Top 6 bài soạn đặc sắc truyện ngụ ngôn "Ếch ngồi đáy giếng" (Ngữ văn 7 - SGK Cánh diều) không thể bỏ lỡ

1. Chuẩn bị

• Câu chuyện kể về các loài vật như ếch, nhái, cua, ốc, trâu.
• Ếch là nhân vật trung tâm.
• Bối cảnh đặc biệt: Một chiếc giếng nhỏ - nơi sinh sống của những sinh vật bé nhỏ.
• Bài học: Biết khiêm nhường, mở rộng tầm hiểu biết. Giúp học sinh nhận ra tầm quan trọng của sự cầu tiến và học hỏi không ngừng.
• Các truyện ngụ ngôn nổi bật khác: Kiến và châu chấu, Con cáo và chùm nho, Một trí khôn hơn trăm trí khôn…

2. Đọc hiểu

Câu 1. Nhấn mạnh không gian diễn ra câu chuyện.

Một cái giếng nhỏ với sự hiện diện của các sinh vật như ếch, nhái, cua, ốc.

Câu 2. Kết thúc truyện?

Ếch bị trâu đi ngang qua giẫm bẹp – cái kết đầy ngụ ý sâu sắc.

3. Trả lời câu hỏi

Câu 1. Tính cách nhân vật ếch được thể hiện như thế nào? Dẫn chứng?

• Ếch kiêu ngạo, tự phụ.
• Chi tiết thể hiện rõ nét: Tiếng kêu vang cả giếng khiến các loài vật khác khiếp sợ; tưởng trời chỉ to bằng cái vung; nghênh ngang và coi thường xung quanh.

Câu 2. Bối cảnh truyện giúp làm nổi bật điều gì?

Chiếc giếng nhỏ là nơi khiến ếch tưởng mình là chúa tể. Môi trường sống hạn chế tạo ra sự thiển cận.

Câu 3. Ý nghĩa nhan đề?

Nhan đề cô đọng bối cảnh và nhân vật trung tâm, từ đó làm bật lên chủ đề truyện.

Câu 4. Bài học từ truyện? Bài học chính?

• Sống trong môi trường hạn hẹp dễ sinh ra suy nghĩ phiến diện.
• Phê phán thói huênh hoang, thiếu hiểu biết.
• Khuyến khích tư duy rộng mở và tôn trọng người khác.
• Bài học chính: Hạn chế trong nhận thức do sống trong môi trường bó hẹp.

Câu 5. Một truyện tương tự?

• Thầy bói xem voi: năm ông thầy bói chỉ sờ một phần con voi, nên mỗi người có cách hiểu khác nhau. Qua đó phê phán lối nhìn nhận phiến diện, khuyên con người cần nhìn sự vật một cách toàn diện.

Câu 6. Viết đoạn văn ngắn nêu bài học cá nhân, sử dụng thành ngữ "ếch ngồi đáy giếng".

1. CHUẨN BỊ

Câu hỏi: Tìm hiểu trước truyện ngụ ngôn "Ếch ngồi đáy giếng". Liên hệ với những truyện ngụ ngôn từng học ở Tiểu học và mở rộng thêm từ sách báo, internet để ghi chép về thể loại, nội dung, nhân vật và tác giả.

Trả lời:

• Những truyện ngụ ngôn quen thuộc: Rùa và thỏ, Thầy bói xem voi, Con cáo và chùm nho,…
• Tác giả nổi bật: Aesop, La Fontaine, anh em nhà Grimm,…

2. ĐỌC HIỂU

Câu hỏi: Cái kết của truyện?

Trả lời: Ếch bị trâu giẫm bẹp – cái kết bất ngờ và đầy ẩn ý.

3. CÂU HỎI

Câu 1. Nhân vật chính có tính cách gì? Dẫn chứng?

Trả lời:

• Ếch kiêu ngạo, tự mãn, xem mình là nhất.
• Chi tiết tiêu biểu: Tiếng kêu vang vọng; tưởng trời nhỏ như chiếc vung; đi lại nghênh ngang, coi thường xung quanh.

Câu 2. Bối cảnh tác phẩm có vai trò gì?

