Top 6 bài soạn đặc sắc "Mùa thu về Trùng Khánh nghe hạt dẻ hát" (Ngữ văn 7 - SGK Chân trời sáng tạo)

I. Tác giả văn bản "Mùa thu về Trùng Khánh nghe hạt dẻ hát"

- Y Phương, tên thật là Hứa Vĩnh Sước, sinh năm 1948

- Quê quán: Trùng Khánh, Cao Bằng

- Phong cách nghệ thuật: Ngôn từ giàu hình ảnh, giàu chất thơ và cảm xúc, phản ánh tâm hồn mộc mạc, mạnh mẽ và đầy chất núi rừng.

- Tác phẩm tiêu biểu: Người Núi Hoa, Thơ Y Phương, Đàn Then, Tiếng hát tháng Giêng, ...

II. Tìm hiểu văn bản

• Thể loại: Tản văn
• Xuất xứ: Trích từ Tháng Giêng – tháng Giêng một vòng dao quắm
• Phương thức biểu đạt: Tự sự, biểu cảm, nghị luận
• Ngôi kể: Ngôi thứ nhất
• Tóm tắt: Văn bản là bản hòa ca về hạt dẻ Trùng Khánh – thứ quả đặc sản mang đậm hồn quê, gắn bó với thiên nhiên và con người nơi đây. Từ hình dáng, hương vị đến cảm xúc và khao khát biến rừng hạt dẻ thành điểm đến du lịch – tất cả gợi lên tình yêu tha thiết với quê hương.
• Bố cục:
  - Phần 1: Giới thiệu hạt dẻ Trùng Khánh
  - Phần 2: Cảm nhận của tác giả về rừng dẻ
  - Phần 3: Hạt dẻ gắn với con người Trùng Khánh
• Giá trị nội dung: Tình yêu sâu nặng với thiên nhiên, sản vật và con người quê hương
• Giá trị nghệ thuật: Ngôn ngữ giàu hình ảnh, trữ tình; giọng văn đằm thắm, cảm xúc

III. Chi tiết đặc sắc

• Đặc điểm hạt dẻ Trùng Khánh: Tròn đều, thơm ngọt, chỉ chín vào mùa thu, là đặc sản không thể trộn lẫn
• Rừng dẻ Trùng Khánh: Gợi cảm hứng du lịch sinh thái; gắn với tình yêu thiên nhiên của tác giả
• Con người nơi đây: Hiền hòa, hồn nhiên, sống chan hòa cùng thiên nhiên

* Câu hỏi SGK:

Câu 1: Bánh đậu xanh – đặc sản gói trọn tình quê

Trải nghiệm: Hạt dẻ nhiều như mưa, như bản nhạc mùa thu

Suy luận: Con người và thiên nhiên gắn bó khăng khít, chan hòa

Suy ngẫm: Mỗi sản vật quê hương đều mang trong mình bản sắc đáng tự hào

Câu 2: Cái tôi nghệ sĩ tinh tế, nhạy cảm của Y Phương

Câu 3: Chủ đề – vẻ đẹp hạt dẻ Trùng Khánh

Câu 4: Đậm chất trữ tình và cảm xúc, giàu hình ảnh, suy tư

Câu 5: Gợi niềm tự hào về quê hương qua thiên nhiên và sản vật

Chuẩn bị đọc

(trang 82, SGK Ngữ văn 7 Tập 1)

Em hãy chia sẻ trải nghiệm của mình về một sản vật đặc trưng của một vùng đất

Lời giải

Bài tham khảo số 1:

Cốm là món quà đặc sản lâu đời của Hà Nội, mang trong mình hương vị thanh tao, tinh tế của đồng quê. Từng hạt cốm dẻo thơm được ướp trong lá sen, kết tinh từ bàn tay người nông dân và hồn cốt đất trời, khiến ai thưởng thức cũng phải nhấm nháp từ tốn, cảm nhận từng chút vị ngọt dịu, mát lành.

