Top 6 bài soạn đặc sắc nhất cho bài thơ "Sang thu" (Ngữ văn 7 - Chân trời sáng tạo)

I. Tác giả

- Hữu Thỉnh sinh năm 1942 tại Vĩnh Phúc.

- Phong cách nghệ thuật của ông là sự sâu lắng, thiết tha, gắn bó mật thiết với quê hương, đất nước.

- Các tác phẩm tiêu biểu: Đường tới thành phố (1979), Thương lượng với thời gian (2005), Tiếng hát trong rừng (2015).

II. Tác phẩm "Sang thu"

• Thể loại: Thơ năm chữ.
• Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được sáng tác năm 1977, in trong tập thơ Từ chiến hào tới thành phố.
• Phương pháp biểu đạt: Miêu tả và biểu cảm.
• Tóm tắt: "Sang thu" ghi lại khoảnh khắc giao mùa từ hạ sang thu, vẽ nên bức tranh thiên nhiên miền quê thanh bình, qua đó thể hiện tình yêu thiên nhiên sâu sắc cùng những suy ngẫm về cuộc đời.
• Bố cục:

- Khổ 1: Những tín hiệu báo mùa chuyển giao.

- Khổ 2: Bức tranh thiên nhiên mùa thu dịu dàng.

- Khổ 3: Suy tư, chiêm nghiệm của nhà thơ.

• Giá trị nội dung: Bộc lộ cảm xúc tinh tế trước khoảnh khắc giao mùa và những chiêm nghiệm sâu sắc về chân lý cuộc sống.
• Giá trị nghệ thuật: Thể thơ năm chữ giản dị, ngôn từ trong sáng, hình ảnh sinh động, tạo cảm xúc mạnh mẽ.

III. Tìm hiểu chi tiết

• Bức tranh mùa thu:

- Tác giả khắc họa cảnh sắc giao mùa qua các giác quan: hương ổi, gió se, sương mỏng nhẹ, sự chuyển động chậm rãi của thiên nhiên.

- Những hình ảnh như "sương chùng chình", "sông dềnh dàng", "chim vội vã", "mây vắt nửa mình" làm nên bức tranh mùa thu trầm mặc, dịu dàng.

- Mùa thu vẫn còn ánh nắng ấm áp, những cơn mưa đã vơi dần, tất cả tạo nên khung cảnh thanh bình, yên ả.

• Chân lý cuộc đời:

- Hình ảnh "sấm" biểu trưng cho cả thiên nhiên lẫn thử thách đời người.

- "Hàng cây đứng tuổi" tượng trưng cho sự bền bỉ, trải nghiệm và sức chịu đựng qua thời gian.

- Nhà thơ suy ngẫm về cuộc đời với những khó khăn, thử thách đã qua, không còn gây bất ngờ hay sợ hãi.

Chuẩn bị đọc (trang 15 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải: Quan sát, cảm nhận thiên nhiên lúc giao mùa để chia sẻ.

Lời giải chi tiết: Nhận thấy rõ các dấu hiệu chuyển mùa như không khí mát mẻ, đêm se lạnh, hoa cúc nở rộ, sen úa tàn, những hạt mưa xuân nhẹ nhàng, chồi non xanh tươi. Tâm trạng vừa háo hức chờ đợi, vừa chút tiếc nuối mùa cũ.

Trải nghiệm cùng văn bản

Câu 1: Đọc kỹ để hiểu nội dung và chú ý từ ngữ đặc sắc.

Giải thích: Từ "vắt" diễn tả trạng thái lơ lửng của đám mây như cây cầu nối giữa mùa hạ và thu, tượng trưng cho sự chuyển giao tinh tế, vương vấn và đón nhận.

Câu 2: Phân tích các từ như "chùng chình", "dềnh dàng", "vắt nửa mình", "vơi dần" để thấy sự chậm rãi, thong thả, sự lưu luyến mùa hạ và đón nhận mùa thu.

Câu 3: Phân tích nhịp điệu và gieo vần thơ năm chữ giúp tạo liên kết mạch lạc và nhạc điệu uyển chuyển.

Câu 4: Bài thơ thể hiện cảm nhận tinh tế về thiên nhiên và suy ngẫm về thời gian, nhắn gửi thông điệp trân trọng từng khoảnh khắc và món quà thiên nhiên ban tặng.

