước khi bắt đầu viết:

+ Các yếu tố cần làm rõ: khái niệm về núi lửa, phân loại, nguyên nhân, tác hại và lợi ích của núi lửa.

+ Loại văn bản chính: thuyết minh giải thích về một hiện tượng tự nhiên.

+ Các tài liệu tham khảo: Kiến thức về Địa lý và những hiểu biết khác về hiện tượng núi lửa sẽ rất cần thiết.

b) Tìm ý và lập dàn ý:

– Tìm các ý chính qua các câu hỏi gợi ý như:

+ Núi lửa là gì?

→ Núi lửa là một vết đứt gãy trong vỏ Trái Đất, cho phép dung nham, tro và khí phun ra từ lớp mắc-ma phía dưới.

+ Các loại núi lửa có gì khác biệt?

→ Dựa vào hình dạng, có hai loại chính: núi lửa hình chóp và núi lửa hình khiên. Còn theo mức độ hoạt động, có ba loại: núi lửa thức, núi lửa ngủ và núi lửa chết.

+ Nguyên nhân nào dẫn đến sự phun trào của núi lửa?

→ Khi áp suất từ dòng mắc-ma dưới bề mặt tăng lên, nó vượt qua lớp vỏ Trái Đất và phun trào qua miệng núi lửa, tạo thành các vụ phun trào.

+ Những lợi ích và tác hại của núi lửa là gì?

→ Lợi ích: khoáng sản quý giá, năng lượng địa nhiệt, đất đai màu mỡ. Tác hại: gây hỏa hoạn, biến đổi sinh thái, gia tăng nguy cơ thiên tai như lũ lụt, sạt lở đất.

– Dựa trên các câu hỏi trên, lập dàn ý chi tiết cho bài viết với ba phần: mở bài, thân bài và kết bài.

c) Viết:

Dựa trên dàn ý đã tạo và các thông tin đã tìm được, bạn hãy viết bài thuyết minh giải thích về núi lửa. Cần chú ý đến cách thức viết bài sao cho mạch lạc, dễ hiểu và sử dụng các đoạn văn quy nạp, diễn dịch và phối hợp một cách hợp lý.

* Bài viết tham khảo:

Núi lửa, một trong những hiện tượng thiên nhiên kỳ thú và nguy hiểm, luôn là một chủ đề hấp dẫn trong nghiên cứu khoa học. Vậy, núi lửa là gì, và nguyên nhân gây ra sự phun trào của nó như thế nào?

Núi lửa là ngọn núi có miệng ở đỉnh, nơi các chất nóng chảy từ lòng đất phun lên. Đây là hiện tượng xảy ra khi có sự dịch chuyển của các mảng thạch quyển, tạo ra áp suất lớn dưới lớp vỏ Trái Đất. Một ngọn núi lửa hoàn chỉnh gồm các bộ phận như nguồn dung nham, ống dẫn, miệng núi lửa. Các sản phẩm phun trào bao gồm dung nham, khói và tro bụi.

Núi lửa được phân chia thành hai loại chính: dựa theo hình dáng có núi lửa hình chóp và núi lửa hình khiên, và dựa theo mức độ hoạt động, có núi lửa thức, núi lửa ngủ và núi lửa chết.

Phun trào núi lửa là quá trình đá nóng chảy bị đẩy lên, tạo ra áp lực và gia tăng kích thước các ngọn núi. Điều này gây ra sự biến đổi rõ rệt về địa hình và môi trường xung quanh, từ động đất cho đến lở đất, sụt lún.

Hiểu rõ về núi lửa giúp ta nhận thức được những tác hại khôn lường như làm thay đổi bề mặt Trái Đất, phá hủy hệ sinh thái và gây thảm họa sóng thần. Tuy nhiên, núi lửa cũng mang lại những lợi ích lớn như khoáng sản quý, năng lượng địa nhiệt, và đất đai màu mỡ.