Bài tham khảo số 2:

Nhắc đến Hà Nội là nhắc đến phở – món ăn mang hồn cốt của Thủ đô. Phở Hà Nội không thể lẫn với nơi nào khác bởi sự tinh tế trong hương vị, cách chế biến và bản sắc văn hóa ẩm thực riêng biệt.

Trải nghiệm cùng văn bản "Mùa thu về Trùng Khánh nghe hạt dẻ hát"

Câu 1 (trang 84, SGK Ngữ văn 7 Tập 1)

Em hình dung thế nào về cảnh được miêu tả trong đoạn văn này?

Lời giải

Hình ảnh được tái hiện là sự trù phú, đầy ắp sức sống của rừng hạt dẻ Trùng Khánh – nơi hạt dẻ rơi như mưa, vang lên bản hòa tấu mùa thu da diết và dịu dàng.

Câu 2 (trang 85, SGK Ngữ văn 7 Tập 1)

Đoạn văn gợi cho em suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên?

Lời giải

Con người và thiên nhiên là hai thực thể giao hòa, bổ sung cho nhau. Sự gần gũi, gắn bó ấy nuôi dưỡng tâm hồn, hình thành nét đẹp trong cách sống và cảm nhận của con người.

Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1 (trang 85, SGK Ngữ văn 7 Tập 1)

Tìm những từ ngữ, hình ảnh thể hiện tình cảm của tác giả đối với hạt dẻ và rừng dẻ quê hương

Lời giải

- Mác lịch ngon ngọt, thơm bùi không nơi nào sánh bằng Trùng Khánh
- Cốm trộn hạt dẻ – món quà quý dùng mời khách quý
- Lang thang trong rừng dẻ lãng mạn thật tuyệt vời
- Rừng dẻ khe khẽ hát khi mùa lá đỏ về

Câu 2 (trang 85, SGK Ngữ văn 7 Tập 1)

Em cảm nhận gì về cái tôi của tác giả Y Phương?

Lời giải

Cái tôi nghệ sĩ đầy tinh tế, nhạy cảm; luôn lắng nghe nhịp thở của thiên nhiên, trân trọng từng sản vật quê hương như một phần máu thịt, chan chứa yêu thương và tự hào.

Câu 3 (trang 85, SGK Ngữ văn 7 Tập 1)

Chủ đề của văn bản là gì và em xác định nó dựa vào đâu?

Lời giải

Chủ đề: Vẻ đẹp của hạt dẻ – món quà đặc biệt từ thiên nhiên Trùng Khánh. Em xác định qua nhan đề, nội dung triển khai và những cảm xúc đậm chất trữ tình của tác giả về đặc sản quê hương.

Câu 4 (trang 85, SGK Ngữ văn 7 Tập 1)

Những đặc điểm nào của thể loại tản văn được thể hiện trong văn bản?

Lời giải

- Giọng văn trữ tình, biểu cảm, giàu cảm xúc
- Cái tôi cá nhân được bộc lộ rõ qua cảm nhận thiên nhiên
- Ngôn ngữ tinh tế, sâu lắng, đậm chất nghệ sĩ

Câu 5 (trang 85, SGK Ngữ văn 7 Tập 1)

Em cảm nhận gì sau khi đọc văn bản?

Lời giải

Em cảm nhận rõ vẻ đẹp lãng mạn, đậm chất thơ của thiên nhiên Trùng Khánh, cùng với niềm tự hào và lòng yêu mến thiết tha mà tác giả dành cho quê hương. Mỗi vùng đất đều có một sản vật đáng quý, khiến người con nơi ấy luôn trân trọng và giữ gìn.

I. Tác giả Y Phương – Người kể chuyện của núi rừng

Nhà thơ Y Phương, tên thật Hứa Vĩnh Sước, sinh năm 1948 tại Trùng Khánh, Cao Bằng trong một gia đình người Tày. Từng phục vụ quân đội từ năm 1968 đến 1981, sau đó theo học Trường Viết văn Nguyễn Du và gắn bó với công tác văn hóa nghệ thuật tại Cao Bằng. Ông giữ nhiều chức vụ quan trọng như Phó Giám đốc Sở Văn hóa Thông tin, Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Cao Bằng, và là Ủy viên Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam. Bắt đầu sáng tác từ năm 1973, Y Phương đã xuất bản nhiều tác phẩm thơ, kịch, tản văn mang đậm bản sắc vùng cao. Với ngôn ngữ giàu hình ảnh và cảm xúc, ông được trao Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2007.