Câu 5: Nhan đề "Sang thu" thể hiện chính xác khoảnh khắc chuyển giao mùa, không thể thay thế bằng "Thu" hay "Mùa thu" vì bài thơ tập trung mô tả sự giao hòa giữa hai mùa.

Câu 6: Tác giả quan sát thiên nhiên bằng nhiều giác quan, thể hiện hồn thơ nhạy cảm, yêu thiên nhiên tha thiết.

Câu 7: Từ "vắt" được chọn để miêu tả sự lơ lửng, kết nối mùa cũ và mùa mới; từ "phả" thể hiện sự lan tỏa nhẹ nhàng và chủ động của hương ổi trong không gian.

Chuẩn bị đọc bài "Sang thu"

Hãy cùng chia sẻ cảm nhận về vẻ đẹp thiên nhiên khi khoảnh khắc giao mùa đến gần.

Giải đáp

Thiên nhiên vào thời khắc giao mùa không biến đổi một cách đột ngột mà luôn có những dấu hiệu nhẹ nhàng, tinh tế giúp ta nhận ra sự chuyển mình ấy. Từ xuân sang hạ, những mầm non bắt đầu bung nở rực rỡ; từ hạ sang thu, không khí dịu mát và se lạnh ban đêm thay thế những ngày oi ả; từ thu sang đông, trời trở lạnh buốt; và từ đông quay về xuân, những cơn mưa phùn nhẹ nhàng rơi. Người ta thường ví mùa giao mùa như giai đoạn “con gái mới lớn” với những thay đổi ngập tràn cảm xúc.

Trải nghiệm cùng bài "Sang thu"

Câu 1 (trang 15 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Em hình dung thế nào về hình ảnh “Có đám mây mùa hạ/vắt nửa mình sang thu”?

Giải thích

Hình ảnh này gợi lên sự lơ lửng, chênh vênh của đám mây giữa hai mùa. Động từ “vắt” diễn tả trạng thái đám mây như níu giữ mùa hạ nhưng đồng thời cũng muốn chào đón mùa thu. Đây là hình ảnh tượng trưng cho khoảnh khắc chuyển giao, sự hòa quyện và nhịp cầu nối giữa hai thời khắc trong năm.

Câu 2 (trang 15 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Điểm chung của các từ như chùng chình, dềnh dàng, vắt nửa mình, vơi dần là gì?

Giải thích

Những từ này cùng thể hiện sự chậm rãi, lưỡng lự, như sự vật đang níu kéo, lưu luyến mùa hạ trước khi rời đi, hoặc diễn tả trạng thái lơ lửng, kéo dài của không gian trong khoảnh khắc giao mùa.

Suy ngẫm và phản hồi bài "Sang thu"

Câu 1 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Bài thơ tả cảnh thiên nhiên vào thời điểm nào? Dựa vào đâu để nhận biết?

Giải thích

Bài thơ tái hiện khoảnh khắc giao mùa từ hạ sang thu qua các hình ảnh như “sương chùng chình qua ngõ”, “sông dềnh dàng”, “chim vội vã”, “đám mây mùa hạ vắt nửa mình sang thu”, “vẫn còn bao nhiêu nắng”, “đã vơi dần cơn mưa”. Tựa đề "Sang thu" cũng rõ ràng chỉ khoảng khắc chuyển giao này.

Câu 2 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Tìm các từ, hình ảnh miêu tả chuyển động thiên nhiên trong bài và cảm nhận về tâm hồn nhà thơ.

Giải thích

Những từ ngữ như "hương ổi phả vào trong gió se", "sương chùng chình", "chim vội vã", "đám mây mùa hạ vắt nửa mình", "vơi dần cơn mưa", "sấm hơi bất ngờ" thể hiện sự tinh tế và đa giác quan trong cảm nhận của nhà thơ Hữu Thỉnh, cho thấy tâm hồn nhạy bén, yêu thiên nhiên tha thiết.

Câu 3 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Cách ngắt nhịp và gieo vần trong bài "Sang thu" có tác dụng gì?

Giải thích

Nhịp điệu ngắt 3/2, 2/3 cùng việc gieo vần chân (se-về, vã-hạ) tạo nên âm điệu mềm mại, tự nhiên, giúp liên kết các câu thơ, làm cho bài thơ thêm hấp dẫn và uyển chuyển.