Núi lửa cũng là một điểm du lịch hấp dẫn, thu hút hàng triệu du khách mỗi năm. Mặc dù mang đến những hiểm họa, nhưng nếu hiểu rõ, con người có thể tận dụng các lợi ích của núi lửa trong các hoạt động kinh tế và sinh hoạt hằng ngày.

d) Kiểm tra và chỉnh sửa:

Kiểm tra lại bài viết, so sánh với dàn ý đã lập để chỉnh sửa và hoàn thiện bài thuyết minh một cách rõ ràng và đầy đủ nhất.

2. Rèn luyện kỹ năng viết đoạn văn diễn dịch, quy nạp và phối hợp:

a) Cách thức:

Áp dụng các kỹ năng viết đoạn văn quy nạp, diễn dịch và phối hợp vào bài thuyết minh để bài viết thêm phần logic và mạch lạc.

b) Bài tập:

Với đề bài trên, từ ý khái quát “Núi lửa khi phun trào mang lại nhiều lợi ích”, hoàn thiện các đoạn văn theo ba cách diễn dịch, quy nạp và phối hợp.

I. Dàn Ý Viết Văn Bản Thuyết Minh Giải Thích Một Hiện Tượng Tự Nhiên Ngắn Gọn

1. Mở bài: Giới thiệu về hiện tượng tự nhiên mà em muốn trình bày.
2. Thân bài:
   - Lí giải nguyên nhân sự xuất hiện của hiện tượng tự nhiên này.
   - Mô tả chi tiết cách thức hiện tượng đó xảy ra.
   - Kết quả và tác động của hiện tượng tự nhiên này đối với môi trường và con người.
   - Phân tích:
   + Tính thường xuyên của hiện tượng tự nhiên này.
   + Đánh giá tác động tích cực hoặc tiêu cực của nó đối với cuộc sống.
3. Kết bài:
   - Tóm tắt lại nội dung đã trình bày.
   - Đánh giá chung về tầm quan trọng của hiện tượng tự nhiên đó.

II. Bài Văn Thuyết Minh Giải Thích Một Hiện Tượng Tự Nhiên Hay Nhất Của Học Sinh Giỏi

1. Bài văn thuyết minh giải thích về sự xuất hiện của cầu vồng độc đáo

Thiên nhiên đã ban tặng cho chúng ta những hiện tượng tuyệt vời, và cầu vồng là một trong những dấu hiệu kỳ diệu nhất mà chúng ta có thể chiêm ngưỡng ngay sau những cơn mưa.

Cầu vồng là một dải màu sắc tuyệt đẹp bao gồm đỏ, cam, vàng, lục, lam, chàm và tím, xuất hiện trên bầu trời sau mưa. Hiện tượng này không chỉ đơn giản là một sự kết hợp màu sắc mà là kết quả của một hiện tượng vật lý kỳ thú. Khi ánh sáng mặt trời chiếu qua các giọt nước trong không khí, nó bị khúc xạ và phân chia thành các dải màu mà mắt chúng ta có thể thấy, tạo ra một quang phổ hoàn chỉnh.

Khi trời mưa, các giọt nước nhỏ trong không khí đóng vai trò như những lăng kính nhỏ, giúp ánh sáng mặt trời bị bẻ cong và phân tán thành nhiều màu sắc khác nhau. Ánh sáng đỏ bị bẻ cong ít nhất, trong khi màu tím có góc bẻ cong mạnh nhất. Chính sự sắp xếp này tạo nên cầu vồng mà ta thấy sau mỗi trận mưa.

Cầu vồng chỉ xuất hiện khi có cả ánh sáng mặt trời và hơi nước, đó là lý do tại sao ta chỉ thấy cầu vồng sau mưa. Để nhìn thấy cầu vồng, bạn phải đứng quay lưng về phía mặt trời và nhìn về phía bầu trời.