II. Tác phẩm "Mùa thu về Trùng Khánh nghe hạt dẻ hát" – Bản giao hưởng của đất trời

1. Hoàn cảnh sáng tác: Trích trong tập tản văn “Tháng Giêng - Tháng Giêng một vòng dao quắm”.

2. Bố cục: Ba phần rõ ràng: (1) Giới thiệu về hạt dẻ Trùng Khánh; (2) Cảm xúc tác giả với sản vật quê hương; (3) Gắn kết giữa con người và thiên nhiên qua bàn tay lao động.

3. Giá trị nội dung: Tác phẩm thể hiện cái tôi nghệ sĩ nhạy cảm, trân trọng vẻ đẹp thiên nhiên và hồn quê mộc mạc.

4. Đặc sắc nghệ thuật: Văn phong giàu cảm xúc, hình ảnh sinh động, giọng điệu tự nhiên mà tinh tế, kết hợp nhuần nhuyễn giữa miêu tả và biểu cảm.

III. Câu hỏi vận dụng

Câu 1: Dù đề cập nhiều chủ đề, văn bản vẫn chặt chẽ vì mọi chi tiết đều xoay quanh hạt dẻ Trùng Khánh như một điểm hội tụ văn hóa, thiên nhiên và con người.

Câu 2: Cái tôi của tác giả là sự tự hào, tinh tế và tình yêu sâu nặng với quê hương và sản vật bản địa.

Câu 3: Tản văn mang đặc điểm: trữ tình, phóng túng, ngôn ngữ tinh luyện, bộc lộ trực tiếp cái tôi cá nhân.

Câu 4: Những hình ảnh giàu cảm xúc như: “rơi như mưa màu nâu”, “rừng khe khẽ hát”, “nắng chiều sánh vàng như mật”… đều gợi tình yêu tha thiết với thiên nhiên quê hương.

Câu 5: Nếu thay đổi trật tự đoạn văn như trong bài “Cốm Vòng”, tính mạch lạc và hiệu ứng cảm xúc sẽ bị suy giảm, làm mất đi sự lôi cuốn vốn có.

IV. Gợi mở suy ngẫm và cảm nhận

Qua văn bản, người đọc không chỉ thấy vẻ đẹp phong phú của Trùng Khánh mà còn cảm nhận được niềm tự hào da diết trong từng câu chữ. Hạt dẻ trở thành biểu tượng gợi nhắc về cội nguồn, bản sắc và tình đất tình người.

Tác giả

Tiểu sử

- Y Phương, tên khai sinh là Hứa Vĩnh Sước, sinh năm 1948 tại Trùng Khánh – Cao Bằng, thuộc dân tộc Tày.

- Năm 1968, ông nhập ngũ và phục vụ trong quân đội cho đến năm 1981, sau đó công tác tại Sở Văn hóa – Thông tin Cao Bằng.

- Từ năm 1993, ông giữ chức Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Cao Bằng.

Sự nghiệp văn chương

• Tác phẩm tiêu biểu:

“Người hoa núi”, “Lời chúc”, “Đàn then”…

• Phong cách nghệ thuật:

Thơ của Y Phương mang trong mình hơi thở của núi rừng, thể hiện tâm hồn trong trẻo, chân thực và mạnh mẽ, đầy hình ảnh gợi cảm, đậm sắc màu văn hóa dân tộc vùng cao.

• Giải thưởng:

Ông vinh dự nhận Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật năm 2007 – sự ghi nhận xứng đáng cho những đóng góp bền bỉ và sâu sắc.

Tác phẩm

Tìm hiểu chung

• Xuất xứ:

Trích từ tập tản văn Tháng Giêng – tháng Giêng một vòng dao quắm

• Bố cục:

- Phần 1: Giới thiệu hương vị đặc sắc và giá trị của hạt dẻ Trùng Khánh

- Phần 2: Ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên và nét văn hóa của rừng dẻ

- Phần 3: Sự hòa quyện giữa con người và tự nhiên, mang tính nhân văn sâu sắc

• Thể loại: Tùy bút
• Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm

Giá trị nội dung và nghệ thuật

• Nội dung:

Thể hiện một cái tôi nghệ sĩ tinh tế, giàu cảm xúc, đậm chất trữ tình với thiên nhiên và sản vật quê hương

• Nghệ thuật:

- Ngôn từ gợi cảm, sâu lắng

- Văn phong mạch lạc, truyền cảm, mang hơi thở dân dã và dung dị

Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 82 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Em hãy chia sẻ trải nghiệm của mình về một sản vật đặc trưng vùng miền

Gợi ý trả lời:

Bánh phu thê – một biểu tượng văn hóa xứ Kinh Bắc – là đặc sản gợi nhớ trong em. Vỏ bánh dẻo thơm mùi gạo mới, nhân đậu xanh ngọt dịu khiến ai từng nếm thử đều vấn vương mãi. Bánh mang theo câu chuyện tình yêu và nghĩa tình sâu sắc.

Trải nghiệm cùng văn bản

• Tưởng tượng: Cảnh sắc thiên nhiên rực rỡ, ngập tràn hương vị mùa thu nơi Trùng Khánh hiện lên sinh động, quyến rũ.
• Liên hệ: Thiên nhiên và con người gắn bó hài hòa, tạo nên mối quan hệ bền chặt và chan chứa tình cảm.

Suy ngẫm và phản hồi

Nội dung chính: Văn bản ngợi ca vẻ đẹp đặc sắc của Trùng Khánh với sản vật nổi bật là hạt dẻ và rừng dẻ, thể hiện tình yêu thiết tha của tác giả dành cho thiên nhiên quê hương.

Câu 1: Từ ngữ, hình ảnh thể hiện tình cảm của tác giả: “không đâu có mác lịch ngon ngọt như Trùng Khánh”, “cốm trộn hạt dẻ là món sang trọng”, “lang thang trong khu rừng dẻ cực kì lãng mạn”, “rừng dẻ khe khẽ hát”…

Câu 2: Cái tôi của Y Phương là cái tôi giàu cảm xúc, yêu thương sâu nặng với sản vật quê nhà, trân trọng vẻ đẹp tự nhiên.

Câu 3: Chủ đề: Khắc họa vẻ đẹp sản vật – hạt dẻ Trùng Khánh. Dựa vào nhan đề, hình ảnh và cách triển khai mạch văn.

Câu 4: Đặc điểm tản văn: giàu chất trữ tình, miêu tả sinh động, bộc lộ cảm xúc chân thành, tự nhiên, gần gũi.

Câu 5: Văn bản khơi dậy cảm xúc về tình yêu quê hương, niềm tự hào về bản sắc dân tộc, và khiến em thêm trân trọng những gì bình dị mà sâu sắc trong cuộc sống.

CHUẨN BỊ ĐỌC

Câu hỏi: Hãy chia sẻ trải nghiệm cá nhân của em về một sản vật đặc trưng vùng miền.

Trả lời:

Mùa hè trước, em có dịp đến Hải Phòng cùng gia đình và được nếm thử món dừa dầm – một đặc sản nổi tiếng nơi đây. Sự kết hợp hài hòa giữa vị mát của thạch rau câu, độ béo ngậy từ nước cốt dừa và vị thanh nhẹ của dừa tươi đã tạo nên một hương vị ngọt ngào khiến em không thể quên.

TRẢI NGHIỆM CÙNG VĂN BẢN

Câu hỏi 1: Em hình dung gì về khung cảnh trong đoạn văn?

Trả lời:

Khung cảnh hiện lên với vẻ yên bình, thanh tĩnh, tiếng lá dẻ xào xạc ngân vang trong không gian mùa thu, gợi nên một miền quê đầy thi vị và trù phú – đó chính là vùng đất Trùng Khánh với hạt dẻ nổi danh.

Câu hỏi 2: Đoạn văn gợi cho em suy nghĩ gì về quan hệ giữa con người và thiên nhiên?

Trả lời:

Qua đoạn văn, em cảm nhận được sự giao hòa mật thiết giữa con người và thiên nhiên. Đó là mối quan hệ đong đầy yêu thương, nơi con người sống an nhiên giữa thiên nhiên tươi đẹp, gắn bó máu thịt với đất trời và sản vật quê hương.

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Câu hỏi 1: Tìm từ ngữ, hình ảnh thể hiện cảm xúc của tác giả về hạt dẻ, rừng dẻ.

=> Hướng dẫn:

- “Không đâu có giống mác lịch ngon ngọt và thơm bùi như ở Trùng Khánh”

- “Cốm trộn hạt dẻ là một thứ vật quý, dùng để khoản đãi quý nhân”

- “Hạt dẻ rơi rơi như mưa màu nâu”

- “Rừng dẻ khe khẽ hát như rang”

- “Nắng chiều quê tôi sánh vàng như mật bủa lấy rừng vàng”

Câu hỏi 2: Văn bản thể hiện cái tôi của tác giả như thế nào?

=> Hướng dẫn:

Y Phương thể hiện một cái tôi đầy tinh tế, tự hào khi kể về hạt dẻ Trùng Khánh – quê hương ông. Ông truyền tải được sự khác biệt, sự quý giá của sản vật địa phương bằng cảm xúc chân thành và cảm nhận sâu sắc.

Câu hỏi 3: Chủ đề văn bản là gì? Dựa vào đâu để xác định?

=> Hướng dẫn:

- Chủ đề: Vẻ đẹp và giá trị văn hóa của hạt dẻ Trùng Khánh qua lăng kính đầy cảm xúc của tác giả.

- Dựa vào nhan đề văn bản, nội dung miêu tả và cảm xúc xuyên suốt bài viết.

Câu hỏi 4: Đặc điểm tản văn thể hiện trong văn bản?

=> Hướng dẫn:

Văn bản có đặc điểm của tản văn như: biểu đạt cảm xúc cá nhân, lối viết mềm mại, hình ảnh giàu chất thơ, thể hiện sâu sắc cái tôi của tác giả về quê hương và thiên nhiên.

Câu hỏi 5: Cảm nhận của em sau khi đọc văn bản?

=> Hướng dẫn:

Em cảm nhận được niềm tự hào sâu sắc của tác giả về đặc sản quê hương – hạt dẻ Trùng Khánh. Văn bản gợi mở những nét văn hóa đặc trưng, góp phần làm phong phú bản sắc dân tộc và tình yêu quê hương đất nước.

Chuẩn bị đọc

(Trang 82, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Hãy chia sẻ trải nghiệm của em về một sản vật đặc trưng của vùng đất mình.

Phương pháp giải:

Trình bày cảm nhận cá nhân về đặc sản địa phương (ví dụ: cốm, phở,...)

Lời giải tham khảo:

Bài tham khảo 1:

Cốm là món quà lâu đời của Hà Nội – tinh hoa từ những cánh đồng xanh ngát, mang hương vị mộc mạc, giản dị nhưng tinh khiết của đồng quê. Khi thưởng thức cốm, ta cảm nhận từng vị tươi mát của lá non, vị ngọt dịu của hạt cốm, hòa quyện cùng hương thơm nhẹ nhàng của lá sen ươm từng hạt một. Cốm thật sự là món ăn đặc sản đậm đà nét văn hóa đất trời.

Bài tham khảo 2:

Đặc sản khiến em ấn tượng sâu sắc là vải thiều Thanh Hà (Hải Dương). Vị ngọt thanh, hương thơm thoang thoảng đến giờ vẫn còn vương vấn trong tâm trí. Vải có quả tròn đều, mọng nước và vị ngọt dịu tan ngay nơi đầu lưỡi, khiến em mãi không quên trải nghiệm này trong hành trình khám phá đặc sản vùng miền.

Trải nghiệm cùng văn bản 1

Câu 1 (Trang 84, SGK Ngữ văn 7 tập 1): Em hình dung như thế nào về cảnh vật được miêu tả?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ đoạn văn từ “Hạt dẻ rơi rơi rơi… vừa dày vừa cứng” và nêu suy nghĩ.

Lời giải:

Khung cảnh hiện lên là sự trù phú của hạt dẻ Trùng Khánh – nhiều vô kể, rơi rơi như những bản nhạc mùa thu, chứa đựng nét đẹp dịu dàng và đậm đà sắc thu quê hương.

Trải nghiệm cùng văn bản 2

Câu 2 (Trang 85, SGK Ngữ văn 7 tập 1): Đoạn văn gợi cho em suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn từ “Ở những vùng núi cao… cười sung sướng”

Lời giải:

Đoạn văn thể hiện sự hòa quyện, gắn bó mật thiết giữa con người và thiên nhiên, như những người bạn đồng hành, sẻ chia niềm vui và cuộc sống bình yên cùng đất trời.

Suy ngẫm và phản hồi 1

Câu 1 (Trang 85, SGK Ngữ văn 7 tập 1): Tìm từ ngữ, hình ảnh thể hiện cảm xúc tác giả về hạt dẻ, rừng dẻ quê hương.

Phương pháp giải:

Đọc đoạn văn và ghi lại từ ngữ, hình ảnh nổi bật.

Lời giải:

- “Không đâu có giống mác lịch ngon ngọt và thơm bùi như ở Trùng Khánh.”

- “Cốm trộn hạt dẻ là một thứ vật quý, dùng để khoản đãi quý nhân.”

- “Hạt dẻ rơi rơi như mưa màu nâu.”

- “Rừng dẻ khe khẽ hát như rang.”

- “Nắng chiều quê tôi sánh vàng như mật bủa lấy rừng vàng.”

Suy ngẫm và phản hồi 2

Câu 2 (Trang 85, SGK Ngữ văn 7 tập 1): Em cảm nhận gì về cái tôi của tác giả Y Phương qua văn bản?

Phương pháp giải:

Trình bày suy nghĩ cá nhân về cái tôi tác giả.

Lời giải:

Cái tôi của tác giả Y Phương hiện lên tinh tế, độc đáo, chứa đựng sự rung động sâu sắc trước cảnh vật thiên nhiên và sản vật quý giá của quê hương.

Suy ngẫm và phản hồi 3

Câu 3 (Trang 85, SGK Ngữ văn 7 tập 1): Chủ đề của văn bản là gì? Dựa vào đâu em xác định?

Phương pháp giải:

Phân tích văn bản và nêu lý do xác định chủ đề.

Lời giải:

Chủ đề là tình yêu, niềm tự hào về hạt dẻ và rừng dẻ Trùng Khánh; sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên. Em dựa vào bố cục bài viết và cảm xúc của tác giả để nhận định.

Suy ngẫm và phản hồi 4

Câu 4 (Trang 85, SGK Ngữ văn 7 tập 1): Nêu đặc điểm tản văn thể hiện trong văn bản.

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức về tản văn để phân tích.

Lời giải:

Tản văn thể hiện sự trữ tình, cái tôi rõ nét của tác giả qua cảm xúc say mê, tự hào và ngôn ngữ giàu hình ảnh, giàu âm hưởng thơ mộng.

Suy ngẫm và phản hồi 5

Câu 5 (Trang 85, SGK Ngữ văn 7 tập 1): Cảm nhận của em khi đọc văn bản?

Phương pháp giải:

Trình bày cảm xúc cá nhân sau khi đọc.

Lời giải:

Em cảm nhận được vẻ đẹp thiên nhiên trù phú, sức sống dạt dào và tình yêu quê hương sâu sắc qua từng câu chữ, khiến em thêm tự hào về đặc sản cũng như văn hóa vùng đất Trùng Khánh.