Câu 4 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Chủ đề bài thơ "Sang thu" và thông điệp tác giả gửi gắm là gì?

Giải thích

Bài thơ thể hiện sự chuyển mình tinh tế của thiên nhiên từ cuối hạ sang đầu thu. Tác giả muốn nhắn nhủ chúng ta biết trân trọng, lắng nghe thiên nhiên – từng khoảnh khắc nhỏ bé ấy mang ý nghĩa sâu sắc, đồng thời phản ánh dòng chảy thời gian của đời người.

Câu 5 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Việc đổi tên bài thơ "Sang thu" thành "Thu" hay "Mùa thu" có phù hợp không? Vì sao?

Giải thích

Tựa đề "Sang thu" thể hiện chính xác khoảnh khắc chuyển giao giữa hai mùa, còn "Thu" hay "Mùa thu" chỉ đơn thuần là tả về mùa thu mà thiếu đi sự tinh tế của chuyển mình. Do đó, đổi tên sẽ làm mất đi ý nghĩa sâu sắc của bài thơ.

Câu 6 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Em học được gì từ cách quan sát, cảm nhận thiên nhiên của tác giả qua bài "Sang thu"?

Giải thích

Qua bài thơ, ta học được cách quan sát tỉ mỉ, cảm nhận bằng nhiều giác quan của tác giả, người luôn trân trọng và say mê thiên nhiên, từ đó giúp ta hiểu rõ hơn từng chuyển biến nhỏ của thiên nhiên và cuộc sống.

Câu 7 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Chọn một từ ngữ trong bài thơ mà em yêu thích nhất và giải thích.

Giải thích

Từ "hình như" thể hiện sự bâng khuâng, không chắc chắn trong cảm nhận ban đầu của nhà thơ về mùa thu, nhưng dần trở thành sự khẳng định chắc chắn khi mùa thu thực sự đến, mang đến chiều sâu cảm xúc cho bài thơ.

I. Tác giả Hữu Thỉnh

• Tiểu sử

- Hữu Thỉnh, sinh năm 1942, tên thật Nguyễn Hữu Thỉnh, bút danh Vũ Hữu.

- Quê quán tại Tam Dương, Vĩnh Phúc.

- Năm 1963, ông nhập ngũ, trở thành cán bộ tuyên huấn quân đội và bắt đầu sự nghiệp thơ ca.

- Ông từng là ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam các khóa III, IV, V.

- Năm 2000, ông giữ chức Tổng Thư ký Hội Nhà văn Việt Nam.

- Là nhà thơ trưởng thành trong thời kỳ hòa bình.

• Sự nghiệp

Tác phẩm tiêu biểu

“Thương lượng với thời gian”, “Sang thu”, “Âm vang chiến hào”...

Phong cách nghệ thuật

Ông nổi bật với những tác phẩm giản dị nhưng tinh tế, sâu sắc về con người và cuộc sống nông thôn.

II. Tác phẩm Sang thu

• Tìm hiểu chung

Xuất xứ

- Bài thơ ra đời vào cuối năm 1977, trong bối cảnh đất nước vừa thống nhất, hòa bình, in trong tập “Từ chiến hào đến thành phố” (1991).

Bố cục

Văn bản chia thành ba phần:

- Khổ 1: Cảm nhận thiên nhiên lúc giao mùa, dấu hiệu báo thu.

- Khổ 2: Miêu tả cảnh sắc trời đất khi vào thu.

- Khổ 3: Suy ngẫm về biến chuyển âm thầm của tạo vật và cuộc đời người lúc chớm thu.

Thể loại

Bài thơ thuộc thể thơ năm chữ.

Phương thức biểu đạt

Kết hợp biểu cảm và miêu tả.

Mạch cảm xúc

Sang thu là bức thông điệp tinh tế lúc giao mùa, diễn tả sự chuyển giao từ hạ sang thu qua cảm xúc sâu sắc của nhà thơ, với hai nội dung chủ đạo: cảm nhận thiên nhiên và suy ngẫm về đời người.

Giá trị nội dung, nghệ thuật

Giá trị nội dung

Bài thơ là những cảm nhận tinh tế và tỉ mỉ về sự biến chuyển của đất trời từ cuối hạ sang thu, thể hiện tình yêu sâu sắc của tâm hồn nhạy cảm với thiên nhiên.