Có lúc, chúng ta cũng có thể bắt gặp cầu vồng đôi, hiện tượng này xảy ra do ánh sáng mặt trời bị phản xạ lại một lần nữa trong các giọt nước, tạo ra một cầu vồng phụ mờ hơn xuất hiện phía trên cầu vồng chính.

Cầu vồng đôi khi cũng có thể xuất hiện vào ban đêm, nhờ ánh sáng từ Mặt Trăng, hiện tượng này được gọi là Moonbow.

Khi ở gần các thác nước, bạn cũng có thể thấy cầu vồng, nhờ những giọt nước bắn lên từ thác tạo ra những chùm hơi nước trong không khí, từ đó phản chiếu ánh sáng mặt trời và tạo thành cầu vồng.

Cầu vồng không chỉ là một hiện tượng thiên nhiên tuyệt vời mà còn là biểu tượng của hy vọng và may mắn. Bạn có nghĩ rằng việc nhìn thấy cầu vồng có thể mang lại điều tốt đẹp cho cuộc sống không?

Bài 2:

Mưa, dù chỉ là những giọt nước nhỏ bé, nhưng lại chứa đựng sức mạnh vô cùng lớn. Mưa có thể là nguồn sống, nhưng đôi khi cũng mang lại những thảm họa khôn lường, như những trận lũ lụt tàn phá mà con người phải đối mặt mỗi năm.

Vào những năm 1985, Châu Âu phải gánh chịu những trận mưa lớn khiến nhiều quốc gia bị ngập lụt, đặc biệt là Hà Lan, nơi người dân phải chống chọi với dòng nước dữ dội để bảo vệ cuộc sống của mình. Một trận lũ lịch sử cũng đã xảy ra tại Mỹ vào năm 1976, khi một cơn mưa lớn bất ngờ gây ra lũ lụt nghiêm trọng, cướp đi sinh mạng của hơn 140 người và phá hủy hàng trăm ngôi nhà.

Lũ lụt ở Mỹ không phải là chuyện hiếm. Trận lũ tại Têch-dát vào năm 1997 đã cướp đi sinh mạng của 10 em học sinh, mặc dù các đội cứu hộ đã rất nỗ lực để ứng cứu. Cơn lũ gây ra thiệt hại lớn, chứng minh rằng sức mạnh của nước là không thể xem nhẹ.

Thế nhưng, mưa cũng có một vai trò quan trọng trong việc duy trì sự sống trên trái đất. Nếu không có mưa, Trái Đất sẽ trở thành một sa mạc khô cằn. Mưa mang nước từ đại dương lên không khí, tạo thành những đám mây, rồi rơi xuống mặt đất, làm cho cây cối phát triển và các sinh vật sống trên hành tinh này có thể tồn tại.

Giọt nước mưa tuy nhỏ bé nhưng lại là một phần không thể thiếu trong chu trình sống của Trái Đất. Những đám mây có thể chứa hàng triệu giọt nước nhỏ, và khi chúng kết hợp lại, tạo thành những cơn mưa lớn, mang lại sự sống cho tất cả chúng ta.

Vậy mưa là món quà quý giá, nhưng cũng đầy hiểm nguy. Mưa có thể mang lại may mắn, nhưng cũng có thể trở thành tai họa nếu con người không chuẩn bị tốt. Sức mạnh của mưa là một điều không thể phủ nhận, và nó luôn hiện diện trong đời sống của chúng ta mỗi ngày.

Định hướng

1.1. Khái niệm:

Văn bản thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên là loại văn bản mang tính thông tin, với mục đích làm rõ các kiến thức khoa học cơ bản về hiện tượng đó. Nội dung của văn bản này chủ yếu xoay quanh những câu hỏi căn bản như: Hiện tượng đó là gì? Nó biểu hiện ra sao? Nguyên nhân gây ra hiện tượng này là gì? Các tác động và hậu quả của hiện tượng đó đối với con người và môi trường ra sao? Ngoài ra, cũng cần phải đề cập đến các phương pháp khắc phục, phòng tránh tác hại của hiện tượng tự nhiên. Ví dụ, các bài văn như 'Sao băng', 'Nước biển dâng: bài toán khó trong thế kỷ XXI' hay 'Lũ lụt: Nguyên nhân và tác hại' đều là những văn bản thuyết minh giải thích các hiện tượng tự nhiên.