Trả lời: Chiếc giếng nhỏ làm ếch nghĩ mình là bá chủ, từ đó thể hiện rõ tính cách kiêu ngạo và sự thiếu hiểu biết – điều khiến nó nhận hậu quả cay đắng.

Câu 3. Nhan đề mang ý nghĩa gì?

Trả lời: “Ếch ngồi đáy giếng” là hình ảnh ẩn dụ sâu sắc phản ánh tư tưởng hạn hẹp, tự phụ và bài học về sự khiêm tốn trong nhận thức.

Câu 4. Những bài học rút ra? Bài học cốt lõi?

• Bài học từ truyện:
  • Biết khiêm tốn, không coi thường người khác.
  • Không ngừng mở rộng hiểu biết, học hỏi.
  • Hiểu đúng về bản thân và vị trí của mình.
• Bài học chính: Sự khiêm nhường là nền tảng để trưởng thành và phát triển.

Câu 5. Một câu chuyện tương tự?

Trả lời: Một học sinh giỏi trong lớp tưởng rằng mình xuất sắc, nhưng khi bước ra ngoài, gặp các bạn giỏi hơn mới thấy kiến thức của mình còn hạn chế.

Câu 6. Viết đoạn văn rút ra bài học, dùng thành ngữ "ếch ngồi đáy giếng".

Trả lời: Sau khi đọc truyện "Ếch ngồi đáy giếng", em hiểu rằng mỗi người đều có giới hạn trong hiểu biết. Vì thế, em phải không ngừng học hỏi và rèn luyện bản thân. Thành ngữ "ếch ngồi đáy giếng" như lời cảnh tỉnh để em luôn biết khiêm tốn và cầu tiến. Câu nói: "Ai cũng là con ếch, chỉ khác nhau cái giếng mà thôi" khiến em suy ngẫm sâu sắc và nhắc mình không ngừng nỗ lực vươn xa.

I. Giới thiệu tác giả

"Ếch ngồi đáy giếng" là một truyện ngụ ngôn không rõ tác giả, tuy nhiên tài liệu ghi chú là theo Minh Hạnh và Phan Hồng Sơn.

II. Khái quát truyện ngụ ngôn "Ếch ngồi đáy giếng"

1. Thể loại: Truyện thuộc thể loại ngụ ngôn trong văn học dân gian, được viết bằng văn xuôi ngắn gọn, giàu tính ẩn dụ và giáo huấn, thông qua hình ảnh loài vật để phản ánh các hiện tượng và đạo lý nhân sinh.

2. Bố cục: Gồm hai phần:

• Phần 1: Từ đầu đến “như một vị chúa tể” – Cuộc sống trong giếng của ếch.
• Phần 2: Phần còn lại – Khi ếch ra khỏi giếng và gặp tai họa.

3. Tóm tắt truyện: Một con ếch sống lâu ngày trong giếng, tưởng mình oai phong và coi trời chỉ bé bằng cái vung. Khi mưa lớn dâng nước giếng, ếch bị cuốn ra ngoài, vẫn giữ thói tự phụ nên đã bị trâu giẫm bẹp. Truyện ngụ ngôn phản ánh sự hạn hẹp trong nhận thức và thói kiêu căng của con người.

4. Giá trị nội dung: Lên án thói huênh hoang, thiển cận; khuyên con người phải khiêm tốn, biết học hỏi và mở rộng tầm nhìn.

5. Giá trị nghệ thuật: Xây dựng hình ảnh gần gũi, sử dụng lối kể ẩn dụ, lời văn giản dị, tình huống hài hước nhưng sâu sắc và giàu tính triết lý.

6. Trích đoạn tác phẩm: Câu chuyện kể về con ếch sống trong một cái giếng, nghĩ mình là chúa tể vì tiếng kêu vang động khiến các loài vật nhỏ khiếp sợ. Sau trận mưa lớn, nó bị trôi ra ngoài, vẫn ngạo nghễ không biết sợ hãi và bị trâu giẫm chết.