Giá trị nghệ thuật

Thể thơ năm chữ cùng hình ảnh sinh động, ngôn ngữ trong sáng giản dị, gợi nhiều cảm xúc chân thực.

Chuẩn bị đọc (trang 15 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Quan sát và cảm nhận thiên nhiên lúc giao mùa để chia sẻ.

Lời giải chi tiết:

- Các dấu hiệu giao mùa hiện rõ:

+ Hè sang thu: khí trời mát mẻ, đêm se lạnh, hoa cúc đua nở, sen úa tàn.

+ Đông sang xuân: mưa xuân lất phất, chồi biếc trên cành.

- Cảm xúc chờ đợi pha lẫn chút tiếc nuối, lưu giữ kỷ niệm mùa cũ.

Trải nghiệm cùng văn bản

Câu 1 (trang 15 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kỹ hai câu thơ, chú ý từ ngữ đặc sắc.

Lời giải chi tiết:

- "Vắt": trạng thái lơ lửng của đám mây, như cây cầu bắc ngang mùa hạ đến cửa mùa thu, nửa giữ lại hương vị mùa hạ, nửa hòa vào trời thu.

- Biến chuyển không gian tượng trưng cho sự thay đổi thời gian, đám mây như nhịp cầu nối hai mùa.

Câu 2 (trang 15 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Phân tích từ loại và ý nghĩa của các từ: chùng chình, dềnh dàng, vắt nửa mình, vơi dần.

Lời giải chi tiết:

Những từ này sử dụng nhân hóa, diễn tả sự thong thả, chậm rãi, thể hiện sự lưu luyến mùa hạ và đón chờ mùa thu.

Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Dựa vào nhan đề và câu thơ để trả lời.

Lời giải chi tiết:

Bài thơ tả cảnh thiên nhiên giao mùa giữa hạ và thu, nhận biết qua nhan đề và hình ảnh thiên nhiên như sương chùng chình, chim vội vã, nắng còn lại, mưa vơi dần.

Câu 2 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Tìm từ ngữ và hình ảnh chuyển động của thiên nhiên, thường dùng nhân hóa.

Lời giải chi tiết:

Từ ngữ như phả, se, chùng chình, vội vã, vắt, vơi thể hiện sự tinh tế và nhạy cảm của nhà thơ khi kết hợp nhiều giác quan để cảm nhận thiên nhiên.

Câu 3 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Xác định ngắt nhịp và gieo vần của bài thơ, nhận xét tác động đến nội dung.

Lời giải chi tiết:

- Ngắt nhịp 3/2, 2/3.

- Gieo vần chủ yếu vần chân (se-về, vã-hạ).

- Tác dụng tạo sự liên kết câu thơ, nhịp điệu nhẹ nhàng, uyển chuyển.

Câu 4 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc toàn bài, rút ra chủ đề và thông điệp.

Lời giải chi tiết:

- Chủ đề: cảm nhận tinh tế thiên nhiên, suy ngẫm về thời gian.

- Thông điệp: biết lắng nghe và trân trọng thiên nhiên, nhận ra ý nghĩa thời gian trong cuộc sống.

Câu 5 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Phân tích ý nghĩa nhan đề và so sánh với các nhan đề thay thế.

Lời giải chi tiết:

- "Sang thu" thể hiện khoảnh khắc chuyển giao mùa một cách tinh tế.

- "Thu" hoặc "Mùa thu" chỉ gợi không khí mùa thu, không truyền tải đầy đủ khoảnh khắc giao mùa như nhan đề gốc.

Câu 6 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Cảm nhận cách quan sát và cảm nhận thiên nhiên của tác giả qua hình ảnh thơ.

Lời giải chi tiết:

- Hữu Thỉnh quan sát thiên nhiên qua nhiều giác quan: thính giác, thị giác, xúc giác, khứu giác.

- Ông có tâm hồn nhạy cảm, yêu thiên nhiên tha thiết, với trí tưởng tượng phong phú.

Câu 7 (trang 16 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Chọn từ ngữ ấn tượng và giải thích lý do.

Lời giải chi tiết:

- Từ "Vắt" gợi hình ảnh đám mây lơ lửng như cây cầu nối mùa hạ và mùa thu, thể hiện sự hòa quyện tinh tế của hai mùa.

- Từ "Phả" biểu thị sự chủ động lan tỏa hương ổi trong không gian, tạo nên cảm giác sống động, tràn đầy sức sống.

* Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 15 SGK Ngữ văn 7 tập 1):

Em hãy chia sẻ cảm nhận của mình về khoảnh khắc giao mùa.

Trả lời:

- Khoảnh khắc giao mùa là thời điểm đặc biệt, nơi thiên nhiên và con người cùng hòa quyện trong những chuyển biến tinh tế và sâu sắc.

- Trong giây phút ấy, em cảm nhận được sự diệu kỳ của đất trời và rung động trong tâm hồn mình trước vẻ đẹp mơ hồ, vừa thật vừa mộng mơ; khiến em trân trọng, nâng niu từng khoảnh khắc của thiên nhiên và thời gian.

* Trải nghiệm cùng văn bản

• Tưởng tượng: Em hình dung thế nào về hình ảnh “Có đám mây mùa hạ/vắt nửa mình sang thu”?

- Đó là một hình ảnh thơ đầy sức gợi, như chiếc cầu mỏng manh nối liền hai mùa, tạo nên một bức tranh thiên nhiên vừa mơ hồ vừa tinh tế, thể hiện sự giao thoa nhẹ nhàng giữa mùa hạ và mùa thu.

• Theo dõi: Điểm chung của những từ như chùng chình, dềnh dàng, vắt nửa mình, vơi dần là gì?

- Tất cả đều diễn tả chuyển động chậm rãi, thong thả, đượm vẻ lưu luyến, phản ánh bước chuyển mình nhẹ nhàng và đầy ý vị của thiên nhiên sang thu.

* Suy ngẫm và phản hồi

Nội dung chính:

Bài thơ "Sang thu" của Hữu Thỉnh ghi lại những thay đổi nhẹ nhàng nhưng rõ rệt của đất trời cuối hạ sang thu qua lăng kính nhạy cảm và đầy cảm xúc của nhà thơ.

Câu 1 (trang 16 SGK Ngữ văn 7 tập 1):

Bài thơ tả cảnh thiên nhiên vào thời điểm nào? Em dựa vào đâu để nhận biết?

Trả lời:

- Bài thơ miêu tả khoảnh khắc giao mùa từ hạ sang thu.

- Dấu hiệu nhận biết: hương ổi thoảng nhẹ trong gió se, gió thu chầm chậm bay qua, dòng sông trôi dềnh dàng, những cánh chim bắt đầu vội vã, đám mây vắt nửa mình giữa mùa hạ và thu, nắng cuối hạ dần vơi cơn mưa. Tâm trạng tác giả đượm nét bâng khuâng, ngỡ ngàng qua các từ ngữ như "bỗng", "hình như".

Câu 2 (trang 16 SGK Ngữ văn 7 tập 1):

Tìm các từ ngữ, hình ảnh diễn tả chuyển động của thiên nhiên trong bài thơ. Qua đó, em cảm nhận thế nào về tâm hồn nhà thơ?

Trả lời:

- Những từ ngữ và hình ảnh miêu tả chuyển động thiên nhiên: "hương ổi phả vào gió se", "sương chùng chình qua ngõ", "sông dềnh dàng", "chim vội vã", "đám mây mùa hạ - vắt nửa mình".

→ Tất cả tạo nên bức tranh thiên nhiên giao mùa mơ hồ nhưng đầy sức sống, phản ánh tâm hồn nhà thơ nhạy bén, yêu thiên nhiên và hòa mình vào từng chuyển động tinh tế ấy.

Câu 3 (trang 16 SGK Ngữ văn 7 tập 1):

Cách ngắt nhịp và gieo vần trong bài thơ "Sang thu" có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung?

Trả lời:

- Ngắt nhịp linh hoạt (1/2/2; 2/3), gieo vần chân như "se - về", "vã - hạ" tạo nên nhạc điệu nhẹ nhàng, uyển chuyển.

→ Góp phần truyền tải cảm nhận tinh tế và sự quan sát tỉ mỉ của tác giả về sự biến đổi đất trời, bộc lộ tình yêu thiên nhiên sâu sắc.

Câu 4 (trang 16 SGK Ngữ văn 7 tập 1):

Chủ đề bài thơ "Sang thu" là gì? Tác giả muốn gửi gắm thông điệp gì?

Trả lời:

- Chủ đề: Những rung cảm tinh tế của nhà thơ trước vẻ đẹp và sự biến chuyển nhẹ nhàng của thiên nhiên vào cuối hạ sang thu.

- Thông điệp: Thời gian trôi qua, con người trưởng thành hơn, biết lắng lòng và chiêm nghiệm cuộc sống, giữ vững bản lĩnh trước những sóng gió của đời.

Câu 5 (trang 16 SGK Ngữ văn 7 tập 1):

Nếu đổi nhan đề "Sang thu" thành "Thu" hoặc "Mùa thu" có phù hợp không? Vì sao?

Trả lời:

- Không phù hợp. "Sang thu" chọn lựa khoảnh khắc giao mùa tinh tế, biểu tượng cho sự chuyển giao nhẹ nhàng, vừa mơ hồ vừa rõ nét, phản ánh cả cuộc đời người trưởng thành. Đổi thành "Thu" hoặc "Mùa thu" sẽ mất đi ý nghĩa sâu sắc và đặc trưng của bài thơ.

Câu 6 (trang 16 SGK Ngữ văn 7 tập 1):

Em học được gì về cách quan sát và cảm nhận thiên nhiên của tác giả qua bài thơ?

Trả lời:

- Tác giả quan sát thiên nhiên bằng cả giác quan, cảm nhận tinh tế từng chi tiết nhỏ, nắm bắt được thần thái của cảnh vật.

- Em học được trình tự quan sát từ khái quát đến cụ thể, lựa chọn đặc điểm nổi bật để thể hiện và dùng hình ảnh giàu giá trị biểu tượng để truyền tải cảm xúc.

Câu 7 (trang 16 SGK Ngữ văn 7 tập 1):

Chọn một từ ngữ trong bài thơ mà em yêu thích nhất và giải thích vì sao.

Trả lời:

- Ví dụ từ "hình như": Diễn tả tâm trạng ngỡ ngàng, băn khoăn tinh tế của nhà thơ khi nhận ra sự chuyển mùa, làm nổi bật cảm xúc nhẹ nhàng nhưng sâu sắc trong lòng tác giả.

Chuẩn bị đọc

Hãy chia sẻ những cảm nhận sâu sắc về thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa.

Gợi ý:

Thiên nhiên khi giao mùa mang trong mình sự biến chuyển tinh tế, đánh thức những rung động sâu lắng trong lòng người.

Trải nghiệm cùng văn bản

Câu 1. Hình ảnh “Có đám mây mùa hạ/Vắt nửa mình sang thu” khiến em hình dung ra điều gì?

• Hình ảnh đám mây gợi lên khung cảnh thiên nhiên đang chuyển mình dịu dàng trong khoảnh khắc giao mùa.
• “Mây” được nhân hóa qua hành động “vắt”, mang sắc thái lửng lơ như dải lụa mềm mại, nửa nghiêng về mùa thu, nửa vẫn còn đọng lại mùa hạ.

→ Tác giả dùng không gian làm biểu tượng cho sự thay đổi thời gian một cách tinh tế.

Câu 2. Điểm chung của các từ “chùng chình, dềnh dàng, vắt nửa mình, vơi dần” là gì?

• “Chùng chình”: cố ý chậm lại, níu kéo thời gian.
• “Dềnh dàng”: thong thả, không vội vàng.
• “Vắt nửa mình”: trạng thái lửng lơ, như dải lụa vắt giữa hai mùa.
• “Vơi dần”: dần dần hao hụt, bớt đi.

→ Tất cả đều biểu thị sự chuyển động chậm rãi, nhẹ nhàng và lưu luyến của thiên nhiên trước khi bước sang thu.

Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1. Bài thơ mô tả thiên nhiên vào lúc nào? Dấu hiệu nào giúp em nhận biết?

- Mô tả cảnh sắc thiên nhiên trong khoảnh khắc chuyển giao giữa cuối hạ và đầu thu.

- Dấu hiệu: Tựa đề “Sang thu”, hương ổi phả vào gió se, cơn mưa vơi dần, ánh nắng cuối hạ dịu dàng.

Câu 2. Các từ ngữ và hình ảnh miêu tả chuyển động thiên nhiên là gì? Em cảm nhận ra sao về tâm hồn nhà thơ qua đó?

- Các từ và hình ảnh như: hương ổi phả vào gió se, sương chùng chình, chim vội vã, đám mây vắt nửa mình, cơn mưa vơi dần.

- Qua đó thấy rõ tâm hồn nhà thơ vừa tinh tế vừa nhạy cảm, luôn hòa mình cùng thiên nhiên.

Câu 3. Cách ngắt nhịp và gieo vần trong bài thơ có tác dụng gì?

• Ngắt nhịp linh hoạt (3/2 hoặc 2/3).
• Gieo vần chân như "se - về", "vã - hạ".

→ Tạo nên âm điệu êm ái, nhịp nhàng, góp phần làm sống động cảm xúc và ý thơ.

Câu 4. Chủ đề bài thơ và thông điệp tác giả muốn gửi gắm là gì?

- Chủ đề: Tinh tế cảm nhận sự chuyển mình của đất trời cuối hạ sang đầu thu.

- Thông điệp: Cuộc đời cũng chuyển biến như thiên nhiên, con người trưởng thành, điềm tĩnh, và sâu sắc hơn trước những thử thách.

Câu 5. Nếu đổi nhan đề thành "Thu" hoặc "Mùa thu" thì sao?

- Không phù hợp, vì “Sang thu” nhấn mạnh khoảnh khắc giao mùa, mang ý nghĩa biểu tượng về sự trưởng thành và chuyển mình của đời người.

Câu 6. Em học được gì từ cách quan sát và cảm nhận thiên nhiên của tác giả?

- Quan sát đa chiều, tinh tế và nhạy cảm, nắm bắt được sắc thái thay đổi của thiên nhiên và gửi gắm cảm xúc sâu sắc qua từng chi tiết.

Câu 7. Chọn một từ ngữ hay nhất trong bài thơ và giải thích.

- Ví dụ: “chùng chình” trong câu “Sương chùng chình qua ngõ” gợi tả sự lưu luyến, trì hoãn của thiên nhiên, như níu kéo mùa hạ không muốn rời xa.

Soạn bài Sang thu

* Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 15 SGK Ngữ văn 7 Tập 1):

- Thời khắc giao mùa thường mang đến những biến đổi rõ nét trong thiên nhiên.

- Những dấu hiệu giao mùa nổi bật mà em cảm nhận được:

+ Từ đông sang xuân: tiết trời giá lạnh dần nhường chỗ cho không khí ấm áp, ẩm ướt của những cơn mưa phùn, và mầm non bắt đầu bung nở trên cành cây.

+ Từ xuân sang hè: nắng nóng oi bức tràn về, hoa trái đua nhau khoe sắc và chín mọng.

+ Từ hè sang thu: bầu không khí trở nên mát dịu, trong lành, mang đến cảm giác tươi mới.

- Mỗi khoảnh khắc chuyển mùa đều đọng lại chút lưu luyến, chờ đợi. Người ta háo hức đón chờ mùa mới trong lòng, nhưng ký ức về mùa cũ vẫn đậm sâu trong tâm hồn. Giao mùa như một sự đổi thay đầy cảm xúc, khiến tâm hồn con người cũng hòa quyện với thiên nhiên.

* Trải nghiệm cùng văn bản

1.

"Có đám mây mùa hạ/vắt nửa mình sang thu" là hình ảnh đọng lại sâu sắc trong bài thơ.

- Nhân hóa đám mây với hành động “vắt” tạo nên hình ảnh tinh tế, như cây cầu mềm mại nối mùa hạ sang thu. Đám mây vừa muốn ôm trọn không khí mới của mùa thu, nhưng vẫn còn níu giữ dư âm của mùa hạ.

- Qua sự biến chuyển không gian này, tác giả khéo léo nói đến sự thay đổi của thời gian trong khoảnh khắc giao mùa.

=> Đám mây như nhịp cầu mỏng manh, vừa vương vấn mùa cũ, vừa đón nhận mùa mới.

2.

- "Chùng chình": gợi cảm giác chần chừ, như sương mù đang cố níu kéo thời gian, lưu giữ hương mùa hạ.