1.2. Những điều cần lưu ý khi viết văn bản thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên:

- Xác định rõ hiện tượng tự nhiên cần giới thiệu. Hãy chọn những hiện tượng dễ tiếp cận, gần gũi và có sức hấp dẫn đối với người đọc, đồng thời phù hợp với mức độ hiểu biết của độ tuổi người đọc.

- Tìm hiểu kỹ về hiện tượng đó qua các nguồn tài liệu đáng tin cậy như sách vở, báo chí, các trang web khoa học, và đặc biệt có thể áp dụng kiến thức từ các môn học như Khoa học tự nhiên, Lịch sử, Địa lý,…

- Tổng hợp các thông tin thu được thành bài viết cá nhân. Chú ý ghi rõ nguồn thông tin, và có thể tham khảo tài liệu ở cuối bài.

- Xây dựng ý tưởng và dàn ý chi tiết cho bài thuyết minh.

Thực hành

2.1. Hướng dẫn viết bài theo từng bước:

Đề bài: Giới thiệu hiện tượng núi lửa

a) Chuẩn bị

- Đọc kỹ đề và tìm hiểu các thông tin chính để chuẩn bị viết:

+ Nội dung cần làm rõ: Khái niệm núi lửa, phân loại, nguyên nhân, tác động tích cực và tiêu cực của núi lửa.

+ Văn bản chủ yếu là thuyết minh giải thích hiện tượng tự nhiên.

+ Sử dụng kiến thức từ địa lý và các hiểu biết về hiện tượng núi lửa để làm phong phú thêm bài viết.

* Tham khảo bài mẫu trong sách Ngữ Văn lớp 8, trang 75, Tập 1 – Cánh diều.

b) Xác định ý và lập dàn ý

- Tìm ý: Dựa vào yêu cầu trong phần chuẩn bị, bạn có thể đặt ra một số câu hỏi để phát triển ý tưởng cho bài viết, ví dụ:

+ Núi lửa là gì?

→ Núi lửa là một vết đứt gãy trên bề mặt hành tinh, từ đó dung nham và khí nóng phun trào lên mặt đất.

+ Núi lửa có các loại nào?

→ Dựa vào hình dạng, núi lửa có thể chia thành hai loại: núi lửa hình chóp và núi lửa hình khiên.

+ Vì sao núi lửa phun trào?

→ Khi magma từ dưới lòng đất trồi lên, áp suất tăng dần khiến nó phải thoát ra ngoài qua miệng núi lửa.

+ Lợi ích và tác hại của núi lửa là gì?

→ Lợi ích: khoáng sản phong phú, năng lượng địa nhiệt, đất đai màu mỡ. Tác hại: gây thiệt hại về môi trường, làm thay đổi cảnh quan và gây thảm họa thiên nhiên như động đất và sóng thần.

- Dựa trên những câu hỏi tìm ý, hãy lập dàn ý cho bài thuyết minh theo ba phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

c) Viết

Sử dụng dàn ý và các thông tin đã thu thập được, bạn tiến hành viết bài thuyết minh. Lưu ý sử dụng các kiểu đoạn văn quy nạp, diễn dịch, và phối hợp để tạo sự mạch lạc và hấp dẫn cho bài viết.