(Trích từ Tổng tập văn học dân gian người Việt, tập 10 – NXB KHXH, 2003)

III. Câu hỏi vận dụng:

• Câu 1: Chi tiết “ếch cứ tưởng bầu trời trên đầu như cái vung...” cho thấy tầm nhìn hạn hẹp do sống trong không gian nhỏ bé.
• Câu 2: Sự tự phụ khiến ếch không cảnh giác, dẫn đến hậu quả bị trâu giẫm bẹp – bài học về khiêm tốn và cảnh giác.

IV. Câu hỏi trắc nghiệm:

• Câu 1: Vì sống trong giếng và không tiếp xúc với thế giới bên ngoài (Đáp án: D)
• Câu 2: Thể loại: Truyện ngụ ngôn (Đáp án: D)
• Câu 3: Không nên tham lam là bài học không đúng (Đáp án: C)
• Câu 4: Ếch nghĩ mình là chúa tể vì các con vật xung quanh nhỏ bé (Đáp án: C)
• Câu 5: Ếch là kẻ hiểu biết nông cạn nhưng huênh hoang (Đáp án: D)
• Câu 6: Hậu quả là bị trâu giẫm chết (Đáp án: D)
• Câu 7: Mục đích chính: Gửi gắm bài học cuộc sống (Đáp án: C)
• Câu 8: Ếch ngạo nghễ, tự đắc khi ra ngoài giếng (Đáp án: C)
• Câu 9: Tấm Cám không phải truyện ngụ ngôn (Đáp án: B)
• Câu 10: Truyện ngụ ngôn là mượn chuyện loài vật để nói bóng gió chuyện con người (Đáp án: C)

I. Tác giả văn bản "Ếch ngồi đáy giếng"

- Trang Tử (369–286 TCN), nhà hiền triết lớn của Trung Hoa, nổi danh với tư tưởng triết học sâu sắc và văn phong giàu hình ảnh.

- Tác phẩm của ông, không cần sự bảo trợ của vương triều, vẫn được giới trí thức ngưỡng mộ.

- “Nam Hoa Kinh” (tức Trang Tử) là kho tàng triết lý và ngụ ngôn độc đáo, chan chứa chất thơ và trí tuệ sâu xa.

II. Khái quát tác phẩm "Ếch ngồi đáy giếng"

• Thể loại: Truyện ngụ ngôn
• Xuất xứ: Trích từ thiên “Thu thủy”, quyển thứ 17 trong sách Trang Tử
• Phương thức biểu đạt: Tự sự
• Ngôi kể: Ngôi thứ ba
• Tóm tắt: Một con ếch sống trong giếng nhỏ, luôn tự mãn với thế giới hạn hẹp của mình. Khi nghe rùa biển kể về đại dương mênh mông, nó bối rối và nhận ra sự hạn chế trong hiểu biết của bản thân.
• Bố cục:
  - Phần 1: Từ đầu đến "coi cho biết" – Cuộc sống trong giếng của ếch
  - Phần 2: Còn lại – Cuộc đối thoại với rùa và nhận thức của ếch
• Nội dung: Phê phán sự thiển cận, tự mãn; đề cao tinh thần học hỏi và mở rộng tri thức.
• Nghệ thuật: Lối kể ngụ ngôn dí dỏm, xây dựng hình tượng gần gũi; ẩn dụ, nhân hóa tinh tế; lời văn ngắn gọn mà sâu sắc.

III. Phân tích chi tiết

• Ếch trong giếng:
  - Môi trường sống nhỏ hẹp, chỉ có vài con vật yếu ớt
  - Tự mãn, ngạo mạn, coi mình là chúa tể
  → Phản ánh thói tự cao phát sinh từ nhận thức hạn chế
• Ếch ra khỏi giếng:
  - Không gian mở rộng nhưng vẫn giữ thái độ cũ
  - Kết cục: bị trâu giẫm bẹp
  → Không kịp thích nghi và nhận thức thực tại dẫn đến thất bại
• Bài học: Không nên tự mãn với hiểu biết hạn hẹp, cần không ngừng mở mang tri thức, khiêm tốn và cầu tiến

IV. Câu hỏi tìm hiểu

1. Truyện kể về ếch (nhân vật chính), cùng nhái, cua, ốc, trâu – phản ánh một xã hội thu nhỏ.

2. Bối cảnh trong giếng hẹp giúp làm nổi bật tính cách kiêu ngạo, ngộ nhận của nhân vật chính.

3. Truyện mang lại bài học về lòng khiêm tốn, tinh thần học hỏi – điều rất cần thiết trong thời đại hội nhập.

4. Gợi nhớ đến các truyện ngụ ngôn đã học như: Thầy bói xem voi, Mèo ăn chay,... phản ánh bài học qua hình tượng ẩn dụ.

5. Kết thúc truyện: Ếch bị trâu giẫm chết – một kết cục bi kịch cho sự kiêu ngạo mù quáng.

6. Tính cách nhân vật ếch: tự cao, coi thường thực tế – thể hiện qua tiếng kêu oai vệ và suy nghĩ hạn hẹp.

7. Bối cảnh giếng chật hẹp phơi bày sự thiển cận của ếch, đồng thời làm nổi bật bài học cần mở rộng nhận thức.

8. Nhan đề là một biểu tượng sâu sắc, hàm chứa phê phán và khuyên răn con người về giới hạn nhận thức.

9. Bài học rút ra: đừng chủ quan, cần khiêm nhường, không đánh giá vội vàng khi chưa hiểu trọn vẹn vấn đề.

10. Hiện tượng tương tự: như các “thầy bói xem voi” thời hiện đại – suy đoán nông cạn, bảo thủ, thiếu tầm nhìn tổng thể.

11. Bài học cho bản thân: không trở thành “ếch ngồi đáy giếng” trong thời đại bùng nổ tri thức, cần luôn mở lòng, học hỏi và khiêm tốn nhìn nhận chính mình.

Khám phá tổng quát

• Tóm tắt nội dung

Một chú ếch sống lâu ngày trong giếng cạn, tưởng mình là chúa tể và bầu trời chỉ to bằng chiếc vung. Khi nước mưa tràn giếng, ếch bị đẩy ra ngoài. Với thói ngạo mạn cũ, ếch bị trâu giẫm bẹp.

• Bố cục: Gồm 2 phần rõ rệt

- Phần 1 (Từ đầu đến “như một vị chúa tể”): Miêu tả cuộc sống trong giếng của ếch.

- Phần 2 (còn lại): Sự kiện xảy ra khi ếch ra khỏi giếng.

• Thể loại: Truyện ngụ ngôn
• Giá trị nội dung & nghệ thuật

Nội dung nổi bật:

Truyện mượn hình ảnh con ếch ngồi đáy giếng để lên án thói tự phụ, tầm nhìn hạn hẹp, và khuyên con người cần mở rộng hiểu biết, tránh chủ quan.

Đặc sắc nghệ thuật:

- Hình tượng gần gũi đời sống.

- Cách kể chuyện ẩn dụ sâu sắc, lời văn nhẹ nhàng nhưng đầy ý nghĩa.

- Tình huống bất ngờ, hài hước nhưng không kém phần sâu cay.

Chuẩn bị bài học

Yêu cầu SGK:

- Xem lại khái niệm truyện ngụ ngôn để hiểu và phân tích văn bản tốt hơn.

- Tập trung vào các câu hỏi sau:

+ Nhân vật nào được nhắc đến? Ai là nhân vật chính?

+ Bối cảnh đặc biệt gì khiến câu chuyện nổi bật?

+ Bài học rút ra là gì và liên hệ ra sao với đời sống thực tế?

- Tìm hiểu thêm về truyện ngụ ngôn từ các nguồn như sách, báo, Internet,...

Trả lời:

- Nhân vật chính là con ếch, ngoài ra còn có cua, nhái, ốc,...

- Bối cảnh là một cái giếng cạn nơi ếch sống và chỉ thấy bầu trời bé như cái vung.

- Bài học: Đừng sống khép kín, tự mãn; cần mở mang kiến thức và thái độ sống khiêm nhường.

Thông tin mở rộng:

+ Truyện ngụ ngôn có thể viết bằng thơ hoặc văn xuôi.

+ Nội dung thường phê phán thói hư, kêu gọi cải thiện nhân cách, sống chân thành và biết khiêm tốn.

+ Nhân vật là con vật, đồ vật hoặc cây cối – ẩn dụ con người.

Đọc hiểu

Nội dung chính: Phê phán sự thiển cận và thói kiêu ngạo qua hình tượng con ếch.

Giải đáp câu hỏi SGK:

Câu 1: Bối cảnh là giếng nước cạn – môi trường giới hạn khiến ếch ngộ nhận về thế giới và bản thân.

Câu 2: Kết thúc truyện, ếch bị trâu giẫm chết vì sự ngạo mạn và thiếu quan sát.

Câu 3: Tính cách nhân vật: kém hiểu biết nhưng huênh hoang. Các chi tiết như tiếng kêu làm loài khác sợ hãi, tưởng mình là chúa tể,… thể hiện rõ điều này.

Câu 4: Bối cảnh giúp bộc lộ rõ cá tính nhân vật và củng cố thông điệp: sống tù túng dễ ngộ nhận và thất bại.

Câu 5: Nhan đề “Ếch ngồi đáy giếng” khái quát và làm nổi bật chủ đề phê phán nhận thức hạn hẹp.

Câu 6: Truyện dạy rằng nếu chỉ sống trong thế giới nhỏ hẹp, thiếu tương tác, dễ sinh ra chủ quan, kiêu căng – cái giá phải trả có thể rất đắt.

Câu 7: Trong thực tế, có bạn tự mãn vì kết quả học tập tốt, chê bai người khác, đến kỳ thi lại không đạt được gì vì lười cố gắng.

Câu 8: Từ câu chuyện này, em hiểu rằng không nên sống như “ếch ngồi đáy giếng”. Cần sống khiêm tốn, tích cực học hỏi và không ngừng hoàn thiện bản thân để hòa nhập và phát triển trong xã hội rộng lớn.

Chuẩn bị bài học

Yêu cầu (SGK Ngữ văn 7, Tập 2, trang 4):

- Truyện ngụ ngôn là thể loại văn xuôi hoặc thơ vần, mang tính chất giáo huấn sâu sắc qua hình ảnh ẩn dụ về động vật hoặc sự vật, nhằm truyền tải bài học nhân sinh sâu sắc.

- Đề tài chủ yếu xoay quanh đạo đức và cách ứng xử trong cuộc sống.

- Nhân vật trong truyện thường là các sự vật, cây cối, con vật không có tên riêng, dùng để khắc họa tính cách và bài học qua hành động, lời nói.

- Một số tác giả truyện ngụ ngôn nổi tiếng gồm Aesop, An-đéc-xen, Jean de la Fontaine và Tomás de Iriarte.

Đọc hiểu

Nội dung chính: Truyện kể về con ếch ngạo mạn, tự cao tự đại sống trong giếng sâu và cuối cùng bị trâu giẫm chết.

Trả lời câu hỏi giữa bài:

Câu 1: Con ếch sống trong giếng lâu ngày, tưởng mình là chúa tể vì tiếng kêu làm các con vật nhỏ khiếp sợ.

Câu 2: Con ếch bị con trâu giẫm chết khi đi ra khỏi giếng.

Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1: Nhân vật chính là con ếch với tính cách kiêu căng, ngạo mạn, thiển cận.

Câu 2: Bối cảnh chật hẹp của cái giếng làm nổi bật tính cách hạn hẹp của ếch và hậu quả cay đắng của sự chủ quan, tự cao.

Câu 3: Nhan đề "Ếch ngồi đáy giếng" tượng trưng cho sự hạn hẹp tầm nhìn và sự tự giới hạn của nhân vật.

Câu 4: Bài học chính là phê phán thói kiêu căng, đồng thời nhắc nhở con người cần mở rộng hiểu biết và khiêm tốn.

Câu 5: Trong đời sống, có nhiều hiện tượng tương tự khi người ta coi thường người khác chỉ vì hiểu biết hạn hẹp của mình.

Câu 6: Em nhận ra rằng ai cũng có điểm mạnh, điểm yếu; vì vậy nên khiêm tốn, học hỏi và không tự biến mình thành "Ếch ngồi đáy giếng" để tránh những hậu quả đáng tiếc.