- "Dềnh dàng": chỉ sự chậm rãi, thong thả của dòng nước, nhẹ nhàng trôi qua.

- "Vắt nửa mình": trạng thái lơ lửng, nửa còn đọng lại mùa hạ, nửa đã hòa vào thu.

- "Vơi dần": biểu thị sự giảm bớt, nhẹ nhàng, như những cơn mưa cuối mùa đang lụi dần.

=> Các từ ngữ này cùng dùng nghệ thuật nhân hóa, làm bật lên vẻ thong thả, dịu dàng của thiên nhiên đang ngập tràn lưu luyến.

* Suy ngẫm và phản hồi

Nội dung chính: Khoảnh khắc giao mùa trời đất vào thu được tái hiện đầy tinh tế qua cảm nhận sâu sắc của tác giả, đồng thời thể hiện những suy tư về thời gian và cuộc đời.

Câu 1 (trang 16 SGK Ngữ văn 7 Tập 1):

- Bài thơ mô tả thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa từ hạ sang thu.

- Dấu hiệu nhận biết: nhan đề “Sang thu” và những hình ảnh thiên nhiên như sương chùng chình, chim vội vã, nắng vơi dần, cùng câu thơ “Hình như thu đã về”.

Câu 2 (trang 16 SGK Ngữ văn 7 Tập 1):

- Các hình ảnh thiên nhiên chuyển động: hương ổi phả vào gió se, sương chùng chình, chim vội vã, đám mây vắt nửa mình, cơn mưa vơi dần.

- Qua đó, ta cảm nhận được tâm hồn nhà thơ tinh tế, yêu thiên nhiên, kết hợp nhiều giác quan để ghi nhận sự giao hòa kỳ diệu của đất trời.

Câu 3 (trang 16 SGK Ngữ văn 7 Tập 1):

- Nhịp thơ linh hoạt 3/2, 2/3, gieo vần chân se-về, vã-hạ tạo nên sự liên kết mượt mà, vừa thể hiện sự vội vã, vừa mong muốn chậm lại của thiên nhiên.

=> Nhịp điệu ấy góp phần làm nổi bật nội dung bài thơ, thể hiện sự giao hòa tinh tế giữa mùa hạ và mùa thu.

Câu 4 (trang 16 SGK Ngữ văn 7 Tập 1):

- Chủ đề: Tinh tế cảm nhận khoảnh khắc giao mùa và suy ngẫm về thời gian, cuộc đời.

- Thông điệp: Hãy lắng nghe và cảm nhận thiên nhiên qua các giác quan, đón nhận món quà quý giá từ tạo hóa, đồng thời chiêm nghiệm về sự trưởng thành và sự biến đổi của con người.

Câu 5 (trang 16 SGK Ngữ văn 7 Tập 1):

- Nhan đề “Sang thu” nhấn mạnh khoảnh khắc chuyển giao tinh tế của thiên nhiên và tâm hồn, không thể thay thế bằng “Thu” hay “Mùa thu” đơn thuần.

=> “Sang thu” vừa là biểu tượng của sự giao mùa vừa là ẩn dụ cho sự trưởng thành, từng trải trong cuộc đời con người.

Câu 6 (trang 16 SGK Ngữ văn 7 Tập 1):

- Tác giả quan sát thiên nhiên qua nhiều giác quan: thị giác, thính giác, khứu giác, xúc giác, phát hiện từng biến chuyển tinh tế của đất trời.

- Tâm hồn nhạy cảm, yêu thiên nhiên giúp nhà thơ ghi nhận những thay đổi nhỏ nhất, như sự vương vấn mùa hạ và đón chờ mùa thu.

- Bài học: hãy yêu thiên nhiên, quan sát đa chiều bằng cả tâm hồn và giác quan để cảm nhận vẻ đẹp sâu sắc của thế giới xung quanh.

Câu 7 (trang 16 SGK Ngữ văn 7 Tập 1):

- Chọn từ theo cảm nhận cá nhân, ví dụ: "vắt", "phả", "bất ngờ".

- Giải thích: Từ "vắt" thể hiện trạng thái lơ lửng tinh tế của đám mây, như cây cầu nối giữa mùa hạ và thu, vừa lưu giữ nét đẹp cũ, vừa mở ra cảnh sắc mới.