* Bài tham khảo:

Núi lửa là một hiện tượng thiên nhiên kỳ thú nhưng cũng đầy nguy hiểm. Núi lửa là ngọn núi có miệng ở đỉnh, qua đó dung nham và các vật liệu nóng chảy được phun trào ra ngoài. Các loại núi lửa được chia theo hình dáng và hoạt động. Về hình dáng, có hai loại: núi lửa hình chóp và núi lửa hình khiên. Về hoạt động, núi lửa có thể là thức, ngủ hoặc chết.

Núi lửa có thể mang lại những lợi ích lớn cho con người, như khoáng sản quý giá, năng lượng địa nhiệt và đất đai tươi tốt, giúp phát triển nông nghiệp. Tuy nhiên, chúng cũng gây ra nhiều thảm họa, từ cháy rừng đến biến đổi môi trường, làm suy giảm tài nguyên sinh học và gây sóng thần. Hiểu rõ về núi lửa giúp chúng ta có biện pháp phòng ngừa và khai thác một cách hợp lý.

Để viết được bài thuyết minh về hiện tượng núi lửa, bạn cần tìm hiểu kỹ về đặc điểm, nguyên nhân và tác hại của núi lửa, đồng thời nêu rõ các lợi ích mà chúng mang lại. Đừng quên lập dàn ý chi tiết và viết bài một cách mạch lạc, rõ ràng.

2.2. Rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn diễn dịch, quy nạp và phối hợp.

Câu hỏi: Với đề văn trên, từ ý khái quát "Núi lửa khi phun trào mang lại nhiều lợi ích", em hãy hoàn thành các đoạn văn theo ba cách:

- Đoạn văn diễn dịch

- Đoạn văn quy nạp

- Đoạn văn phối hợp

=> Xem hướng dẫn giải

- Đoạn văn diễn dịch

Cách thức

Nội dung cụ thể

Nêu ý khái quát

Núi lửa khi phun trào mang lại nhiều lợi ích.

Phát triển bằng các ý cụ thể

Trước hết, chúng mang lại nguồn mỏ khoáng sản phong phú…

Núi lửa còn mang lại năng lượng địa nhiệt: Hơi nóng từ miệng núi lửa có thể được sử dụng để chạy các tua-bin sản sinh ra điện năng…

Ngoài ra, tro bụi mà núi lửa phun trào có thể làm đất đai tơi xốp, màu mỡ…

Núi lửa khi phun trào mang lại nhiều lợi ích. Dung nham phun ra từ lòng đất chứa nhiều khoáng sản quý giá. Tro núi lửa giúp đất đai trở nên màu mỡ, thích hợp cho nông nghiệp, đồng thời, năng lượng địa nhiệt từ núi lửa có thể phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt và công nghiệp.

- Đoạn văn quy nạp

Cách thức

Nội dung cụ thể

Nêu ý khái quát

…

Phát triển bằng các ý cụ thể

Như vậy, núi lửa đã mang lại cho con người nhiều lợi ích.

Những ngọn núi lửa không chỉ cung cấp mỏ khoáng sản phong phú mà còn cung cấp năng lượng địa nhiệt, giúp ích cho nhu cầu sinh hoạt và sản xuất. Hơn nữa, tro núi lửa giúp cải tạo đất đai, mang lại tiềm năng phát triển nông nghiệp. Vì vậy, núi lửa không chỉ gây ra những tác hại mà còn mang lại rất nhiều lợi ích.

- Đoạn văn phối hợp

Cách thức

Nội dung cụ thể

Nêu ý khái quát

…

Phát triển bằng các ý cụ thể

…

Tổng hợp các ý cụ thể

Như vậy, núi lửa không chỉ gây ra những tác hại lớn mà còn đem lại nhiều lợi ích cho con người.

Núi lửa cung cấp nhiều tài nguyên khoáng sản quý giá, đồng thời giúp sản xuất năng lượng địa nhiệt. Tro bụi núi lửa làm đất đai trở nên màu mỡ hơn, phù hợp cho canh tác nông nghiệp. Sau mỗi đợt phun trào, chúng ta có thể tận dụng những lợi ích này để phát triển kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống.